Tíminn - 16.06.1993, Blaðsíða 4

4 Tíminn
Miðvikudagur 16. júní 1993
Tímínn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJll
Útgefandi: Timinn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aðstoðamtstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar. Birgir Guðmundsson
Stefán Asgrfmsson
Skrifstofur: Lynghálsi 9,110 Reykjavfk Sfml: 686300.
Auglýslngasfmi: 680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300,
ritsflóm, fréttastjórar 686306, fþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setnlng og umbrot: Tæknideild Tlmans. Prentun: Oddi hf.
Mánaðaráskrift kr. 1200,-, verð I lausasölu kr. 110,-
Grunnverð auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Norrænt samstarf—
norræn þjóðarsál
Þann 11. júní síðastliðinn voru birtar niðurstöður
skoðanakönnunar sem gerð var á öllum Norðurlöndum
um afstöðu fbúanna til norræns samstarfs. Niðurstöð-
urnar eru um margt athyglisverðar.
Eitt af því, sem spurt var um, var hvort viðkomandi
teldi þýðingu norræns samstarfs aukast á næstu árum.
Yfirgnæfandi meirihluti þeirra sem spurðir eru — sjö af
hverjum tíu á hinum Norðurlöndunum og sex af hverj-
um tíu á fslandi — svara því játandi og 65% aðspurðra
íslendinga eru þeirrar skoðunar að norrænt samstarf
muni aukast á næstu árum. Athygli vekur einnig að
stofnanir norræns samstarfs, Norðurlandaráð og Nor-
ræna ráðherranefndin, virðast vera betur þekktar á hin-
um Norðurlöndunum heldur en hér á íslandi.
Það vekur líka athygli í sambandi við þessa skoðana-
könnun að íslendingar virðast vera mjög meðvitaðir um
mengunarhættuna og þörfina á því að ráðast gegn
henni með samstarfi þjóða og þá ekki síst nágranna-
þjóða. 89% íslendinga telja þetta vera mjög aðkallandi
verkefni í norrænu samstarfi. Þá setja íslendingar
hindrunarlausan vinnumarkað og frelsi til náms og
gagnkvæma viðurkenningu prófa ofarlega á listann,
þegar spurt er um mikilvægi þeirra verkefna sem unnið
er að á vettvangi norræns samstarfs.
Niðurstaða þessarar könnunar í heild er sú að almenn-
ingur á Norðurlöndum lætur sig samstarf Norðurlanda-
þjóða miklu varða og það er síður en svo að fólkið telji
að norræn samvinna hafi runnið sitt skeið, þrátt fyrir
þær breytingar sem orðið hafa á alþjóðavettvangi.
Grunnur norrænnar samvinnu á sér djúpar rætur, sem
eru líkar menningarhefðir og lík afstaða til umhverfis-
ins. Þetta viðhorf hafa þeir Norðurlandamenn, sem eru
mestir Evrópusinnar, viljað virkja á evrópskum vett-
vangi og ekki síst hefur sú skoðun verið uppi hjá Dön-
um, sem einir Norðurlandaþjóða hafa verið í Evrópu-
bandalaginu hingað til. Það er greinilegt af þessari
könnun að norrænt samstarf á sér dýpri rætur í þjóðar-
sál fólksins á Norðurlöndum en evrópsk samvinna. Ekki
síst á þetta við um íslendinga, sem þar að auki telja
samvinnu við Bandaríkin afar mikilvæga.
Niðurstöður þessarar könnunar styðja þá skoðun að
efla beri norrænt samstarf og kynna betur á fslandi
ávinning þess. Það er einkennileg sú niðurstaða könn-
unarinnar að fslendingar séu verr að sér um þessa hluti
en aðrar Norðurlandaþjóðir og það vekur þá spurningu
hvort stjórnmálamenn og fjölmiðlar hafi verið nægilega
vel á verði að upplýsa þessi mál hérlendis. Niðurstöð-
urnar benda til að svo hafi ekki verið. Sumir stjórn-
málamenn hafa auk heldur talið sér henta að gera lítið
úr þessu samstarfi og fjölmiðlaumfjöllun hefur stund-
um verið því marki brennd.
