Tíminn - 29.09.1993, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 29. september 1993
Tíminn 7
Hamas
Söguleg stund. Erkifjendurnir
Rabin, forsætisráðherra ísraels,
ogArafat, leiðtogi PLO, takastí
hendur undir verndarvæng Bills
Clinton Bandaríkjaforseta, að
lokinni undirritun friöarsamn-
ings. En öfgamenn eiga enn
eftir aö beita ofbeldi í nafni
guðs og trúar.
beint gegn þeirra eigin fólki. Sumir
landnemar álíta að það að verja land
sitt gegn öllum komumönnum megi
skilgreina sem „að starfá fyrir guð“
— og þrátt fyrir þá staðreynd að Ra-
bin og Peres hafi verið kosnir í emb-
ætti í lýðræðislegum kosningum
fyrir minna en ári, eru þeir skil-
greindir sem „landráðamenn" í þess-
um hópum.
Og þá er komið að mesta ógnvald-
inum við friðarviðleitnina, Hamas.
Hreyfingin var upphaflega stofnuð
sem góðgerðasamtök til að aðstoða
þurfalinga í hópi Palestínumanna í
nafni trúarinnar. Þetta gildir um
flest samtök bókstafstrúarmanna
meðal súnni- múslima. Morð eru
líka framin í Egyptalandi af andófs-
mönnum í Bræðralagi múslima,
sem enn starfar löglega og heldur
því fram að það sé fyrst og fremst
framfærslufélagsskapur. í Palestínu,
eins og í Egyptalandi, hefur Hamas
sótt stuðningsmenn í grasrót íbú-
anna, vegna þess að samtökin hafa
verið fær um að veita aðstoð á svið-
um mannlífsins sem engin önnur
aðstoð hefur náð til. Það eru margir
auðugir Palestínumenn í heiminum,
rétt eins og það eru til margir auð-
ugir Egyptar, en engin þessara auð-
æfa hafa nokkum tíma dreitlað nið-
ur til fátæku íbúanna í flóttamanna-
búðunum eða bláfatæka fólksins í
Gaza-borg. Þetta er ástæðan til þess
að sá ásetningur bókstafstrúar-
manna að eyðileggja friðarsamning-
inn getur því aðeins verið stöðvaður
að eitthvað stórkostlegt verði gert til
að bæta hlutskipti fátækra Palest-
ínumanna á eins skömmum tíma og
mögulegt er; Breytingar taka venju-
lega marga mánuði, ef ekki ár, en
sæluvíma rennur af eftir nokkra
daga eða vikur.
Stóra breytingin á eðli Hamas átti
sér stað 9. desember 1987, daginn
sem nú er álitinn marka upphaf
Intifada — síðasta stigs vopnaðrar
baráttu Palestínumanna. Fyrst fagn-
aði Frelsishreyfing Palestínumanna,
samtök Arafats, Intifada. En brátt
hjaðnaði hrifningin, þegar það varð
Ijóst að það var ekki PLO sem fékk
mest af heiðrinum fyrir að hrista al-
varlega upp í hrokafullu sjálfstrausti
ísraela, heldur íslömsku bókstafs-
trúarmennimir í Hamas. Nú, þegar
PLO hefur opinberlega farið þess á
leit við Palestínumennina á her-
numdu svæðunum að stöðva ofbeld-
isherferðina, eiga þeir sem trúa því
að yfirlýsingin um grundvallarmál
sé svik, hvergi skjól nema hjá Ham-
as.
Friðarviðleitni verður
að verða tíska
Ef friðarþróun á að heppnast, verð-
ur hún að verða að tískufyrirbrigði.
Því aðeins að öll þau öfl, sem koma
við sögu, ákveði að láta ánetjast tísk-
unni getur hún borið árangur. Þó að
Hamas hafi valdið hræðslu meðal
ísraelsku þjóðarinnar, ætti ekki að
gleyma að — eins og gerðist með
Mau Mau í Kenýa — hafa flest fóm-
arlömb hreyfingarinnar verið úr eig-
in hópi. Réttarhöld fara ekki fram og
þeir, sem einungis liggja undir gmn
um svik, em miskunnarlaust teknir
af lífi. Hamas hefur drepið ekki færri
en 900 Palestínumenn frá því Intif-
adahófst 1987.
