Tíminn - 18.03.1992, Blaðsíða 5
Miðvikudagur 18. mars 1992
Tíminn 5
Þorsteinn Daníelsson:
Hvert stefnum við?
Á maður að trúa því að meirihluti
alþingismanna ætli að láta Jón
Baldvin hafa frjálsar hendur við að
innlima ísland í stórveldasamtök
þar sem þeir yrðu ekki spurðir um
nokkum skapaðan hlut? Getur það
verið rétt lýsing á ráðamönnum
stóru landanna að þeir stilli íslend-
ingum upp við vegg og segi þeim að
nú eigi þeir valið, annaðhvort taka
við Iagabunka EB-anna og gera þau
að sínum eða sigla sinn sjó þar sem
að þeim yrði þrengt á öllum sviðum
með tollum og innglutningshöml-
um, eins og menn þekkja frá hvala-
ámnum? Þar er skemmst að minn-
ast þeirra bolabragða sem Þjóðverj-
ar beittu, bæði við umsaminn inn-
flutning þeirra á íslenskum
niðursuðuvörum og að yfirgangs-
mönnum leyfðist að brjóta upp
gáma með íslenskum vörum á op-
inberum umskipunarhöfnum og
þar sem sett var stopp á flutninginn
sem fara átti til Japans.
Stjómin telur sig þurfa að spara í
ríkisrekstrinum. Ríkisútgjöld séu
orðin meiri en landsmenn ráði við.
Flestir trúa því. Um hitt er svo deilt
hvar og hvemig eigi að spara.
Mörgum sýnist stjóm Davíðs ekki
byrja á réttum enda. Kennarar neð-
an fi á og upp í háskólarektora telja
óðs manns æði að draga eitthvað úr
framlagi til skólamála, læknar og
fleiri deila á samdrátt við gamla og
veika. Væri ekki Davíðsstjómar-
sparseminni betur tekið ef hún
byrjaði á aðalstjórn landsins. Hætti
öllu óþarfa heimshomaflakki á
landsins kostnað. Fækkaði ráðherr-
um um 4 eða fleiri, legði niður að
minnsta kosti 75% iaunaðra nefhda
og færi sjálf að vinna að fleiru en
skipa í nefndir. Hvað er iðja Jóns
Baldvins við að reyna að koma ís-
landi undir EB stjórn búin að kosta
íslenska „skattgreiðendur"? Hver
trúir því að heilbrigð skynsemi ráði
því að eytt er sextíu milljónum eða
meiru í að þýða á íslensku laga-
flækju EB? Hverjir heldur Jón Bald-
vin að fari að lesa þá þvælu alla
saman, sem ekki gætu lesið lögin á
einhverju því erlenda máli sem þau
em til á? Ég og mínir líkar, sem
kunnum ekki einu sinni færeysku,
förum áreiðanlega ekki að liggja yf-
ir slíkum fræðum.
Skólamenn tala um að verið sé
að níðast á bömum í nútíð og fram-
tíð ef skólaskylda er ekki lengd fram
og aftur. Jafnvel gáfað fólk og há-
lært ætti að vita þann augljósa
sannleika að skólaskyldan er í aug-
um margra barna ekkert annað en
leiðindatruflun á leik þeirra og lífi,
enda segja skólayfirvöld að árangur
margra sé heldur rýr eftir skyldu-
námið. Gáfuðu börnin, sem helst
vilja sitja við nám alla sína ævi, eru
ekki nema lítið brot af öllum fjöld-
anum og ætti að vera hægt að sinna
þeim betur ef ekki færi allt of mikið
fé og fyrirhöfn í að reyna að kenna
öllum þau fræði sem aðeins fáir
þurfa á að halda. Ég tek fram, til að
Stjórnin telur sig þurfa
að spara í rikisrekstr-
inum. Ríkisútgjöld séu
orðin meiri en lands-
menn ráði við. Flestir
trua þvL Um hitt er svo
deilt h var og h vernig
eigi að spara.
forðast allan misskilning, að lestur,
skrift og léttan reikning þurfa allir
að læra, en til þess ætti ekki að
þurfa mörg ár sé það gert á aldrin-
um 9-14 ára.
Margt fleira mætti spara. Hvað
eigum við að gera við 63 alþingis-
menn? Á síðasta ári voru efri og
neðri deildir þingsins lagðar niður
og er þingið nú allt í einum sal,
hefði ekki um leið verið rétt að
fækka þingmönnum um helming
eða meira, fyrst tæknin er orðin svo
mikil að einn þingmaður getur
greitt atkvæði fyrir marga og þá
ætti gamla þinghúsið að duga.
Þangbrandar og Loðinleppar
hins erlenda valds virðast aftur-
gengnir og eru mikið á ferðinni,
þeir snúa sér til metorðagjamra
stjórnmálamanna, bjóða þeim völd,
veislur og virðingul Af mörgum
Jónum íslenskum eru tveir oftast
nefndir, sé talað um báða í einu eru
þeir nefridir Alþýðu-Jónar, en sé tal-
að um þá hvorn fyrir sig kalla menn
þá EFTA-Jón og Ál-Jón. Þeir eru
stöðu sinnar vegna mestu samn-
ingamenn fslands um þessar
mundir og eru alltaf að gera það
gott fyrir íslands hönd, að eigin
sögn og sinna þjóna. Ekki fer milli
mála að EB er það sem að er stefrit,
þó ekki þyki enn þorandi að viður-
kenna það. íslenskir leppar hins er-
lenda valds vinna daglangt og ár-
langt um eilífðartíð, í EB skal ís-
lenska ríkið um síðir.