Alþjóðasamstarf er þungt í vöfum og flókið. Það er erf-
itt fyrir almenning að greina kjarnann frá hisminu í
þessum efnum og ber mikla nauðsyn til þess að það sé
reynt að draga fram meginlínur í alþjóðlegu samstarfi
okkar íslendinga, norrænu og öðru, hverjir séu kostir
og gallar. Norrænt samstarf hefur fært okkur íslending-
um mikinn ávinning í gegnum tíðina, en sá er mestur
að hafa hindrunarlausan aðgang að þessum löndum,
sem eigið land væri. Þetta hefur ekki gerst af sjálfu sér,
heldur með margvíslegum samningum og samræmingu
og breytingum á löggjöf í öllum löndunum. Þetta sam-
starf kann að breytast með nýjum vindum í alþjóðamál-
um, en áfram verður þörf fyrir náið samband vina og
grannþjóða á Norðurlöndum.

Ráðherraskiptí fóru fram á tveimur
rikisráðsfundum að Bessastöðum í
fyrradag. Þetta var fögur athöfri og
bar eigi alJIítínn svip af fermingu:
Pörupiltamir gengu undirleitir í kór
að meðtaka náöarmeðulin og sátu
svo fyrir í hópi „fjölskyldunnar" úti á
tröppum á eftír. Svo fiýttu þeir sér
Nú máttí sleppa allri þrúgandi
virðuleiJwislepju: Báðir fengu brand-
ara-lyklaJrippur, blóm og kossa og
rosknir guðfeður þeirra, Eiður og
Sighvatur, kváðust vissir um að þeir
mundu spjara sig, þótt víst mundu
margar freistingar bíða við hvert fót-
mál, er þeir væru nú komnir í fiull-
orðinna manna tölu. Bráðum munu
þeir (a bíl og fleiri friheit sem ung-
lingsárunum fylgja.
Líka kunna þcir að hafe áminnt
drengina um að súpa hinn höfúga
mjöð valdanna sem mest á laun og
Jrafa sem hljóöast um bemskuástina
tíl hinnar Jireinu meyjar jafnaðar-
hugsjónarirtnar. Þá mundu þeir
komast hjá seinna að taka framhjá
henní f jafri stórum stfl og þeir
gömlu mennimir sjálfir hafe orðið
berirað—þóttreyndarsélangtsíð-
an samviskan hætti að kveija þá af
þeimsökum.
Týndur sveindómur
Þeir Eiður og Sighvatur glötuðu
snemma sveindómi hugsjónar sinn-
ar (vafasömum hverfum hins póJ-
tíska lífs, svo ráð þeirra til eftirmann-
anna eru hoilráð. Þessum gömlu
gosum er vel ijóst að drengjunum
mun reynast hált á svellinu eins og
þeim sjálfum. Sighvatur fer ekki í
grafgötur með að Guðmundur Ámi
verði fljótur að gleyma hafhfirskum
leggjum og skeljum þegar honum
hefur verið sýnt fram á að „roðinn í
Þeir Guðmundur Ámi og Össur
munu því áreiðanlega hvorugur
verða velgjörðamönnum sínum tíi
teijandi mæðu með einhvers konar
spá. Pari svo að bryddi á einhvers
konar óværð með þeim, þá mun það
austri" var aldrei annað en bjarmtnn
írá rauðuijósahverfi bitlinga, poís og
móðureyra Alþýðuflokksins er
þunnt þegar að slfkur kemur...
