Tíminn - 15.04.1992, Page 4

r
4 Tíminn
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Tíminn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guömundsson
Stefán Ásgrimsson
Auglýsingastjóri: Steingrímur Gislason
Skrifstofur: Lynghálsi 9, 110 Reykjavik Sími: 686300.
Auglýsingasími: 680001. Kvöldsimar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjórn, fréttastjórar 686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Oddi hf.
Mánaðaráskrift kr. 1200,- , verð I lausasölu kr. 110,-
Grunnverð auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
, ,T ímasetningar-
mistök“
Þau tíðindi eru helst af aðalfundi Landsvirkjun-
ar að fyrirtækið siglir inn í tímabil tapreksturs,
sem stafar af greiðslum vaxta og afskrifta af fjár-
festingum í virkjunum og öðrum orkumann-
virkjum, sem byggð hafa verið án þess að nokkr-
ir nýir orkukaupendur hafi komið til sögunnar.
Formaður stjórnar Landsvirkjunar hefur látið
hafa eftir sér í fjölmiðlum að þetta séu ekki fjár-
festingarmistök, heldur tímasetningarmistök.
Hinn svokallaði „fortíðarvandi“ birtist víða.
Það virðist vera víðar en í loðdýrarækt og fisk-
eldi, sem framtíðarplönin hafa brugðist. Það
koma ýmsir fletir upp á hinni arfavitlausu um-
ræðu, sem hefur verið um fjárfestingarmál og
atvinnumál að undanförnu. Kaffipokaræðan
fræga á Austurvelli þann 17. júní síðastliðinn,
þegar forsætisráðherra þjófkenndi þá sem fara
með almannafé, er toppurinn.
Það er auðvitað kaldhæðni örlaganna að sjálf-
ur ræðumaðurinn átti sæti í stjórn Landsvirkj-
unar, þess fyrirtækis sem gengið hefur svo ötul-
lega fram í arðlausum fjárfestingum. Því er nú
haldið fram að auðvitað hafi þróunin ekki verið
fyrirséð, og því hafi verið um „tímasetningar-
mistök“ að ræða. Það kann rétt að vera. Hins var
svo einnig um loðdýraræktina og fiskiræktina.
Árið 1981 fengust 504 danskar krónur fyrir blá-
refaskinn á uppboðsmörkuðum í Danmörku. í
dag er verðið 366 krónur danskar, einum áratug
síðar. Þeim, sem fjárfestu í þessari grein, gekk
illa að sjá þetta fyrir, eins og þeim sem gerðu
„tímasetningarmistökin“ í orkuframkvæmdun-
um. Hins vegar hefur loðdýramönnunum ekki
verið hlíft í almennri umræðu.
Forustumenn ríkisstjórnarinnar horfa aftur
en ekki fram í atvinnumálum. Það fer lítið fyrir
úrræðum, sem miða að því að komast upp úr
þeim öldudalnum í atvinnumálum. Það fer
einnig lítið fyrir úrræðum í atvinnumálum, sem
geta leitt til aukinnar orkunotkunar í landinu.
Við íslendingar höfum fjárfest gífurlega á
undanförnum árum. Vonirnar, sem við margar
þessar fjárfestingar voru bundnar, hafa ekki
ræst. Hins vegar höfum við mikinn auð í hönd-
unum, í orkuframkvæmdum, byggingum og alls
konar tækjabúnaði. Hins vegar hefur alls ekki
verið hugað sem skyldi að þeim auð, sem býr í
hugmyndaríku fólki og menntuðu, fólki sem
hefur nýjar hugmyndir. Það er grundvöllurinn
að framförum í landinu. Hins vegar verður það
aldrei svo, að hægt verði að sjá allar sveiflur í
skilyrðum atvinnulífsins fyrirfram. Þó að læra
eigi af mistökum, leiðir karpið um fortíðina,
sem ríkisstjórnin hefur forustu um, ekki til
neins nema stöðnunar.
Miðvikudagur 15. apríl 1992
Hresst upp á borgarbrag
Miðborg Reykjavíkur tekur á sig
nýtt svipmót með tilkomu Ráð-
hússins og ágætar endurbætur á
bökkum norðurenda Tjamarinnar.
Nú er röðin komin að Iðnó, sem
vanrækt hefur verið allt of lengi en
nú er málið komið í þann farveg að
allt stendur þar til bóta.
Um sama leyti og Ráðhúsið kem-
ur í ljós tekur Lækjargatan miklum
stakkaskiptum. Þar er búið að slá
utan af þokkafullri byggingu sem
vel sómir sér í miðbæ höfuðborgar-
innar. Það er Hið íslenska bók-
menntafélag sem fékk þama lóð og
byggingarleyfi og sem vænta mátti
af menningarmönnum eins og
þeim sem standa að bókmenntafé-
Iaginu var byggt af glæsibrag og
smekkvísi.
Er miðbærinn og þar með
borgin öll miklum mun litríkari
eftir að loksins tókst að reisa þar
hús sem lyftir borgarmyndinni í
stað allra þeirra menningarfjand-
samlegu kumbalda sem menn hafa
leyft sér að hrúga upp í miðborg-
inni á undangengnum áratugum.
Andleysi
Einu sinni stóð til að rífa húsin í
Bakarabrekkunni og reisa þar
stjómarráðsbyggingu. Meðal borg-
arbúa almennt ríkti algjört tómlæti
um þá íyrirætlan, eins og reyndar
öll stórskemmdarverk sem unnin
hafa verið í borginni við Sundin
blá.
