Tíminn - 16.10.1992, Blaðsíða 4

4 Tíminn
Föstudagur 16. október 1992
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Tlminn hf.
Framkvæmdasljóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guömundsson
Stefán Ásgrlmsson
Auglýsingastjóri: Steingrlmur Glslason
Skrifstofur: Lynghálsi 9, 110 Reykjavík Sími: 686300.
Auglýsingasimi: 680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, Iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Oddi hf.
Mánaöaráskrift kr. 1200,-, verö i lausasölu kr. 110,-
Gmnnverö auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Á leið ójafnaðar
Á tímum atvinnuleysis og hagræðingar innan fyrir-
tækja og stofnana væri eðlilegt að umræða um launa-
kostnað og jöfnun lífskjara væri áberandi í öllum þeim
vangaveltum, sem fram fara um efnahagsmál. En svo
er ekki. Forstjórar segjast ekki geta sparað nema segja
starfsfólki upp og launþegaforkólfar lýsa yfir kvíða sín-
um vegna þess að ekki sé nóg til í atvinnuleysissjóðum.
Þrátt fyrir launamun, sem nemur hundruðum pró-
senta og oft nærri þúsundinu en hundraðinu innan
sama fyrirtækis, er aldrei litið á það sem mein í þjóðfé-
laginu. Hins vegar er það opinber vitneskja að ef lág-
launafólkið fær yfir 1,7% launahækkun mun það ríða
atvinnuvegunum og efnahag landsins að fullu.
Engum sögum fer af því að sparað sé í íyrirtækjum
með því að lækka tvöföld, fjórföld eða sexföld laun yfir-
manna á hinum ýmsu launastigum miðað við þá, sem
búa við strípaða launataxta aðila vinnumarkaðar. Hag-
ræðingin felst ávallt í því einu að smala þeim launa-
lægstu í ört stækkandi hóp atvinnuleysingja. Þá þarf
ekki að skerða lífskjör hinna hólpnu.
Enginn þarf að svara hver sé forsenda hins gífurlega
launamunar, vegna þess að lítið er hirt um að spyrja.
Innan sömu atvinnugreinar sættir fólk sig jafnvel við
að vera ekki aðeins hálfdrættingar, heldur kvartdrætt-
ingar á við suma þá sem vinna sömu störf.
Ef til vill er ofureðlileg skýring á því hvers vegna
starfsmaður um borð í þúsund milljón króna frystitog-
ara fær fjórum til sex sinnum meira í sinn hlut fyrir að
stinga fiski í flökunarvél, en starfskraftur í fimmtíu
milljón króna frystihúsi fær fyrir að vinna nákvæmlega
sömu störf.
Af hverju er vinnuframlag eins svona miklu meira
virði en vinnuframlag annars, og hver er munurinn á
verðmætasköpuninni?
Einhver kann að segja að frystitogarinn beri sig svo
miklu betur en fískvinnslan í landi og því beri starfs-
kraftinum til sjós að fá svo miklu meira en starfskraft-
inum í landi.
Svona sjónarmið kann að eiga rétt á sér, en allir
þekkja það að margfaldir hálaunamenn stýra fyrirtækj-
um og stofnunum í fjárhagsöngþveiti og gjaldþrot án
þess að þurfa að gefa neitt eftir af tekjum sínum eða ríf-
legum eftirlaunagreiðslum.
Areiðanlega má lækka launakostnað víða í atvinnulíf-
inu með því að jafna tekjur milli starfsfólks fremur en
að segja fólki upp í stórhópum. Á þann hátt og ýmsan
annan af svipuðum toga má vel jafna lífskjörin og
leggja fremur áherslu á að halda hjólum athafnalífsins
gangandi en að standa í sívaxandi vandræðagangi við
að útvega fé til atvinnuleysisbóta, sem hvort sem er
verður aldrei annað en hungurlús til handa þeim sem
eiga að njóta.
Hér er alls ekki verið að leggja til einhvern allsherjar
jöfnuð þar sem allir eiga að búa við sömu kjör og að
fólk fái ekki að njóta menntunar og framtakssemi í
launum sínum. Heldur verður að leiðrétta þann geig-
vænlega launamun, sem fer vaxandi, og að dreifa at-
vinnunni og þar með kjörum með þeim jöfnuði sem
aðalsmerki siðlegra samfélagshátta.
Fyrsta skrefíð er að viðurkenna vandann og leggja
spilin heiðarlega á borðið.