Annars vcrður flokkurinn þegar að
fara að hyggja að því hvaða virðing-
arstöður muni liggja á Iausu er þeir
Guðmundur Anni og össur skila af
sér brandara-lyklunum, sem þeim
voru fengnir f gæidag. Þá getur
flokksfotystan eklri staðið uppi sem
Engin „óþekkf‘
Eiður mun aftur á móti fatt nýtt
þurfa að kenna sínum manni, sem
fyrir löngu hafúr einsett sér að verða
-sjálfúr meistaraloddarinn á sviði
Hann er ntú þegar kominn hálfa leið
og hefur sýnt sig að vera slíkt „tal-
ent“ að Jún Baldvin og þeir hinir
mega prísa sig sæla ef harm verður
ekki búinn að ná af þeim bæði axia-
böndunum og pípuhattinum áður
en kjörtímabílið er útL
þeirra fermingarbræðranna haldS
ekki áftam að nýtast þjóðinni, En
það mun bjargast ef að líkum lætun
Préttast mun um gigtveikan am-
bassador í ónefhdu landi sem ákaft er
tekinnað þrá hvfldina og slegið mun
upp verða lausri stöðu við mtídls-
háttar peningastofnun í Kvosinni.
Og svo furðulega mun hittast á að
tveir hæfileikamenn verða ekki alveg
ófúsir — eftir að hafa hikað, beðið,
gaumgæft aflar hliðar, hikstað og

Fáfræði upplýsingaþjóðfélagsins
Kaupmannahöfn var höfiiðborg ís-
lands í 500 ár og háskólinn þar
æðsta menntastofnun sem íslend-
ingar áttu greiðan aðgang að og
nutu þar jafnvel sérstakra vildar-
kjara framyfir Danskinn. íslensk
bókmenntaarfleifð var geymd og
rannsökuð í borginni og þar var
Bókmenntafélagið og mikil útgáfa
íslenskra bóka og tímarita um langt
skeið. Enn í dag stunda fjölmargir
íslendingar nám í Danmörku og
eiga greiðan aðgang að mennta-
stofnunum á öðrum Norðurlöndum
og eru þar að jafnaði í hundraðatali.
í atvinnuleysinu í kringum 1970
var talið að um sjö þúsund íslend-
ingar hefðu sótt vinnu í Svíþjóð og
komu þeir sér þar áreynslulaust fyr-
ir í velferðarkerfinu. Margir fluttu
líka til Danmerkur og Noregs á þess-
um árum og sumir flendust Gagn-
kvæm réttindi Norðurlandamanna
til náms, atvinnu, búsetu og til fé-
lagslegrar þjónustu eru svo sjálfsögð
að ekki þarf um að tala og íslenskir
menn og konur hafa svo sannarlega
notið góðs af.
Innan EFTA hafa þjóðimar haft ná-
ið samstarf í viðskiptum margs kon-
ar og notið gagnkvæmra vildarkjara.
Samt vita fslendingar andskotann
ekki neitt um norræna samvinnu og
hafa yfirleitt ekki nokkra hugmynd
um öll þau gagnkvæmu réttindi og
skyldur sem þjóðimar hafa samið
um sín á milli.
Pappírsþing
Þetta kemur fram í könnun sem
gerð var á öllum Norðurlöndunum
um hug manna til norrænnar sam-
vinnu. Til marks um deyfðina og fé-
viskuna um norræn málefni er að
þriðjungur íslendinga hefur aldrei
heyrt minnst á Norðurlandaráð. Það
fundar samt með brauki og bramli á
hverju ári og fimmta hvert ár í
Reykjavík. Almenn þekking á efninu
er mun meiri á hinum Norðurlönd-
unum.
Þingstörf eru lögð til hliðar þegar
Norðurlandaráð heldur sína fundi
og eru helstu fréttimar af því hvflíkt
ofurmagn af pappír fer í þinghaldið
og það sem því tilheyrir.