Höfundur er bóndi í Guttormshaga i
Holtum
Mary Robinson, forseti
Irlands, reynir að auka
áhrif embættisins
Þegar Mary Robinson hafði náð kosningu sem sjöundi forseti ír-
lands í nóvember 1990, var því víða spáð að hún yrði „fangi í
garðinum“, og var þá vísað til vel snyrtu ekranna í Phoenix garði
sem umlykur opinbert aðsetur hennar í Aras an Uachtarain.
Fimmtán mánuðum síðar, þeg-
ar forsetinn hefur komið sér vel
fyrir í glæsilegum fyrrum híbýlum
varakonungsins, viðurkennir Mary
Robinson að embættið hafi sínar
takmarkanir. „Bakhliðin er að
maður er alltaf í opinberu sviðs-
ljósi. Því fylgir álag. Að hluta til er
það að verða að klæðast upp á fyrir
Mary Robinson forseti vill hafa
áhrifá ýmis málefni sem henni
eru hugstæð, en skv. stjórnar-
skrá írlands takmarkast emb-
ættisstörf forsetans w'ð að und-
irrita lög og ko'ma fram opinber-
lega I nafni embættisins.
tilefnin og vita að fólk tekur eftir
því í hverju maður er,“ játar hún,
heimskonuleg í sérhönnuðum
tískufatnaði sem hún ber vel, í stað
ullardragtanna, gallabuxnanna og
peysanna sem í eina tíð voru ein-
kennismerki hennar.
Fleiri takmarkanir
forsetaembættisins
Hún var vön að tala hispurslaust
áður en hún var valin í embættið,
en nú er hún gætnari og spurning-
ar verða að vera lagðar fyrir hana
skriflega fyrirfram. Málefni sem
hún sagði einarðlega skoðanir sín-
ar á áður, s.s. fóstureyðingar eða
pólitískt ástand á Norður-Irlandi,
eru nú ekki til umræðu. En hún
Að utan
hlakkar til þess þegar hún getur
aftur tjáð sig að vild.
„Ekkert getur komið í veg fyrir
að forsetar annaðhvort skrifi sjálfir
endurminningar sínar eða láti
gera opinbera ævisögu. Ég finn
engar sérstakar hömlur aðrar en
þær að nauðsynlegt er að viðhafa
þagmælsku um embættisupplýs-
ingar frá „taoiseach" (forsætisráð-
herranum) sem ætlaðar eru til að
forsetinn fylgist með því sem er að
gerast á hverjum tíma.“
Stjórnarskráin
takmarkar embættis-
skyldur forsetans
Ekki má gefa bókina út fyrr en
Mary Robinson hefur látið af emb-
ætti 1997. Margir stjórnmálamenn
myndu líta á bókina eins og tíma-
sprengju, ekki síst Charles Haug-
hey, sem var forsætisráðherra Ir-
lands til skamms tíma, en álitið er
að hann sé andsnúinn forsetanum
fyrir að hafa komið í hans stað sem
tákn írlands erlendis.
Mary Robinson hefur komist að
því að reynsla hennar sem lög-
fræðingur með stjórnlagarétt að
sérgrein kemur henni að góðum
notum til að þrýsta á þau takmörk
sem stjórnarskrá írlands frá 1937
setur forsetaembættinu, að emb-
ættisskyldurnar afmarkist af því að
undirrita lög og vera viðstaddur
vissa viðburði. „Viðhorf mitt gagn-
vart embættinu hefur verið að
halda mig við ásetning stjórnar-
skrárinnar, en jafnframt nýta mér
til hins ýtrasta þá möguleika sem
gefast innan þessara takmarkana,"
segir hún.
Þegar hún getur ekki gripið
beint inn í atburði, reynir hún að
vera „hvetjandi" með því að beina
athyglinni að ákveðnum verkefn-
um með því að koma sjálf á stað-
inn og „rétta fram hönd vináttu og
kærleika“. Eitt dæmi um framrétta
vinarhönd er opinber heimsókn
hennar til Belfast nýlega, sú fyrsta
sem nokkur forseti írlands tekur
sér á hendur þangað, og hún gerir
sér vonir um að fara þangað aftur
fyrir sumarið.
írar búsettir erlendis
og konur njóta
sérstakrar athygli
forsetans
Mary Robinson hefur tekið sér-
stöku ástfóstri við málefni tveggja
hópa íra. Annars vegar eru það Ir-
ar búsettir erlendis, sem hún kall-
ar „írsku diasporuna", og hins veg-
ar eru það konur. „Staða mín sem
kona, sem bar sigur úr býtum í
kosningu gegn tveim körlum, hef-
ur ýtt verulega á margar konur
sem eru að velta fyrir sér stöðu
sinni í veröldinni," segir hún.
Þegar Mary Robinson er á ferð
á erlendri grund gerir hún sér sér-
stakt far um að draga þá sem eru af
írskum uppruna inn í það sem hún
er að gera. Markmið hennar er að
„koma til móts við þrá þeirra eftir
tengslum við heimalandið, við
sjálfar írsku ræturnar."
Hún er jafnákveðin í því að efla
að nýju stolt yfir hálfgleymdum
menningarrótum landsins. Nú er
hún að læra gelisku á ný, sem hún
talaði lýtalaust sem bam. „Ég er
rétt í þann veginn að komast á það
stig að geta komið til skila hversu
stolt og auðug ég er að eiga tvö
tungumál sem grunninn að menn-
ingu okkar,“ segir hún.
Frá írlandi.