Tíminn - 16.10.1992, Blaðsíða 5

Föstudagur 16. október 1992
Tíminn 5
Gunnlaugur Júlíusson:
Þj óðaratkvæðagreiðsla
um EES-samnmginn
Þessar línur eru skrifaðar sama kvöldið og talið er í þjóðaratkvæða-
greiðslu í Frakklandi um Maastricht-samkomulagið. Það var mjög mjótt
á mununum milli þeirra, sem vildu samþykkja samkomulagið, og þeirra
sem vildu hafna því. Sama var upp á teningnum í Danmörku sl. vor, þeg-
ar samkomulagið var fellt með mjög miklum mun, mjög lítill munur
skildi að fylkingaraar. Stjómmálamenn þessara landa tveggja eiga það
sameiginlegt að þeir eru ekki hræddir við að Ieggja svo mikilvægt og af-
drifaríkt mál sem Maastricht-samkomulagið undir dóm þjóðarínnar,
enda þótt niðurstaðan verði tvær jafnstórar fylkingar, sem eru ósammála
og hvorug hefur eiginlegan sigur.
Afstaða gagnvart
EES-samningnum
Flestir þeir, sem hafa tjáð sig op-
inberlega um EES-samninginn,
eru sammála því að hann sé mik-
ilvægasti, umfangsmesti og af-
drifaríkasti samningur sem ís-
lenskt þjóðfélag hefur átt aðild að
frá stofnun lýðveldisins. Skiptir
þar engu hvort um er að ræða
meðmælendur eða andmælend-
ur samningsins. Það er hinsvegar
mjög alvarlegur hlutur, sem
kemur fram í skoðanakönnun-
um, að stór hluti þjóðarinnar
hefur ekki mótað sér skoðun á
samningnum enn. Það þýðir með
öðrum orðum að sú umræða
með eða móti samningnum hef-
ur farið fyrir ofan garð eða neðan
hjá stórum hluta almennings.
Stjórnvöld hafa vanrækt skyldur
sínar til kynningar á samningum
eða að þau eru slæmir fræðarar.
Þetta þýðir að almenn umræða
um þetta afdrifaríka mál hefur
ekki farið fram sem skyldi meðal
almennings.
Fram hefur komið
hjá miklum fjölda
fólks, þ.m.t. fjöl-
mennustu laun-
þegasamtökum
þessa lands, að
eðlilegt sé talið að
leggja samninginn
fyrir dóm þjóðar-
innar. Rangt er að
bendla þessa kröfu
við andstöðu við
samninginn, held-
ur er hér um
hreina réttlœtis-
kennd að rœða.
Stjómvöld eru á
móti þjóðaratkvæða-
greiðslu
Fram hefur komið hjá stjórnvöld-
um að þau setja sig alfarið á móti
þjóðaratkvæðagreiðslu um EES-
samninginn. Það er mjög gott að
bera afstöðu þeirra saman við af-
stöðu stjómvalda í Danmörku og
Frakklandi. Þarlend stjórnvöld
sögðu, að þau væru með góðan
samning í höndunum sem væri
þjóðinni til farsældar, og Iögðu
síðan allt undir til að vinna honum
fylgi heima fyrir og sýna fram á það
fyrir utan landamærin að þau
hefðu sterka stöðu heima fyrir.
Hérlendis beita stjómvöld og sér-
staklega utanríkisráðherra alls-
konar hundalógík til að koma sér
undan því að leggja EES-samning-
inn fyrir dóm þjóðarinnar. Utan-
ríkisráðherra ruglar um að það
verði að leggja hvern þann samn-
ing um utanríkismál, sem gerður
verði, fyrir þjóðaratkvæði ef EES-
samningurinn fer þá leið, þá sé
verið að gjörbreyta íslenska stjóm-
kerfinu og annað bull í þessum
dúr. Ýmsir teygja sig jafnvel svo
langt að segja að almenningi sé
ekki treystandi til að greiða um
hann atkvæði, hann sé svo flókinn.
