Tíminn - 13.08.1993, Blaðsíða 4

4 Tíminn
Föstudagur 13. ágúst 1993
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Timinn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aöstoðamtstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar. Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrlmsson
Skrtfstofur: Lynghálsi 9,110 Reykjavlk Sfml: 686300.
Auglýslngasíml: 680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fféttastjórar 686306, Iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setnlng og umbrot: Tæknideild Tlmans. Prentun: Oddi hf.
Mánaðaráskrift kr. 1368,- , verð I lausasölu kr. 125,-
Grunnverð auglýsinga kr. 765,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Niðurdrepandi
vantrú
Tiltrú þeirra sem stunda atvinnurekstur og banka-
starfsemi á stöðugleika í stjórnarfari ræður miklu
um framvindu efnahagsmála í vestrænum löndum.
Glöggt dæmi um þetta eru þær vaxtahækkanir sem
dynja yfir þessa dagana en þó einkum sú vaxtahækk-
un sem íslandsbanki tilkynnti á dögunum. Bankinn
hefur verið einkavæddur og hluthafar hans krefjast
þess að hann greiði arð af sinum viðskiptum og
tryggi sig í ólgusjó efnahagsmálanna. Ljóst er að
þessir sömu hluthafar hafa vantrú á því að stjórn-
völdum takist að synda í gegnum þá verðbólguöldu
sem nú rís. Þessi skoðun kom fram í útvarpsviðtali
við þekktan athafnamann á dögunum sem þekkir
innviði viðskiptalífsins hérlendis.
Vantrú á þeirri ríkisstjórn sem nú situr við völd á
sér djúpar rætur. Hún fór af stað með það markmið
að sitja hjá og hafa sem minnst afskipti af vanda-
málum atvinnulífsins önnur en þau að skilgreina
mistök fortíðarinnar. Vinna og kraftar voru lagðir í
þá skilgreiningu, og niðurstöðurnar hafa því miður
verið notaðar til þess að draga kjarkinn úr þeim sem
hafa vilja til þess að hætta sér út í atvinnurekstur.
Sem dæmi má nefna að fiskeldi er mjög vaxandi at-
vinnugrein í heiminum og neysla á eldisfiski eykst
stöðugt. íslendingar fóru geyst í fjárfestingum í
þessari grein og töpuðu fé. Þessi mistök hafa síðan
verið notuð í stjórnmálaumræðu og umræðum um
atvinnumál til þess að berja kjarkinn úr þeim at-
hafnamönnum sem eftir eru, og skiptir þá engu
máli þótt þeir sem þraukað hafa í þessari atvinnu-
grein hafi náð betri tökum á eldinu, og skilyrðin
hafi batnað. Ef fara ætti eftir merkjagjöfum stjórn-
valda væri fiskeldi að fullu lokið sem atvinnugrein á
íslandi, en samt hafa ötulir menn þraukað, og von-
andi tekst ekki að berja úr þeim kjarkinn.
Fiskeldi og loðdýrarækt hafa verið notuð sem
skammaryrði og til háðungar í umræðum ýmissa
stjórnmálamanna og annarra sem éta upp eftir
þeim. Það er ekki hugað að því að setja málin í betri
farveg, heldur afskrifa framtíð heilla atvinnugreina
hér á landi, þótt mistök hafi verið gerð. Það er ekki
einu sinni hugað að því í neinni alvöru hvernig þeir
fjármunir sem lagðir hafa verið í fjárfestingu geti
nýst.
Það verður enn ekki séð að ríkisstjórnin hafi hug á
því að láta til sín taka og líta til framtíðar í stað for-
tíðar. Framtíðarsýn þeirra sem tekið hafa að sér að
stjórna landinu skiptir miklu máli um það hvort
bjartsýni eða stöðnun ríkir. Meðan svartsýni og van-
trú ríkir hugsar hver um það að tryggja sig. Vextirn-
ir hækka, verðbólgan vex, gengisfellingar verða ár-
vissar, atvinnuleysi festist í sessi og vex og fjárlaga-
hallinn rýkur upp. Allir þessir hlutir eru að gerast,
en ekki verður vart neinna viðbragða stjórnvalda.
Frá ríkisstjórninni heyrist ekki aukatekið orð nema
missagnir um afstöðu á alþjóðavettvangi og karp
viðskipta- og landbúnaðarráðherra um landbúnað-
armál. Þetta eykur vantrúna sem er niðurdrepandi.
Greinilegt er á öllu aö búið er að
stórauka vöid framkvæmdastjóra
sjónvarps eftir að einkavinurinn
Hrafh Gunftlaugsson tók við því
embætti. Staða dagskrárstjóra iruv
lendrar dagskrárgerðar virðist orð-
in eins konar ritarastaða hjá fram-
kvæmdastjóranum enda hefur
heyrst að skipting gár jaint sem
ráðstöfun mannafla, feri nú alferið
fram á skrifstofu Hrafhs Gunn-
laugssonar. Sést þetta með ýmsum
hætti í dagskrá sjónvarpsins, þar
sem fingraför framkvæmdasljór-
ans á dagskrárefriinu eru svo aug-
Ijós og uppáþrengjandi að mörg-
um finrnt sem fingraklíslnð sé að
verða fast innan á sjónvarpsskerm-
inum.
