Tíminn - 12.03.1993, Blaðsíða 4

4 Tfminn
Föstudagur 12. mars 1993
Tímiiin
MÁLSVAHI FRJÁLSLYHDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Ttminn hf.
Framkvaemdastjóri: Hrólfur Ölvisson
* Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
1 Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar Birgir Guðmundsson
Stefán Asgrimsson
Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason
Skrifstofur: Lynghálsi 9, 110 Reykjavlk Sími: 686300.
Auglýslngasíml: 680001. Kvöldsfmar: Askrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, Iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setnlng og umbrot: Tæknideild Tfmans. Prentun: Oddi hf.
Mánaðaráskrift kr. 1200,- , verð I lausasölu kr.' 11Q,- * .
Grunnverö auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimefri "*
Póstfax: 68-76-91 "
Siðblinda
Markaðshyggja og frjáls samkeppni er ráð-
andi í viðskiptum hinna þróaðri þjóða.
Þetta fyrirkomulag hefur ýmsa kosti, og
ekki verður séð að þau markaðsform önnur,
sem reynd hafa verið, taki því fram, ef því er
skapaður siðlegur rammi.
Það er þó varasamt að taka blinda trú á að
hinn frjálsi markaður leysi allan vanda sam-
félagsins. Þetta er kerfi hinna sterku og tek-
ur ekki tillit til þeirra sem minna mega sín.
Þetta markaðskerfi gengur því aðeins að
stjórnendur þjóðfélagsins hafi siðferðilegan
styrk til þess að huga að hag allra þegna
sinna. Átakanleg dæmi sjást um hið gagn-
stæða og mikla örbirgð og siðferðisbrest af
þeim sökum.
Markaðshyggjan setur fjölmennið í for-
gang. Það liggur í eðli markaðarins að hin-
ir mörgu mynda áhugaverða heild, en hinir
fáu, hvort sem það eru fbúar fámennra
landsvæða eða minnihlutahópar hvers kon-
ar, eru ekki áhugaverðir.
Það hefur verið hlutverk jafnaðarmanna-
flokka og miðflokka víða um heim að and-
æfa móti óheftri frjálshyggju og huga að
málefnum þeirra, sem höllum fæti standa.
Það hefur verið hinn siðferðilegi grunnur
þessara flokka.
Jafnaðarmannaflokkur íslands, eins og
kratarnir nefna sig nú, er einkennilegt fyr-
irbrigði í flóru jafnaðarmannaflokka hér í
Vestur- Evrópu. Forustumenn hans virðast
ganga lengst allra hérlendis í trú á óhefta
markaðshyggju. Þessi trú virðist vera búin
að blinda þessa menn alveg og forustugrein
í málgagni þeirra, Alþýðublaðinu, síðastlið-
inn miðvikudag sýnir þetta vel. Greinin er
skrifuð sem varnarskjal fyrir aðgerðir heil-
brigðisráðherra í lyfjamálum, vegna um-
ræðu um að landsbyggðin verði illa úti með
breyttu fyrirkomulagi. Þar er að finna eftir-
farandi tilvitnun:
„Fyrir utan sveitir landsins hafa fámennir
staðir oft þurft að búa við það að séu veður
válynd getur reynst nánast ómögulegt að
nálgast tækni eða aðra þjónustu.
Þetta er eðlilegur hlutur og ekki á færi
nokkurs manns eða þjóðar að geta tryggt
öllum það öryggi að hafa tækni og ýmsa
aðra þjónustu innan seilingar við öll hugs-
anleg skilyrði.“ (Leturbreyting blaðsins).
Það er greinilegt að frjálshyggjublindan í
Alþýðuflokknum er orðin að siðblindu.

Margt og mikið hefur löngum
verift skeggrætt, skrafaö og
skrifað um frama Iandans á er-
lendri grund. Þjóöin er smá, en
margur einstaklingur hefur
eftir sem áður bæði fyrr og síÖ-
ar alið þá vou í btjósti að „sigra
heirainn“ eínn daginn. Ura
þessa löngun hefur sá raaðnr
skrifað mæta sögu, sem
það, að Snorra Sturlusyni frá-
töldura, að hafa „sigrað heira-
inn“, svo kalla raegi að ekki sé
ura deiit. Hér er náttórlega átt
við Halidór Laxness og söguna
um heimssöngvarann Garðar
Hólm. Til hennar er enda oft
vitnaö, þegar „veikleika" Iand-
ans fyrír hefmsviðurkenningu
ber á góma.
Annars þarf þessi „veikleiki”
alis ekki að vera af hinu slsma,
ef hann verður til þess að menn
setja sér metnaðarfuli mark-
mið — sera varia er annað en af
þvf góða í listinnl. Er þá hlaup-
ið yflr þrætur ura hvor sé sann-
ari tistamaðurinn — $á er
þyrstir í frægð og frama eða
hinn sem lætur sér fatt um aiia
viðurkenningu flnnast og lokar
sig inni meö köliun sinni,
ósnortinn af heimsins fordild.
