Tíminn - 23.10.1993, Síða 6

6 Tíminn
Laugardagur 23. október 1993
Sfinxinn og sundurskotið andlit
hans. Mamlúkum er gefið að sök
aö hafa sprengt andlitið burt,
þegar herir Napóleons nálguöust
Kaíró. Ef til vill skýrir þaö hvers
vegna hinum franska herstjóra var
kennt um níöingsverkið. I bak-
grunni er píramíöi Kefrens. já
Á oddi strýtunnar eru leifar
hins ínpússaða kalksteins, Æj
sem áöur þakti píra- JMí
míöana viö Giza. Æm
Varð Keóps
bætiefni
í biór?
Öfgasinnaðir bókstafstrúarmenn og jarðskjálftar geta
hrist upp í egifsku samfélagi, en píramíðarnir í Giza
fyrir utan Kaíró standa kyrrir á sínum stað. í þúsund-
ir ára hafa þeir laðað að grafarræningja, landkönnuði,
vísindamenn og ekki síst ferðamenn. Nýir fomleifa-
fundir auka þekkingu okkar á hinum tignarlegu bygg-
ingum og þeim tíma, þegar þær voru reistar. Upp-
greftri er ekki lokið — enn á margt eftir að koma í
ljós.
Minnismerkin gnæfa við himin,
þegar haldið er út úr ringulreið
borgarlífsins í Kaíró eftir Píramíða-
vegi, sem liggur til þessa forna en
tilkomumikla grafreits. Auk hinna
þriggja heimsþekktu grafhýsa far-
aóanna Keóps, Kefrens og Mykerín-
ós er hér að finna margar minni
grafir, hof og ekki síst Sfinxinn með
sitt laskaða andlit.
Á sumarmánuðum verður óbæri-
lega heitt á þessum stað, því að pír-
amíðamir liggja á hásléttu í eyði-
mörkinni við vesturbakka Nflar-
fljóts. Þá er þægilegt að virða um-
hverfið fyrir sér af baki úlfalda.
Þrátt fyrir að stjómvöld reyndu hér
um árið að koma í veg fyrir stjóm-
lausa verslun með minjagripi, úlf-
aldaleigu og fleira, er enn enginn
vandi að taka á leigu eyðimerkur-
reiðskjóta. Og enn streyma ferða-
menn hingað þúsundum saman.
„Píramíðunum stafar hvorki
hætta af mengun né jarðskjálftum,
heldur öllum ferðamönnunum sem
leggja leið sína hingað," segir Mag-
dy Abdil Salam, einn þeirra sem
starfa við að skrásetja nýja forn-
leifafundi, og leiðir okkur inn í
stærsta og sögufrægasta píramíð-
ann — grafhýsi Keóps konungs.
Stórí salurinn
Við fömm um innganginn, sem
Mamon kalífi lét gera í lok níundu
aldar í von um að finna stórkost-
lega flársjóði. Inngangurinn er
beint undir upphaflegu dyrunum,
sem fúndust síðar og em nú lokað-
ar.
Þrep liggja
inn í píra-
míðann og
að þeim
göng
um,
sem
smurður líkami Keóps konungs
hlýtur að hafa verið borinn um. Þau
vita inn í Stóra salinn, sem ásamt
sjálfum grafklefanum er einhver
frægasta smíði sem til er frá hinu
Gamla konungdæmi.
Þessi mikilfenglegu, rúmlega 46
metra löngu og næstum níu metra
háu göng bera glöggt vitni hagleik
byggingamannanna. í veggjum em
sléttpússaðar kalksteinshellur, sem
em felldar saman af slíkri ná-
kvæmni, að varla er unnt að reka
fingumögl inn í samskeytin.
Þröngur gangur eftir Stóra salnum
endilöngum liggur inn í hin helgu
vé, sjálfan grafklefa Keóps konungs,
þar sem rökkur hylur fegurð rauðra
graníthellna.
Hellumar koma úr námum í Asú-
wan ofan úr landi og vom fluttar á
báti niður Nfl. Við skammhliðina
fjær stendur steinkistan, sem kon-
ungurinn var lagður í. Á þessum
stað öðlast ímyndunaraflið vængi
og löngu liðnir tímar standa sem
Ijóslifandi fyrir hugskotssjónum.
Gríski sagnfræðingurinn Heródót-
os, sem var uppi um 400 ámm fyrir
okkar tímatal, kom að sjá píramíð-
ana og hann sagði að Keóps hefði
verið grimmur drottnari.
„En því trúum við ekki lengur,"
segir Magdy Salam.
Kóngur og guð
Píramíðamir í Giza vom byggðir á
tímum fjórða ættliðar konungsfjöl-
skyldunnar í hinu Gamla konung-
dæmi, fyrir á bilinu 2590 til 2530
ámm. Keóps var sennilega ekkert
frábmgðinn öðmm konungum
þessa tíma og staðhæfingar Her-
ódótosar um að allt að 100 þúsund
þrælar hafi stritað við bygginguna
þykja nú orka tvímælis.
Samkvæmt nýjustu kenningum
störfuðu um fjögur þúsund manns,
að meðtöldum starfsmönnunum í
grjótnámunni í Asúwan, við bygg-
ingu píramíðans og hofa honum
tengdum. Margir vom sprenglærð-
ir verkfræðingar og verkamennim-
ir vom bændur, sem annað hvort
fengu greitt fyrir vinnu sína eða
gáfu hana af fúsum og frjálsum vilja
til að votta kóngi sínum virðingu
— á þessum tíma var hann ekki
einungis veraldlegur drottnari,
heldur einnig guð.