•i*
r
Beinar útsendingar f sjónvarpf frá
umræðum um stefnuræðu forsæt-
isráðherra á Alþingi, á besta áhorfs-
tíma, er ugglaust nokkuð sem
hvergi þekkist á byggðu bóli nema i
íslandi. ! rauninni mi deila um
hvort umræðumar í því formi, sem
þær eru nú, sé yflrieitt hægt að
flokka sem sjánvarpsefni. F það
minnsta er eðliiegt að velta þvf fyrir
sér hvort ekki sé rétt að breyta fyrlr-
komulaginu eitthvað, því stór hluti
þjóðarinnar nennir því miður ekki
að I
Nýtt form tímabært
Það myndi gera hinni pólitísku
umræðu mikið gagn og eflaust auka
áhuga manna almennt á benni, ef
forminu væri breytt þannig að í
staðinn fyrir viðstöðulans ræðuhöld
um stefnuræðu forsætisráðherra
yrði stjómmálamönnum boöiö til
umræðna eða kappræðna um inni-
hald hennar. Vel má hugsa sér að
umræöumar á Alþingi færu fram
með hefðbundnum hætti, en í sjón-
vaipi yrði útbúin sérstök kappræðu-
útgáfa sem snlðin væri að þeím
miðli sem sjónvarpið er. Slfkar
kappræður eru miklu frekar sjón-
vaipsefni en hlnar formlegu ræður
úr neðustót Alþingis, og gætu
menn í því td. tekið sér til fyrir-
myndar formið á kappræðum
bandarísku forsetaframbjóðend-
anna.
ið er á nmræðunum í dag heinist at-
bygli áhorfandans að öllu öðru en
því sem póHtíkusamir eru að segja.
Þetta endurspeglast ma. í þvf
bveraig útvarpsstöðvamar hafa
undanfaraa daga fjallað um umræð-
urnar. Þar spá menn eldd í favað
stjóramálamennimir sögöu. Hins
vegar er mildð gert úr því hveraig
þeir sögðu hlutina og hvemig þeir
voru klæddir þegar þeir sögðu þá.
Sérfræðingar utan úr bæ eru fengn-
ir til að meta frammlstöðu þing-
manna sem ræðumanna og aðrir
serfræðingar tfl að leggja mat á
tdæðaburðinn. Hvort tveggja er f
sjálfn sér áhugaverð umfjöllun, en
undirstrikar um leið að formið á
umræöunum vekur ekki almennan
áhuga á því sem verið er að segja.
IrM ;i ;i I
Hvar voru varamenn krata?
Annað, sem vínsælt er að fylgjast
með í þessum sjónvarpsumræðutn,
er hveijtr ern í salnum og hvað þeir
eru að gera. Að þessu sinni vakti
það t.d. athygli að cnginn af aðal-
þtngmönnum Alþýðuflokksins f
Reykjavtk var á staðnnm, ekki Jón
Baldvin, ekki Jóhanna og ekki öss-
ur Alaskafari. Það var ekki síður at-
hyglisvert að aðeins einn varaþing-
tnaður bafði verið kallaður inn á
þing í staðinn fyrir hin þrjú, en það
var Magnús Júnsson veðurfræðing-
nr. Á heimili Garra var öU fjölskyld-
an komin í þaö að rifja upp hverjir
væra varaþtngmenn krata t Heykja-
vík aðrir en Magnús. Á endanum
tókst að rifja þetta upp og þá kom
Hka skýring á því af bverju vara-
mennimir voru ekki aiHr kaliaðir
inn. Auk Valgerðar Gunnarsdóttur
er nefhilega Ragnheiður Davíðs-
dóttir varamaður. En Ragnheiður
og hennar fjölskylda gengu eins og
menn muna með pompi og pragt úr
Alþýðuflokknum, þegar hún upp-
götvaði að það að vera krati var að
vera strengjabrúða forustumanna
Sjáifstæðisflokksins. Greinflega
hefur forystusveit krata ekki þorað
að kaUa Ragnheiði ínn á þing, þvf
hver veit nema hún slægist í hópinn
með Eykoni, Inga Blrai, Matta
Bjaraa og þetm öHum óþekktarorm-
unum og myndaöi með þeim og
stjórnarandstöðunni nýjan tneiri-
hluta á Alþingt, eins og hún gerði í
menntamálaráði á sínum tíma.
Eitthvað á þá !etð varð að minnsta
kosti niðurstaðan hjá þeim hópi,
sem sat og horfði á umræðurnar í
sjónvarpi Garra. Hins vegar þurftu
metut að ræðast við í nokkra stund
tii að komast að þessari niðurstöðu
og tóku á meðan ekki vel eftir því,
sem ræðumaðurinn var að segja f
ræðustÓbxum rétt á meðan. AHt er
þetta vissulega póHtík, þó óvíst sé
að sama pólitfkin sé á dagskrá hjá
þeim, sem eru að tala á Aiþtngi, og
áhorfendunum, sem sifla fyrir
framan sjónvarpið heima hjá sér.