Nýju fötin keisarans
Utanríkisráðherra vill greinilega
koma sér undan því að fram fari
upplýsandi umræða um samning-
inn hérlendis með því að um hann
væri greitt atkvæði meðal þjóðar-
innar. Hvað er þá orðið af marg-
rómuðum gæðum samningsins,
eru þau kannske ekki eins mikil og
af er látið? Yrði utanríkisráðherra
kannske í sömu spomm og keisar-
inn í ævintýrinu þekkta, sem lét
sauma á sig klæðin nýju? Þegar
hann kom út á meðal fólksins í ný-
saumuðum gallanum, varð al-
menningi fljótlega ljóst að hann
hafði látið gabba sig af ósvífnum
loddurum, á meðan augnaþjónar
og jámenn þorðu ekki að segja
sannleikann, heldur tóku þátt í
ruglinu til að þóknast herra sín-
um. „Hann er ekki í neinum föt-
um,“ sagði lítið barn. Er utanríkis-
ráðherra hræddur um að einhver
slík rödd hljómi, ef hann leggur
samninginn fyrir þjóðina? Öðru-
vísi er ekki hægt að skilja tregðu
hans í þessu máli og alla þá útúr-
snúninga og rökleysur, sem beitt
er þegar á þessa kröfú almennings
er minnst.
Almenningur vill
þjóðaratkvæði
Fram hefur komið hjá miklum
fjölda fólks, þ.m.t. fjölmennustu
launþegasamtökum þessa lands,
að eðlilegt sé talið að leggja samn-
inginn fyrir dóm þjóðarinnar.
Rangt er að bendla þessa kröfu við
andstöðu við samninginn, heldur
er hér um hreina réttlætiskennd
að ræða. Ef stjórnvöld eru með
góðan samning í höndunum, ætti
það að vera auðvelt verk og
ánægjulegt fyrir þau að koma út til
almennings og kynna hann. Ef þau
eru hins vegar með lélegan samn-
ing í höndunum, sem ekki þolir
dagsins ljós og opinskáa umræðu,
þá er afstaða þeirra skiljanleg.
Höfundur er hagfræöingur Stéttar-
sambands bænda.
Athugasemd við viðtal í tímaritinu Nýtt líf
í tímaritinu „Nýtt líf‘, 1. tölublaði 15. árgangs 1992, rakst ég nýlega á
viðtal sem Ragnheiður Davíðsdóttir átti við Auði Guðjónsdóttur vegna
ægilegs bílslyss, sem Hrafnhildur dóttir hennar lenti í 15. júní 1989.
Auður segir fyrst frá slysinu og hvernig líf dóttur hennar hékk á blá-
þræði fyrstu vikumar á Borgarspítalanum. „Eftir þrjá erfiða mánuði þar
var Hrafnhildur færð yfír á Grensásdeildina þar sem hún dvaldi samfellt
í 9 mánuði," segir Auður.
Ástæðan fyrir því að ég skrifa
þennan greinarstúf er sú, að ég tel
rétt að fram komi á prenti fleiri
sjónarmið um störf endurhæfing-
ardeildarinnar á Grensási, því
Auður, sem er hjúkrunarfræðing-
ur og segist hafa unnið við þau
störf í 22 ár, gefur ófagra lýsingu
af störfum Grensásdeildarinnar.
Hún segir deildina dæmi um heil-
brigðisstofnun þar sem metnaði
er ábótavant.
Ég get ekki orða bundist vegna
margskonar ummæla sem höfð
eru eftir Auði um Grensásdeild-
ina. Ég tel mig þekkja þar allvel
til, því ég var lagður inn á hana til
endurhæfingar 10. apríl 1974, eft-
ir að ég hafði tvisvar verið skorinn
upp við æxli í mænu og æxlið fjar-
lægt. En við það Iamaðist ég upp
undir mitti.
Auður segir meðal annars orðrétt
í viðtalinu: „Mér er næst að halda
að allir sjúklingar sem þangað
koma séu settir undir sama hatt.