Það er ekki fyrr en núna sem Ham-
as hefur loks sagt skilið við PLO. Þó
að bráðabirgðavopnahlé hafi komist
á á Gaza-svæðinu, svo að Palestínu-
mennimir þar gætu fylgst með und-
irritunarathöfninni í Washington,
hefúr enginn ráðamaður í Hamas
sýnt nokkur merki þess að vera
reiðubúinn að fallast á friðarvið-
leitnina í nokkurri mynd. Allt frá því
hreyfingin hóf ofbeldisherferð sína,
hafa leiðtogar hennar staðhæft að
gamla markmiðið — að reka ísraels-
ríki út á haf — ætti að halda gildi
sínu um allan aldur og að það þjóni
engum tilgangi að ræða um neina
lausn á Palestínuvandamálinu, sem
ekki feli í sér tafarlausa endurheimt
alls landsins sem þeir tilgreina sem
sitt
Ofbeldi í nafni
Frá upphafi mannkynssögu hafa trúarbrögð valdið ofbeldisverkum og styrjöld-
um. Meirihluta líðandi aldar hefúr verið litið á slík fyrirbæri sem dæmigerð fyr-
ir miðaldir. Krossferðimar voru athyglisvert dæmi. Á þær var litið öldum sam-
an sem lofsverða tilraun til að færa Landið helga aftur í hendur kristinna
manna. Sagnfræðingar tuttugustu aldarinnar hafa endurtúlkað þær sem til-
raunir barbara til að leggja í rúst íslamska menningu, sem var komin lengra á
veg og friðsamari en þeirra eigin. Mamskir sagnfræðingar hafa bætt við eigin
ljóma; í þeirra augum voru krossferðimar tilraun til að fást við þrýsting af íbúa-
fjölgun í vesturhluta Evrópu og óþægilega vandamálið um frumburðarrétt í
lénsþjóðfélaginu. Nú er litið á Saladin sem prins riddaramennskunnar, en Rik-
harður Ijónshjarta Englandskonungur — sem í aldanna rás hefur verið álitinn
hetja — er orðinn dæmigert afkvæmi miðalda.
Öfgar skrásetjara
rangar
Öfgar þeirra, sem skrá söguna, eru
venjulega rangar og sannleikurinn
reynist yfirleitt einhvers staðar mitt
á milli. Hvað varðar krossfarana,
Ieikur lítill vafi á því að allir voru
þeir morðingjar. Og það sama verður
e.Lv. sagt í framtíðinni um þá sem
taka þátt í svokölluðum trúarstríð-
um nú á síðari helmingi tuttugustu
aldar, sem hlotið hefur svo ill örlög.
Litið er á íslamska bókstafstrú sem
eina aðaluppsprettu ofbeldis í heimi
nútímans. Þessir meistarar Kórans-
ins eru vandfysnir í vali á því hvem-
ig þeir nálgast sína eigin helgu bók,
og margir fræðimenn múslima hafa
skömm á þeirri fúllyrðingu bókstafs-
trúarmanna að hún réttlæti ofbeld-
isaðgerðir. En þeir sem óttast bók-
stafstrúarmennina ættu ekki að
gleyma að fyrirmynd trúarofbeldis á
20. öld á rætur að rekja til kristins
lands. Það er hinn svokallaði mál-
staður rómversk- kaþólskra á Norð-
ur-írlandi. Þessi barátta er yfirleitt
sýnd sem átök kaþólikka og mót-
mælenda. Sagan segir að kaþólikkar
hafi hrint henni af stað, en nú hafa
mótmælendur snúið dæminu við —
þannig að á fyrri hluta ársins 1993
hafa mótmælendur drepið fleiri en
kaþólskir byssumenn í þessu héraði í
Bretlandi í fyrsta sinn síðan núver-
andi „vandræði" (troubles) brutust
ÚL
En þessi mynd leiðir óhjákvæmi-
lega til þeirrar spumingar hvort lýsa
megi byssumönnum af nokkru tagi
sem „kristnum". Páfinn hefur for-
dæmt byssumennina á Norður-ír-
landi og farið um þá ómjúkum orð-
um, bæði í heimsóknum til Bret-
lands og til írska lýðveldisins. Ríkis-
stjómin í Dublin er síst mildari en
sú í London þegar hún fordæmir of-
beldi og Mary Robinson, forseti ír-
lands, hefur borið fram eitthvert
snjallasta ákall um frið á Norður-ír-
landi sem heyrst hefur.Æðstu menn
kirkjunnar í Englandi hafa almennt
fordæmt byssumenn mótmælenda
og það sama má segja um leiðtoga
kirkjunnar á sjálfu Norður-írlandi
— þó að, þeim til ævilangrar
skammar, það hafi ekki alltaf verið í
fullkominni einlægni.