„Stórt orð Hákot“
Áfram hafa ýmsir ágætir
Ustaraenn þjóðar vorrar verið
að hljóta frama erlendis, hvort
sem er í bókmenntum, mynd-
list eða tónlist. Má nefna
myndlistarmennina í Hollandi
— svo ekki sé minnst á árang-
ur Kristjáns Jóhannssonar
óperusongvara.
Hér verður þó sérstakiega
rætt um Kristján, þar sem
Pressan hefur í tveimur síð*
ustu tölubiöðum (hið seinna
sinnið C gærdag) tekist á hend-
ur að koraa löndum stnum
„niður á jörðina“ í því efni að
frægð Kristjáns sé hreint ekki
Slík sem af er látið. Tilefnið er
augijóslega raargþætt — þar á
meðal mikil umræöa í tiiefni af
því er söngvarinn nýlega sté á
fjalir Metropolitanóperunnar
og arastur menningarsinnaða
„þotuliðsins" okkar af þvf til-
efni, l>etta „þotuUð“ hefur
raargt tUhneigingu til að gera
sig nokkuö broslegt. Svo sera
þegar það er að auglýsa í glans-
blaöaviðtölum hve „kúltívérað'*
það sé og viröist þá ckki sjá
mikinn mun á nýuppgerða ein-
býlishósinu sínu og Sandring-
r'...................
GARRI
ham-kastala.
Pá mun enn ein ástæða fyrir
„stríðni** eða „iUkvittni“
Pressunnar, en hún er auðvitað
sú að Kristján Júhannsson hef-
ur ekki veríð maður hlédrægur,
þegar hann ræðir ura feril sinn
hér heima. Það hefur ekki
þóknast öllum og þá ekki síst
mörgu tóniistarfóUd, sem á sér
viðkvæmt stolt, svo sem iítt er
um Sistamenn. Én það vírðist
fylgja Kristjáni sem Öðrum,
hverra frægð hefur komið „að
utan“, að þótt Mnn stóri heim-
ur hampi þeim, er eins og raest
iáti þeir sér annt ura viöur-
kcnningu á hehnaslóð.
Garri þykist geta Htið á þessi
mál „hiutlaust", þar sem hann
er hvorki söngvari né míktl
menningarspíra. Honura kem-
ur Krístján Jóhannsson svo
fyrir að það muni þykja „svona
venja" meðal meiri ópcru-
songvara að vera borubrattir
meö sjálfa síg, og ef keppinaut-
ar hafa sörau aöferð, ætti að
raega fyrirgcfa honum það.
Hvað svo sera Pressan segir
um að vafi ietid á hvort hann sé
í „frerastu röð“ í heiminum
sem söngvari, þá ætti að fara
variega í að vefengja það. Ár-
angur hans er augljóslega stór-
felldur og hann hrærist í
fióknu samfélagi þarna ytra þar
sem samkeppni er afskapieg og
máttur augiýsingamennsku
ekki rainni en f öðru þar sera
háar fjárupphæðir geta verið
annars vegar.
Pressan ætti því að iáta af
þessum skrifum — þess þarf
ekki að vera iangt að bíða hvort
sem er að úr því fáist skorið
hvort söngvarinn staðfestist
meðai þeirra þriggja eða fjög-
urra á toppnum eður ei. Annars
má vei vera að fyrirferðarmestu
aðdáendur Kristjáns hér heirna
veröi honum öllu skeinuhætt-
ari en Pressu-bændur, þegar
öllu er á hotninn hvolft.
Ekki 1 ág 1 a un a 1 and
Island er ekki láglaunaland, eins
og klifað er á í umræðunni. Sumar
stéttir og gæludýr brenglaðra
skattalaga geta vel borið höfuðið
hátt og þakkað þjónum Mammons
fyrir takkbærilega afkomu og tekj-
ur, sem eru ekkert síðri en for-
gangsstéttir gróinna iðnríkja njóta.
Blekkingin felst í því hve tekjum
er misskipt og að aldrei er talað á
heiðarlegan hátt um kaup og kjör.
Iðulega er verið að gera stéttum og
starfsgreinum upp tekjur sem þeir
hafa ekki, eða að dregið er stórlega
úr tekjum annarra í umræðunni,
ýmist með því að steinþegja um
þær eða hitt, sem er algengara, að
Ijúga til um hve miklar þær eru og
draga stórlega undan.
Þrefaldur og fjórfaldur launamun-
ur er algengur, jafnvel innan sömu
atvinnustétta og fyrirtækja, og tí-
faldur tekjumunur er algengari en
margur hyggur. Það eru ekki að-
eins örféir forstjórar stofnana og
fyrirtækja sem hirða kúfinn af
launaútgjöldunum, heldur eru alls
kyns deildarstjórar og svoddan fólk
á jötunni þar sem drýgst er gefið á
garðann. Hið eiginlega láglauna-
fólk eru síðan vinnudýrin sem
minnstu réttindanna njóta.