Hápunktur hvers fundar Norður-
landaráðs er þegar afhent eru verð-
laun fyrir bók og tónverk. Varla þarf
að taka fram að aldrei er verðlaunað
sswaa
hennar en
IbúaráWnunr Nc
■J. im\nk nm
HMÍurtand
verk sem almúginn á Norðurlönd-
um, eða annars staðar ef út í það er
farið, hefur minnsta áhuga á að lesa
eða hlusta á og kemur ekki nokkurri
sálu við hveijir eru verðlaunaðir
nema þeim sem fó eyrinn fyrir verð-
launaverkin.
í Norðurlandaráði sitja þingmenn
aðildarríkjanna og eru þeir kosnir af
þjóðþingunum til starfans. Þaul-
sætnir þingmenn líta á setu í ráðinu
sem æviráðningu og hreyfast ekki
þaðan nema þeir séu felldir út af
þingum.
Norðurlandaráð er merkileg stofn-
un sem er til fyrirmyndar í alþjóð-
ITitt Qfl bfeitl
legu samstarfi og hefur komið ótrú-
lega miklu til leiðar til að styrkja
norræna samvinnu og samstarf milli
þjóðanna. Það sem meira er, einstak-
Íingamir á Norðurlöndum geta not-
ið milliríkjasamninganna á mörgum
sviðum og gera það. íslendingar hafa
ekki síst notið góðs af. Samt eru þeir
eins og fávísir aular þegar spurt er
um norræna samvinnu og hafa yfir
höfuð ekki hugmynd um á hverju
hún byggist, eða jafnvel hvort hún
sé til.
Norrænt samstarf er á vegum ríkis-
stjóma og þjóðþinga aðildarríkj-
anna. Samkvæmt könnuninni sem
vitnað er til em íslendingar tómlát-
astir allra þjóðanna um sameiginleg
málefhi og hagsmuni.
Eina haldbæra skýringin á þessu er
sú að ráðherrar og alþingismenn hér
séu í mun laustengdara sambandi
við þorra íslendinga en gerist og
gengur í lýðræðisríkjum. Hér hlust-
ar ekki nokkur pólitíkus á aðra en
viðhlægjendur sína og einstaka
flokksmenn. Tfmi þeirra fer í að
hæla sjálfum sér og reyta æmna af
andstæðingunum og er þetta fólk
fast í endalausu stagli kosningabar-
áttunnar allt kjörtímabilið. Að
kenna öðmm um ófarir og fortíðar-
vanda í efnahagsstjóm er sú pólit-
íska umræða sem fólk er matað á, en
í rauninni hafa stjómmálamenn og
viðhlægjendur þeirra aldrei vit á að
segja fólki hvað þeir em að gera eða
hvað þeir hyggjast leggja til mála.
Margt gera stjómmálamenn vel og
til hagsbóta fyrir land og lýð. Og um
margt em þeir sammála, Ld. um
norræna samvinnu, og geta unnið
þar saman eins og viti bomar vemr.
En þeir geta ómögulega komið til
skila hvað þeir em að gera í Norður-
landaráði og hvaða árangri þeirra
góðu störf þar koma til leiðar. Þeir
hafa nefnilega vanið sig á að tala til
fólks eins og fífla með frumstæðum
skætingi hver f annars garð með
þeim árangri að enginn veit hvað
þeir em að bardúsa, hvað þeir hafa
gott gert eða hvemig þeir hyggjast
takast á við vandamál framtíðar.
Þá er og greinilegt að þingmenn og
ráðherrar sem taka þátt í norrænu
samstarfi líta á það sem einkafundi
sína með erlendum kollegum sem
gaman sé að eiga samneyti við í fín-
um höllum. íslensku fólki kemur
ekki við hvað þar fer fram, þótt það
kunni að njóta góðs af með ýmsum
hætti.
Ekki er nema von að umræðan um
Evrópumálin sé frumstæð, þar sem
ekki er einu sinni hægt að veita lág-
marksupplýsingar um norrænt sam-
starf, eðli þess og áhrif.
OÓ