Pannig bírtást þessa dagana á
skjám landsmanna hvert atriðið á
fætur öðru, sem er f föllu sam-
ræmi við og í beinu framhaidi af
þeim fyrirætíunum sem Hrafti var
að Íýsa í frægum sjónvarpsþætti í
fyrravetur. Þótt Hrafn hafi verið
rekinn fyrir að segja frá þessum
áætlunum öllum, virðist það ekki
hafa haft veruleg álirif á framgang
þeirra, enda ber að haía í huga að
landstjóm lýðveldisins lét máið tál
sín taka og réði Hrafn í stööu fram-
kvæmdastjóra. Eitt af því sem
Hrafn lét flakka í sjónvarpsþættin-
um var að upptökumenn og upp-
tökustjórar sem væru í vinnu hjá
sjónvarpinu væru aularsem ekkert
gætu. Því væri brýnt að ráða menn
utan úr bæ til að stjóma upptök-
um, „vini míná' sagði einkavinur-
inn víst, ,sem eittlivað kunna og
geta." Garri man ekki betur en
Hrafn hafi sérstaklega tiltekið Egil
Eðvaldsson sem einn af þessum
vinum útí í bæ sem „eitthvað
kunni eða gat". Það er því ekki til-
viljun að upptökustjóm annars
hvers þáttar í sjónvarpinu heftir
undanföma mánuði einmittveriðí
höndumEgils Eðvaldssonar.
En vinir Hrafhs úti í bæ eru fleiri
og tii vina hans og vina fiölskyldu
hans teljast m.æ hinir fjölmörgu
ungu Heimdellingar sem orðnir
eru svo áberandi í hínum ýmsu
þáttum sjónvarps, einkum um-
ræðuþáttum og nú síðast í þættí
um sauðkindina. Ekki er við öðm
að búast en framhald verði á Heim-
dellingaþáttum og öðmm þáttum
með vinum Hrafhs í aðalhlutverki.
Ekki kæmi td. á óvart þó nú feri
að styttast í næsta stórvirki Bald-
urs Hermannssonar.
Þá berast af því fréttir að Hrafh sé
að verða tilbúinn með fréttamaga-
sínið sitt sem hann lýsti í umræðu-
þættinum í íyrravetur, en það var
eins og menn muna einhvers kon-
ar tilbrigðí við 19:19 þáttínn á Stöð
2. Það eina sem vantar til að ful!-
komna myndina og gera hana eins
og hún var áður en Hrafri var bæði
rekinn og ráðinn, em endursýn-
ingar á Leonard Cohen þættinum
þar sern hinn ástsæli söngvari er
Sýndur skemmta sér með Hraftú
sjálfum og öllum bestu vinunum
hans Hrafhs. Endursýningar á
þeim þætti hafö legið niðri í allt
sumar og eflaust em það fleiri en
að sjá hann einu sinni enn. Gazri
Slöpp fræðimennska
Það fylgir því talsverð vegsemd og
mikil ábyrgð þegar fullyrðingar og
rannsóknamiðurstöður em settar
fram í nafhi Háskólans. Háskólinn
er æðsta menntastofnun landsins,
vettvangur þar sem lærðustu
mönnum er sköpuð aðstaða til
rannsókna og beinlínis til þess ætl-
ast að þeir brjótist undan oki og
hömlum hversdagslegrar þröng-
sýni, sleggjudóma og fordóma. Oft-
ast hefur háskólamönnum tekist að
standa undir þessum kröfum þótt
þess séu raunar mörg dæmi líka að
illa hafi tekist til og framganga full-
trúa háskólans valdið vonbrigðum.
Fyrir nokkmm dögum kynnti Sig-
hvatur Björgvinsson, Alþýðuflokks-
maður og viðskiptaráðherra,
skýrslu frá Hagfræðistofnun Há-
skóla íslands undir þeim formerkj-
um að í henni kæmu fram gagnleg-
ar upplýsingar um samanburð á ís-
lenskum og norrænum vemleika í
landbúnaðarmálum. Skýrslan sjálf
er unnin af Hagfræðistofnun Há-
skólans og skýrsluhöfundar vom
meira að segja hafðir með á fundi
ráðherrans þar sem hann setti á svið
lítið leikrit um hversu slæmt
ástandið væri í landbúnaðarmálum
hér í samanburði við hin Norður-
löndin. Engum duldist hins vegar
að öll þessi sviðsetning var fyrst og
fremst pólitísk uppfærsla í leik-
stjóm Sighvats Björgvinssonar og
að hann var að undirbyggja kröfur
sínar um aukinn niðurskurð í mála-
flokki Iandbúnaðar í yfirstandandi
fjárlagavinnu. Sjálfur viðurkenndi
Sighvatur þetta raunar strax á
blaðamannafundinum með yfirlýs-
ingum um að skýrslan gæfi tilefni
til að kanna landbúnaðarmálin sér-
staklega í tengslum við fjárlögin
núna.