Þeim er snemma sagt að þeir skuli
ekki gera sér vonir um nema
ákveðinn bata — allt annað sé
óþarfa bjartsýni. Með öðrum orð-
um: Stefnan virðist sú að draga
kjarkinn úr fólki. Þetta kallast
„raunsæi" hjá spítalafólki," segir
Auður reiðilega. Og enn segir
Auður: „Það er engu líkara en
sjálfum sjúklingnum komi eigið
ástand ekki við og ef hann reynir
að malda í móinn er honum vin-
samlegast gefið í skyn að hann
hafi ekkert vit á þessu.“
Margt fleira segir Auður sem ég
nenni ekki að svara, enda getur vel
verið að Grensásdeildin hafi fyrír
löngu svarað fyrir sig og allt það
vanþakklæti sem kemur fram í
þessu viðtali, þó ég hafi ekki séð
það.
Ég tel mig ekki síður geta talað af
reynslu varðandi dvöl og endur-
hæfingu á Grensásdeildinni en
Auður. Mig undrar ekki að eftir
jafn hroðalegt slys og dóttir henn-
ar lenti í var nánast kraftaverk að
hún skyldi halda lífi. Þessvegna
fmnst mér ekkert undarlegt að
hún þyrfti langan endurhæfingar-
tíma.
Reynsla mín af dvöl og endur-
hæfingu á Grensásdeildinni er ailt
önnur. Eftir um 17 vikna dvöl og
endurhæfmgu þar útskrifaðist ég
þaðan á tveimur hækjum og gat
gengið tvö til þrjú hundruð metra
án þess að hvíla mig. Fullyrðingar
Auðar um að læknar og annað
hjúkrunarfólk á deildinni hafi þá
stefnu „að sjúklingarnir skuli ekki
gera sér von um nema ákveðinn
bata“ kannast ég alls ekki við.
Læknir minn hefur alla tíð síðan
verið Ásgeir B. Ellertsson, yfir-
læknir á deildinni. Hann hefur
alltaf verið óþreytandi í að hvetja
sjúklingana til að æfa af kappi um-
fram það sem sjúkraþjálfararnir
æfa, því aðeins næðu þeir góðum
árangri. Mér er fullljóst að svo
mikið slasað fólk og Hrafnhildur
var getur ekki hafið sjálfsæfmgar
fyrr en eftir margra mánaða
sjúkraþjálfun eða jafnvel meira en
ár. En þar sem hún var marg bein-
brotin og miklu meira slösuð að
öðru leyti, tók það eðlilega miklu
styttri tíma að koma mér á hækj-
urnar. Það skal þó tekið fram að að
mínu áliti ber góð og markviss
sjúkraþjálfun miklu meiri árang-
ur en sjálfsæfingar, þó þær geri
mikið gagn. Enda sagði Ásgeir við
mig, þegar ég útskrifaðist þaðan í
fyrsta sinn, að ég þyrfti að koma á
hverju ári í endurhæfingu á
Grensásdeildina í nokkrar vikur,
þó ég æfði eins vel heima og ég
Lesendur skrifa
frekast hefði aðstöðu og mögu-
leika til. Ég hef því komið árlega á
Grensásdeildina í endurhæfingu
og dvalið þar frá fjórum til átta
vikur og jafnvel lengur. Ég hef
alltaf fengið verulegan bata við
það, ekki síst síðan sundlaugin þar
var opnuð, á þessum 18 árum sem
liðin eru frá því ég kom þar fyrst.
Ég hef tekið eftir því að það fólk,
sem hefur trú á því að það geti
fengið verulegan eða fullan bata
og nýtir sér alla möguleika til
sjálfsæfinga umfram sjúkraþjálf-
unina, nær oft ótrúlega miklum
bata. En þeim, sem eru latir við
sjálfsæfingar og hafa takmarkaða
trú á bata, fer oftast lítið fram.