Gervikristni
Slík gervikristni á líka aðalsökina á
miskunnarlausa stríðinu í Bosníu.
Árásarmenn Serba ganga mjög oft
undir auglýsingaborðum rétttrúaðr-
ar kristni og það bókstaflega, og í
þessum deilum hefur fjöldinn allur
af háttsettum persónum í trúar-
brögðunum verið dreginn út úr
myrkviðnum til að blessa byssur
árásarmanna. Áróður Serba, sem
beint er að löndum Vestur-Evrópu,
hefur reynt að gefa þá mynd af mús-
limum Bosníu- Hersegóvínu að þeir
séu oddurinn á bókstafstrúarör sem
beint sé að hjarta Evrópu. Þetta er
aðlaðandi sjón í augum fólks, sem er
skelfingu lostið vegna grófari hliða á
múslimum, eins og hún kemur fram
í morðinu á Anwar Sadat sem endur-
gjald fyrir að vinna að friði, eða „fat-
wa“ írana, sem hvetur þá sem eiga
sanna trú til að drepa breska rithöf-
undinn Salman Rushdie og bjóða
fram Iaun fyrir dauða hans.
Þeir sem þekkja múslimana í fyrr-
um Júgóslavíu og Balkanskaga yfir-
leitt—þ.m.t. Albaníu, Grikklandi og
Makedóníu — gera sér grein fyrir
því að þeir mynda einhver veraldíeg-
ustu trúarsamfélögin í öllum ís-
lamska heiminum. Fjölmiðlar í Vest-
ur-Evrópu ættu að hamra á þeirri
staðreynd að hver sú trúarleg öfga-
stefna, sem kann að ríkja í stríðinu í
Bosníu, er hún af hálfu svokallaðra
kristinna manna, en kemur ekki frá
múslimum. Sannir kristnir menn
um allan heim munu hafa hraðan á
að afneita skelfilegum gerðum Serba
og Króata, s.s. nauðgunum og pynt-
ingum.
Það verður að koma rækilega til
skila því meginatriði að guð styðji
ekki ofbeldi, ekki aðeins í sambandi
við bókstafstrú íslama heldur líka
með tilliti til öfgasinnaðra kristinna
manna.
Öfgamennirair í Mið-
Austuriöndum hafa
ráðið ferðinni
Ef haldið er áfram suður á bóginn
frá Norður-írlandi, um Bosníu til
hinna sprengifimu Mið-Austur-
landa, hittum við fyrir svipuð fyrir-
bæri. Grimmdarlegu trúarstríðin í
Líbanon hafa verið milli öfgamanna
kristinna maróníta annars vegar og
heimamanna og innfluttra bókstafs-
trúarmanna múslima á hinn bóginn.