Fræóimenn (?) í pólitík
Skýrsluhöfundamir sem sveipað
hafa sig nafni Háskólans til að auka
á trúverðugleika sinn vom þannig
notaðir af ráðherranum í pólitísk-
um tilgangi sem í sjálfu var erfitt
fyrir þá að koma í veg fyrir, þótt fáir
fræðimenn með sjálfsvirðingu
hefðu verið ánægðir með að láta
blanda sér og háskólanum í slíkar
leikfléttur.
Það reyndust þó aðeins smámunir
miðað við það sem á eftir kom. Hin
ögrandi pólitíska framsetning á efni
skýrslunnar kallaði á heit pólitísk
viðbrögð, en í stað þess að láta ráð-
herrann um stjómmálin fóm
skýrsluhöfundar sjálfir að blanda sér
með einkennilegum og raunar
hrokafullum hætti í stjómmálaum-
ræðuna. Með yfirlýsingum um að
þeir sem eitthvað hefðu við skýrsl-
una að athuga væru einfaldlega afd-
ankaðir hagsmunagæslumenn, sem
ekkert mark væri á takandi, eða þá
að þeir kynnu ekki dönsku eins og
einn skýrsluhöfunda lét hafa eftir
sér í sjónvarpi, em þessir menn nú
freklega búnir að misnota nafn Há-
skóla Islands til að koma pólitískum
skoðunum sínum og gildismati á
framfæri. Þeir hafa bmgðist ókvæða
við gagnrýni og láta til dæmis eins
og það skipti ekki máli hvaða ár þeir
noti til viðmiðunar við útreikninga
á útgjöldum til landbúnaðar hér á
landi í samanburði við hin Norður-
löndin. Skýrsluhöfundar studdust
við árið 1988 og segja að niðurstöð-
umar hefðu ekki orðið mikið öðru-
vísi ef nýrri tölur hefðu verið teknar.
En hvers vegna notuðu höfundamir
þá ekki nýrri tölur? Allar tölur frá
hinum löndunum em frá 1990 og
aðferðafræðilega er það í raun ffá-
leitt að nota ekki sömu ártöl! En
jafnvel þótt ártalið kunni að sumu
leyti ekki að skipta sköpum varðandi
niðurstöðuna þá er það alveg ljóst
að ártalið skiptir öllu máli varðandi
samanburð á milli landa og raunar
ótrúlegur hroki skýrsluhöfunda að
halda fullyrðingum sínum til
streitu.
Rangar og úreltar tölur
Blaðamaður Tímans sýndi kurteis-
lega ffarn á það með tölulegum út-
reikningum og dæmum hér í blað-
inu í fyrradag hvemig sú þráhyggja
skýrsluhöfunda að fullyrða að það
skipti ekki máli við hvaða ár sé mið-
að, leiði til úreltrar niðurstöðu og
kolrangra ályktana og fullyrðinga. í
skýrslu Hagfræðistofnunar er full-
yrt að samanburður á hlut matvæla
í heildarútgjöldum heimilanna sýni
að þetta hlutfall sé hæst á íslandi
eða 20,6%, en lægst í Danmörku
14,4%. Enginn fyrirvari er um það í
skýrslunni að þessar tölur eigi ekki
við f dag, þótt þær kunni að hafa
verið réttar 1988, sem þó er ekki
vísL Raunveruleikinn er hins vegar
sá að þetta hlutfall matvæla í út-
gjöldum heimilanna er komið niður
í 16,3% hér á landi samkvæmt ný-
legum grundvelli ffamfærsluvísitöl-
unnar. I allri skýrslunni er því verið
að bera saman útgjaldahlutfall sem
þegar er vitað að er orðið úrelt
(sic)II
Það er brýnt að menn átti sig á
raunverulegum stærðum útgjalda
til landbúnaðarmála á íslandi og að
þessi málaflokkur verði ræddur
áfram af ískaldri skynsemi þannig
að grunnur skapist til að taka
vitrænar pólitískar ákvarðanir. Því
miður hefur ffamganga Hagffæði-
stoftiunar Háskóla Islands ekki mót-
ast af slíkri skynsemi, heldur gildis-
dómum og skætingi. Vinnubrögðin
f skýrslunni eru hins vegar svo aug-
ljóslega gölluð að jafnvel fólk, sem
ekki telur sig sérfræðinga á þessu
sviði, kemst ekki hjá því að taka eft-
ir annmörkunum. Og hitt sjá líka
allir, sem er mikið hryggðarefni, að
stflar þar sem verið er að bera sam-
an ósambærilega hluti og varla
myndu teknir gildir sem heimaverk-
efni nýstúdenta í öðrum háskólum,
skuli nú birtir sem góð og gild
fræðimennska frá Háskóla íslands.
- BG
4