Starfið fór að mestum hluta fram
þá mánuði, sem Nflarfljót flæðir yf-
ir bakka sína og ekki er unnt að
stunda jarðrækt á frjósömu slétt-
lendinu meðfram fljótsbökkunum.
Píramíðabyggingin er ef til vill
fyrsta dæmið í veraldarsögunni um
atvinnubótavinnu til að koma í veg
fyrir erfitt iðjuleysi einu sinni á ári
hverju.
Að öllum líkindum var síki alla
leið fram að sléttunni, sem píra-
míðarnir em reistir á, og allt að 15
tonna þungar grjóthellumar mátti
flytja þá leiðina. Síðasta spölinn
vom hellumar, að meðaltali tvö og
hálft tonn að þyngd, dregnar upp
skáhallandi palla og lagðar á sína
staði. Virði maður píramíðana fyrir
sér af háum sjónarhóli, er auðveld
ara að gera sérgrein fyrir fjölda
grjóthellnanna, sem notaðar vom
— við byggingu Keópspíramíðans
vom notaðar 2.300.000 grjóthellur.
þess að lýsa stærð píramíðans hafe
verið gerðar. Napóleon — sem lét
hjá líða að ganga á píramíðana, sem
er raunar aðeins hægt nú orðið
með sérstöku leyfi eftir mörg slys
— sagði eitt sinn við móttöku fyrir
herforingja sína að í Gizapíramíð-
unum þremur væri nægt grjót til
að hlaða eins metra háan og þrjátíu
sentimetra þykkan múrvegg í
kringum allt Frakkland. Stærð-
fræðingur er sagður hafa staðfest
fullyrðingu keisarans.
En fleiri en stærðfræðingar hafa
sýnt píramíðunum áhuga. Dul-
fræðingar hafa margfaldað og deilt
með nákvæmum homum þeirra og
málum til að sanna að æðri máttar-
völd hljóti að hafa reist þá. Sviss-
neski sögufalsarinn Erich von
Dániken varpaði fram kenningunni
um að geimverur hefðu byggt þá.
Líklegra er þó að Egiftamir gömlu
hafi verið betur að sér í byggingar-
list, stærðfræði og stjarnfræði en
áður hefur verið talið.
Tveimur kflómetrum frá píramíð-
unum grafa amerískir vísindamenn
upp grafir þeirra, sem álitnir em
hafa verið byggingamenn hinna
miklu grafhýsa, og japanskur rann-
sóknarhópur er að grafa upp eina
hinna fimm bátsgrafa, sem em um-
hverfis Keópspíramíðann. Árið
1954 fannst óskemmt skip og nú
má skoða hið 4500
ára gamla fley í
safni á bak við
píramíðann.
Murveggur i
kringum
Frakkland
Margskonar við-
miðanir til
I nokkrum af Mastaba-gröfunum
umhverfis plramíðana, þarsem
hvíldu háttsettir embættismenn og
ættingjar konungs, eru til veggja-
ristur sem sýna athafnir við greftrun
konunga. Þar má einnig finna stytt-
ur af kóngafólkinu, sem höggnar
eru beint úr katksteinsberginu. Lit-
ina má enn greina, þó að listaverkin
hafi verið gerð fyrir um það bil
4.500 árum.
Sundurskotið höfuð
Sennilega vom bátarnir notaðir til
að flytja lík Keóps til hinstu hvflu.
Veggjaristur í nokkmm hinna
tignu grafa umhverfis píramíðann
sýna þessar athafnir. Bátur sá, sem
nú er á safninu, hefur auk þess leg-
ið í vatni og þess vegna er talið að
hann hafi raunvemlega verið not-
aður. Önnur kenning, sem kippir
þó ekki stoðunum undan hinni
fýrri, er að bátunum hafi Keóps átt
að sigla með sólguðinum Ra á him-
inhvolfinu.
Kefren konungur lét reisa Sfinx-
inn við rætur píramíðanna og hann
var tákn konungsveldisins á tímum
faraóanna. Tímans tönn hefur nart-
að óvægilega í þessa dularfullu vem
með ljónsbúk og mannshöfuð. En
það er fleira en veður vond, sem
leikið hefúr Sfinxinn illa — stór
hluti andlits hans hefur að öllum
líkindum verið sprengdur burtu.
Sumir hafa sakað Napóleon um
þetta níðingsverk, en líklegra þykir
að einhver höfðingi á mamlúktím-
anum hafi verið að verki. Mamlúk-
amir vom heittrúaðir múslimar og
heiðin tákn vom þeim þyrnir í aug-
um. Svo segir ein kenningin.
TVúlega vom píramíðamir að
mestu leyti heilir, uns Mamon
braust inn í þá á níundu öld. Fram
að því höfðu þeir staðið óáreittir,
þaktir fínpússuðum kalksteini,
og glóið í sólskininu. Eftir
innbrot Mamons virðist
sem grjót hafi verið num-
ið úr þeim til brú-
argerðar, múr-
veggja og ann-
arra bygginga í
nágrenninu.
Fjársjóð-
imir í
iðr-