Þetta dæmi sýnir að þó fólk fylgist
ekki með ailri umræðunni er það
ekki endtlega vegna skorts á póUt-
fskum áhuga. Það er miklu frekar
umræðuformið, hveraigpölitíkin er
matreidd, sem fælir fólk frá við-
tækjunum.
Garri
Að leggj a undir
Nýjasta uppákoman hér í borginni
er innrás lögreglunnar í spilasali
hér í borginni. Hin opinbera skýr-
ing eigendanna á tilveru þeirra er
að hér sé að finna örláta menn,
sem komi fyrir rúllettum og spila-
borðum af bestu gerð hér út um
borgina og bjóði svo vinum og
kunningjum að leggja undir. Veit-
ingar eru einnig í boði til þess að
skapa hið rétta andrúmsloft.
Að spila upp á peninga hefur í
gegnum tíðina verið talin skugga-
leg iðja, sem ef til vill á rætur að
rekja til þess að rekstur spilavíta er
uppáhald mafíunnar og álíka sam-
taka. Allir þekkja kvikmyndir þar
sem skuggalegir náungar sitja í
skuggalegum spilasölum, og grip-
ið er til byssunnar til þess að gera
út um málin.
Fyrir löngu síðan vorum við
hjónin á ferðalagi í Frakklandi og
eitt atriðið á dagskránni var að
skoða það fræga spilavíti í Monte
Carlo. Ég man aðallega eftir því
hvað húsið var glæsilegt og blóma-
beðin falleg fyrir utan, og ég man
líka eftir því hve óskaplega fínt
gengi var við rúlletturnar að spila.
Það voru ekki neinir dúðadurtar
eða vaðmálskerlingar. Hins vegar
man ég það að aðgangur var
bannaður innan 18 ára.
Lögleiðing
starfsemi eru drjúgar tekjur, og
hún er álitlegur skattstofn. Stöð 2
er búin að senda fréttamann út af
örkinni til þess að strjúka yfir rúll-
etturnar og snúa þeim og láta
mynda salarkynnin. Einnig er búið
að upplýsa það að í Svíþjóð fá sveit-
arfélögin drjúgar tekjur af fjár-
hættuspili, og hafa menn þá vafa-
laust fundið út að bæta mætti
sveitarfélögunum virðisaukaskatt
af snjómokstri og fleiru með þess-
og
Ég er alveg handviss um það að
nú verður hafist handa um að
skapa jarðveg fyrir lögleiðingu á
spilavítum. Forsmekkurinn er
kominn, og það er búið að afla
upplýsinga um það að af þessari
um hætti. Fjármálaráðherra lét að
vísu í ljós það álit sitt að hér væri
ekki um holla iðju að ræða, en að-
stoðarmaður dómsmálaráðherra
lét uppi það álit að þetta væri bara
álitlegt.
„Ekki veit ég hversu
hollt það er ...“
Ég hef enga trú á því að íslend-
ingar setji það fyrir sig að þessi iðja
sé óholl. Þeir hafa oftar en ekki lát-
ið sig hafa það að gera það sem
óhollt er, minnugir þess sem karl-
inn sagði: „Ekki veit ég hversu
hollt það er, en gott er það.“
Því er langlíklegast að bráðlega
berist inn á Alþingi frumvarp um
að lögleiða þessa starfsemi. Líkleg-
ast er að það verði samþykkt í nafni
athafnafrelsis, og spilasalir spretti
upp eins og gorkúlur út um allt.
Við íslendingar erum fljótir að til-
einka okkur siði annarra þjóða, og
það er áreiðanlegt að ef lögíegt
verður, rísa hér upp casino í stíl við
það sem best er í Atlantic City eða
Las Vegas. Þarna er kominn ákjós-
anlegur vettvangur fyrir menn til
að sýna sig og sjá aðra, leggja und-
ir álitlegar upphæðir og fá sér svo-
lítið neðan í því. Ég spái því að
málið vakni af og til á næstunni í
fjölmiðlum, þangað til þetta verð-
ur veruleikinn, enda hefur komið
fram í fréttum að þegar er komin
opinber nefnd í að athuga málið.
Ég hef ekki nokkra trú á því að
landinn, jafn stórhuga og
hann er, láti sér nægja ein-
hverjar rúllettur og spila-
borð í hótelanddyrum. Við
erum vanir að gera hlutina
með stæl, og ég spái því að svo
verði í þessu tilfelli, en heid jafn-
framt að þessi nýi siður verði ekki
til þess að laga fjárhag einstakling-
anna eða auka lífshamingjuna.
J.K.