Hver hefur Ld. heyrt um að samið
sé um „starfslok" við láglaunaliðið,
sem rekið er þegar farið er að
spara?
Afætur
í fyrsta sinn í langri harmkvæla-
sögu íslenskra atvinnurekenda
stendur upp málsmetandi maður
meðal þeirra, sem hefúr siðferðis-
þrek til að benda á hverjir eru hin-
ar eiginlegu afætur atvinnuveg-
anna. Gunnar Svavarsson, formað-
ur FÍI, sagði í ræðu yfír saman-
lögðu forstjóraliði þjóðfélagsins,
sem vonandi á eftir að festast í
minni, að verið gæti að laun fram-
kvæmdastjóra og stjómarmanna
stofnana og fyrirtækja séu óþarf-
lega há. Þegar verið er að spara og
draga saman, verða þeir, sem
skammta sjálfum sér tekjur, að
gæta hófs í heimtufrekjunni.
Allt þetta óhófslið dregur ekki úr
rekstrarkostnaði með öðru en því
að segja upp ræstingafólki og þeim
sem lægst hafa launin innan fyrir-
tækjanna og stofnananna.
Gunnar spyr einnig að því hvort
eðlilegt sé að margir forstjórar séu
að stjóma sama fyrirtækinu og tel-
ur að yfirbyggingin sé óþarflega há-
timbmð.
Gunnar Svavarsson er ekki að
segja neitt annað en það sem hver
einasti ályktunarbær maður er bú-
Vítt og breitt ]
inn að vita lengi. En hann tilheyrir
þeim hópi sem best veit hvemig
forgangsstéttir þjóðfélagsins
skammta sjálfum sér tekjur og fríð-
indi án þess að vinnuframlag eða
neins konar ábyrgð komi á móti.
Spuming hans um marga og
óþarfa forstjóra er til vitnis um það.
Kjami málsins
Bankar og margar opinberar
stofnanir burðast með mikið af
óþörfu hálaunaliði, sem svarist hef-
ur í fóstbræðralag um að skammta
sjálfu sér tekjur og fríðindi langt
fVamyfir öll eðlileg viðmiðunar-
mörk.
Fjármálaráðherra segir að 100
stjómarráðsstarfsmenn hafi hærri
tekjur en ráðherrar.
Og tekjumunurinn er svo miklu
víðar. Kaup verkfallsmanna á Her-
jólfi er helmingi hærra en laun
prófessoravið Háskóla íslands.
Launamismunurinn innan ASÍ-
félaga er margfaldur, en er haldið
leyndum, eins og svo mörgu öðm
sem varðar kjör fólksins í landinu.
Það em aðeins snarruglaðar með-
altalstölur á launamismun karla og
kvenna sem fæst talað um, en var-
ast eins og heitan eldinn að koma
nærri kjama þess máls fremur en
annarra.
í blekkingamoldviðrinu mikla,
sem umlykur alla kjaraumræðu,
þykjast menn sjá ýmis teikn um
skekkjur, sem hvergi er hægt að
koma í rökrænt samhengi. Eitt er
það hvemig stendur á þvf að tug-
þúsundir skemmtiferða til útlanda
em upppantaðar í miðri kreppunni
og atvinnuleysinu og að ekkert
dregur úr innkaupaferðum í glæsi-
verslanir stórborga.
Það er ekkert dularfullt við þetta
fremur en að þúsundir fiölskyldna
eiga nýja og fína skemmtijeppa,
auk farartækja til daglegs brúks.
Það er fiöldi fólks, sem hefúr
margfaldar tekjur á við þá sem
norpa á samningsbundnum töxt-
um vondra kjarasamninga. Þar em
ekki aðeins forstjórar og markaðs-
stjórar og fríðindahákar illa rek-
inna stofnana og fyrirtækja. Mörg-
um hefur tekist að hreiðra prýði-
lega um sig á vinnumarkaði og
nálgast kannski tvöfaldan stýri-
mannataxta á ferjum Vegagerðar-
innar, án þess að orð sé á því haf-
andi. Nokkrir skreppitúrar til út-
Ianda koma tæpast við pyngju þess
fólks.
Fjölmennur hálaunalýður í sam-
drætti og kreppu er óhæfa í samfé-
lagi sem vill kenna sig við mann-
réttindi. Áreiðanlega væri óþarfi að
segja eins mörgum upp störfum og
raun ber vitni, ef tekjur væm jafn-
aðar og störfum dreift
Vemd eignafólks með siðlausum
skattalögum er annar angi af þeim
fúa sem nagar rætur samfélagsins,
sem er sérhannað fyrir þá sérgóðu
og gráðugu.
Um það skal ekki rætt meira, því
aldrei má hreyfa við kjama máls og
síst af öllu með opinskárri og heið-
arlegri umræðu. OÓ