Að mínum dómi vantar tilfmnan-
lega fleiri sjúkraþjálfara á þessa
stofnun, svo þeir geti sinnt hverj-
um sjúklingi nægilega. Mér fmnst
að síðan dagsjúklingum fór að
fjölga mikið að það hafi orðið til
þess að sjúkraþjálfararnir eru sí-
fellt á hlaupum til að aðstoða sem
flesta sjúklinga, en segi þeim sem
á annað borð geta æft sig sjálfir, að
æfa sig sjálfir á meðan. Þetta
finnst mér ekki nógu gott.
Ég tel líka hæpna þá fullyrðingu
Auðar sem hún segir lækna og
starfsfólk halda að sjúklingum,
„að sjúklingarnir skuli ekki gera
sér von um nema ákveðinn bata".
Ég álít ekki rétt að gefa sjúkling-
unum von um fullan bata strax,
því ef það bregst þá verða von-
brigði sjúklingsins meiri, og gætu
leitt til þess að hann missi trúna á
frekari bata og jafnvel gæfist upp
við frekari þjálfun.
Eftir reynslu mína af Grensás-
deildinni tel ég miklu máli skipta
að sjúklingar komi þangað með
jákvæðu hugarfari og fullu trausti
á læknum og öðru starfsfólki. Ef
sjúklingurinn hefur trú á því að
hann geti náð verulegum, eða
jafnvel fullum bata, verður allt
samstarf sjúklingsins og heil-
brigðisstéttanna miklu árangurs-
ríkara. Ég hef séð ótrúlega miklar
framfarir hjá mörgum sjúklingum
sem koma þangað með jákvæðu
hugarfari, jafnvel þó þeir hafi
stórslasast, eða séu af öðrum or-
sökum mjög illa á sig komnir lík-
amlega. Ég hef líka verið samtíða
sjúklingum sem hafa ekki trú á
verulegum bata og jafnvel van-
þakka flest sem fyrir þá er gert. Þá
hefur árangurinn líka oft orðið lít-
ill eða enginn. Ég hef verið þar
ásamt fjöldamörgum sjúklingum
sem hafa fengið ómetanlega
heilsubót á Grensásdeildinni og
farið þaðan fullir bjartsýni.
Ég segi fyrir mig að ég hef fengið
ómetanlega hjálp þar og þess-
vegna rann mér til rifja að lesa
viðtalið við Auði. Eftir lýsingu
hennar á því ægilega slysi, sem
dóttir hennar lenti í, finnst mér
það fullmikil kröfuharka að ætlast
til að hún næði á einu ári á Borg-
arspítalanum og endurhæfingar-
deild hans, miklu meiri bata en
raun varð á. Ég hef legið svo mán-
uðum skiptir á þremur stærstu
sjúkrahúsunum í Reykjavík. AII-
staðar hef ég notið mjög góðrar
umönnunar og mér finnst heil-
brigðisstéttirnar vera til mikillar
fyrirmyndar í umönnun og um-
gengni við sjúklingana. Sjálfsagt
má finna eina og eina undantekn-
ingu frá þessu.
Mér finnst að aðrar stéttir í þjóð-
félaginu mættu taka sér það ágæta
fólk til fyrirmyndar.
Að lokum þetta: Reynsla mín af
dvöl og endurhæfingu á Grensás-
deildinni öll þessi ár hefur verið
mér ómetanleg. Mér hefur fundist
að þar vildu allir allt fyrir mig
gera, svo ég næði sem bestum ár-
angri í endurhæfingunni. Þá hef-
ur allt viðmót fólksins veriö mjög
hlýlegt og á allan hátt vinsamlegt.
Ég vil nota þetta tækifæri til að
þakka öllu starfsfólkinu þar fyrir
frábæra umönnun og góða við-
kynningu. Ég vil einnig þakka
þeim fjölmörgu sjúklingum, sem
ég hef kynnst þar, fyrir góð kynni.
Ég get vel skilið að Auði þætti
tíminn lengi að líða á meðan á
endurhæfingu dóttur hennar
stóð. Ég vil að lokum óska þeim
mæðgum alls góðs, og að Hrafn-
hildur megi fá fulla heilsu ef
mögulegt er.
Sigurður Lárusson