Mikill meirihluti kristinna og mús-
lima í því landi voru saklausir áhorf-
endur og fómarlömb borgarastríðs
sem rekið var í anda miðalda-
grimmdar, sótti fyrirmynd sína í og
var í reynd því sem næst eftirmynd
krossferðanna. Sum mestu grimmd-
arverkin framdi einn „kristinn" ætt-
bálkur gagnvart öðrum. Og þau
verstu voru morðin á mörg hundruð
óvopnuðum palestínskum múslim-
um, flestir voru konur og böm, sem
„kristnir'1 menn frömdu í flótta-
mannabúðunum Sabra og Chatila.
í ísrael snúast svokallaðir trúarsér-
fræðingar í báðum fylkingum gegn
tilraunum til að koma á friði. Þetta
er fólk sem heldur því fram, með
ósköp lítil sönnunargögn í höndun-
um, að það eigi einkarétt á sannri
trú, sem er á dularfullan hátt hulinn
fjöldanum af eðlilega trúuðum Gyð-
ingum og múslimum, fsraelum og
Aröbum. Jafnframt því sem friðar-
viðleitni veraldarsinna í hópi ísraela
og Palestínumanna kemst á skrið,
megum við búast við ofbeldisverk-
um frá öfgasinnum beggja aðila.
Öfgasinnaðir Gyðingar bera ábyrgð á
dauða margra Palestínumanna allt
síðan Ísraelsríki var stofnað, en þar
sem aldrei hefur verið litið á það sem
ógnun við það sem heldur vestrænni
siðmenningu lifandi, á sama hátt og
litið hefur verið á íslamska bókstafs-
trú, hefur minna verið tekið eftir
guðs
því. Sú tilfinning er líka ráðandi að
ofbeldi Gyðinga sé réttlætanlegt til
ótilgreindrar eilífðar vegna þess sem
gerðist í helförinni — þar sem mús-
limar áttu engan hlut að máli. Marg-
ir háttsettir hægrisinnaðir ísraelar
halda þessari skoðun hátt á loft og
halda því fram að þeir eigi enga sam-
leið með ofbeldissinnaðri öfga-
stefnu. Einn í þeirra hópi er Rafael
Eitan, fyrrverandi formaður ísra-
elska herráðsins, sérstaklega meðan
stríðið stóð í Líbanon. Nú lýsir hann
núverandi friðarviðleitni sem „sam-
komulagi við mestu Gyðingamorð-
ingja eftir að Hitler leið“.
Dirfska Rabins
og Peresar
Dirfska Rabins og Peresar er í sönn-
um anda stofnenda ísraels, manna af
gerð Ben Gurions, Weizmanns og
Dayans. Samt sem áður var hver for-
ystumaður Verkamannaflokksins af
öðrum hindraður í því að ná friði
vegna þrýstings bæði frá andstöðu-
flokknum Likud og sérstaklega Iátn-
um leiðtoga hans, Menachem Begin.
En Begin sjálfur breyttist í mann
friðarins þegar hann tók við forsæti
ísraelsstjómar. Þrátt fyrir ræðuna
um „blóðfljót", sem hann hélt þegar
hann fagnaði kosningasigri, var það
hann sem fyrstur náði sambandi við
Arabaheiminn — og Likud verður
aldrei aftur eins sannfærandi og
flokkurinn var fyrir Camp David-
samkomulagið, í hlutverki andstæð-
ings friðarviðleitni af gömlum vana.
Það var ísraelsher sem fyrst tók við
og hlýddi skipunum frá Begin for-
sætisráðherra um að flytja ísraelska
landnema frá egypska Sínaí-skagan-
um, og þess verður minnst ef og
þegar slíkt verður nauðsynlegt aftur.
Undantekningalaust kallaði Begin
vesturbakka Palestínumanna Júdeu
og Samaríu, hluta af Stór-ísrael, en
ríkisstjóm hans innlimaði aldrei
svæðið og hélt þar með opnum þeim
kostum sem í dag er verið að kanna.
Margir landnemanna á vesturbakk-
anum hafa verið að fikta við ofbeldi
og það þýðir að vopnunum, sem þeir
hafá getað haldið í eigu sinni til að
verja sjálfa sig gegn Palestínumönn-
um, kunni einhvem tíma að verða