Svo var birt teikning af væntan-
legu stjómarráðshúsi, venjulegur
hugmyndasnauður og andlaus
kassi upp á fimm eða sex hæðir.
Torfusamtökin voru stofnuð sam-
stundis til að forða slysi og hlutu
þau þegar nær óskoraðan meðbyr
borgarbúa. Framhaldið er vel
þekkt
En upp úr því fóm vemdunar-
sjónarmið að gerast svo íhaldssöm
og borgin hefur borið stórskaða af.
Endumýjun er sein og fálmkennd
og alls kyns kumbaldar og hráka-
smfð hafa verið dubbaðir upp í að
hafa eitthvað varðveislugildi.
Svo var t.d. um húsið sem stóð
þar sem nýbygging bókmenntafé-
lagsins er risin núna. Reynt var að
æsa upp mótmælalið til að varð-
veita það sem var einskis virði.
Nú sjá allir hve vel tókst til og
trúlega saknar ekki nokkur sála
þess sem burtu vék.
Vánhæfni
Galdurinn við að endumýja bæ
og borg er einfaldlega sá að reisa
fallegri og betri hús, endurbæta
arkitektúrinn, í stað þess sem víkur.
Þá verða allir ánægðir.
Kassamir sem hrúgað er í skörð
við t.d. Austurstræti og Austitfvöll
verða til þess að fólk getur ekki
hugsað sér nýbyggingar í gömlum
bæjarhverfum. Það eru einstaklega
vanhæfir arkitektar og fullkomlega
smekklausir húsbyggjendur sem
drepa niður hverfi eins og Miðbæ
Reykjavíkur.
Einhverjir mestu vandalistar í
byggingarsögu borgarinnar em Út-
vegsbankinn sálugi og Landsbank-
inn. Þar hefur verið hrúgað skúr
við skúr og torg og götur sviftar öll-
um fyrri þokka. Lítið á bankahlið
Lækjartorgs eða eyðimörkina sem
bankamir hafa gert úr Hafnar-
stræti.
Meistarar ljótleikans eru enn að
klúðra og klastra við Landssíma-
húsið sem er orðið svo ferlegt skrípi
að við liggur að það hafi minjagildi
sem slfkt.
Grámyglulegir steinveggir, ryðg-
að bámjám og niðumíðsla blasa
hvarvetna við í miðborginni og
mslatunnur á almannafæri em eitt
athyglisverðasta einkenni hennar.
Sú uppbygging sem nú er hafin
gefur vonir um að vel megi bæta
ásýnd gömlu Reykjvíkur og stjóm-
armiðstöðvar ríkis og borgar á
þann veg að hægt sé að fara þar um
kinnroðalaust. Þá verða líka að
haldast í hendur heilbrigð varð-
veislusjónarmið og uppbygging
sem hæfir siðmenningarþjóð.
Vemdum
Landsbókasafnið
Landsbókasafnið við Hverfisgötu
er eitt fegursta hús borgarinnar og
þótt víðar væri leitað. Það var byggt
sem landsbókasafn eins og svo skil-
merkilega er skráð yfir anddyrinu.
Fleiri söfn vom sett í húsið, sem
kallað var Safriahúsið um skeið. Nú
em þau öll farin nema Landsbóka-
safnið.
Með tilkomu bókhlöðunnar á
Melunum og sameiningu safna er
rætt um að breyta húsi Landsbóka-
safhsins í hitt og þetta annað með
alls kyns tilfæringum.
Enn em á ferð meðal okkar
skammsýnir vandalistar sem ekki
hafa hlotið þann menningarlega
þroska að skilja hvað ber að varð-
veita og hverju má breyta eða láta
hverfa.
Landsbókasafnið er ein dýrasta
perla byggingarlistar á íslandi. Það
verður menningarsögulegt slys ef
fara á að breyta því í eitthvað annað
en bókasafn. Húsið er jafnglæsilegt
að innan sem utan og ætti allt að
vera friðað fyrir niðurbroti og
breytingum.
Þótt meginhluti safnsins verði
fluttur á Melana og sameinaður Há-
skólabókasafni er ótrúlegt annað en
að einhver hluti safnsins og bók-
menntaleg starfsemi geti orðið eftir
á Hverfisgötu.
Hvort það verður handrita-
deild safnins, sérdeildir sem til-
einkaðar verða íslenskum bók-
menntum og rannsóknum á þeim.
Kannski athvarf fyrir fræðimenn og
rithöfunda í þeim mörgu vistarver-
um sem húsið hefur að bjóða. Það
er ótal margt sem kemur til greina
ef meta á notagildi byggingarinnar
til fremdar bókmenntum og menn-
ingu.
Það er óþolandi tilhugsun ef fara
á að breyta lestrarsölum í dómsali
eða leikhús eða yfirleitt hvað sem er
annað en bókasafn og fræðamið-
stöð sem lærðir og leikir hafa greið-
an aðgang að, eins og ávallt hefur
verið í Landsbókasafninu allt frá
stofnun þess.
Húsið glæsilega við Hverfisgötu
er tileinkað íslenskum bókmennt-
um og engu öðru. Á öllum útveggj-
um eru steypt í stein nöfn flestra
helstu höfunda sem haldið hafa
merki menningar á íslandi hæst á
lofti.
Það væri að svfvirða minningu
þeirra ef bókmenntir og bók-
menntastörf verða gerð burtræk úr
húsinu.
Þá er eins gott að jafna það við
jörðu og byggja eitthvað allt annað
á rústinni.