Tíminn - 02.12.1993, Qupperneq 4

Fimmtudagur 2. dsesember 1993
Innlen*
Dregið úr verðmiðlun á
mjólk um 100 milljónir
Smjör lækkar og skyr og undanrenna hækkar
Landbúnaðarráðherra hefur
ákveðið að minnka greiðslur í
verðmiðlunarsjóð mjólkuriðnað-
arins um eina krónu á hvern
lítra. Petta .leiðir til þess að neyt-
endur greiða 100 milljónum
minna fyrir mjólk og mjólkuraf-
urðir en áður miðað við heilt ár.
Petta, ásamt breytingum á verð-
lagningu próteins- og fituinni-
halds mjólkur, leiða til mikilla
verðbreytinga á mjólkurvörum.
Undanfarið hefirr 1 króna og 77
aurar af hverjum mjólkurlítra
farið í verðmiðlunarsjóð mjólk-
uriðnaðarins eða um 180 millj-
ónir á ári. Tilgangur sjóðsins er
að jafna kostnað við flutning
mjólkur milli framleiðenda og
mjólkurbúa og milli mjólkur-
svæða. Sjóðurinn hefur hjálpað
minni mjólkursamlögum að
komast af. Landbúnaðarráðherra
hefur ákveðið að lækka greiðslur
í verðmiðlunarsjóðinn um eina
krónu sem þýðir í reynd að 100
milljónir eru færðar frá mjólkur-
iðnaðinum til neytenda.
Samhliða þessari breytingu hef-
ur fimmmannanefnd, sem
ákveður útsöluverð á búvörum,
einnig ákveðið að breyta inn-
Hækkanir
stríða gegn
manneldisstefnu
Verðbreytingar á mjólkurafurðum sem taka gildi í dag stríða
gegn yfirlýstri manneldisstefnu íslendinga að mati Laufeyjar
Steingrímsdóttur hjá Manneldisráði. Breytingamar felast í því að
verð á fitulitlum og próteinríkum vömm hækkar en verð á fitu-
rneiri vörum lækkar.
Laufey Steingrímsdóttir nær-
ingarfræðingur segir að verð-
breytingamar séu litnar mjög al-
varlegum augum hjá Manneld-
isráði. »Þetta kemur eins og
reiðarslag. Það hefur orðið já-
kvæð þróun í neysluvenjum ís-
lendinga undanfarin ár sem hef-
ur meðal annars skilað sér í
lægri blóðfitu og vemlegri fækk-
un sjúklinga með hjartasjúk-
dóma. Þessar verðbreytingar
stríða algerlega gegn þessari þró-
un og yfirlýstri manneldisstefnu
íslendinga sem stjórnvöld hafa
samþykkt. Þar kemur meðal
annars fram að hvetja skuli til
neyslu á fitulitlum vörnrn.'
Það var fimmmannanefnd sem
ákvað verðbreytinguna. Rök
hennar eru þau að með breyt-
ingunni verði verð til bænda og
neytenda nær því sem tíðkast í
nágrannalöndunum og einnig
nær því sem framboð og eftir-
spum á íslenskum markaði kall-
ar eftir. Verð afurðastöðva til
bænda verður hér eftir að þrem-
ur fjórðu miðað við prótein í
mjólkinni og að einum fjórða
miðað við fitu.
Eftir breytinguna hefur verð á
undanrennu hækkað úr 45
krónum lítrinn í 62 krónur.
Verð á skyri, fitulitlum osti og
fjörmjólk hækkaði líka. Verð-
lækkun er mest á smjöri sem
kostar nú 382 krónur kílóið en
kostaði áður 532 krónur. Þá
lækkaði verð á fitumeiri osti,
ijóma, nýmjólk og léttmjólk.
-GK
Verkamannafélagið Dagsbrún
Félagsfundur veröur haldinn fimmtudaginn
2. desember kl. 20:30 á Hótel Borg.
Dagskrá:
I. Félagsmál.
II. Mótmæli gegn breyttum skaöabótalögum.
Framsaga: Atli Gíslason, lögmaður Dagsbrúnar.
III. Skýrtffá störfum launanefndar.
Stjóm Dagsbrúnar
ONNUMST ALLAR
ALMENNAR VIÐGERÐIR
Vetrarskoðun kr. 4.950,- m.vsk.
fyrir utan efni.
SÍÐUMÚLA 3-5 • SÍMI 681320
byrðis verðlagningu einstakra
mjólkurafurða. Verðbreytingin
nú kemur í kjölfarið á breytingu
sem gerð var á verðlagningu
mjólkur til bænda, en bændur fá
nú meira greitt fyrir próteinríka
mjólk en minna fyrir fitu.
Verðbreytingarnar þýða að
undanrenna hækkar úr 45 kr.
lítrinn í 62 kr. eða um 37,8%.
Eitt kíló á skyri hækkar úr 120
kr. í 146 kr. eða um 21,7%. Kíló
af 17% osti hækkar úr 592 kr. í
642 kr. eða um 8,4%. Lítri af
fjörmjólk fer úr 66 kr. í 68 kr.
sem er 3% hækkun. Lítri af ný-
mjólk og léttmjólk lækkar úr 66
kr. í 65 kr. eða um 1,5%. Peli af
rjóma lækkar sömuleiðis um
1,5%, fer úr 136 kr. í 134 kr.
Kíló af 26% osti lækkar, fer úr
709 kr. í 697 kr. eða um 1,7%.
Smjör lækkar hins vegar mikið,
fer úr 532 kr. kflóið í 382 kr., en
þetta er 28,2% lækkun.
í nágrannalöndum okkar eru
fituríkar mjólkurvörur dýrari en
fitusnauðar. Munurinn hefur
hins vegar verið talsvert meiri
hér á landi en þar. Talsmenn
mjólkuriðnaðarins telja nauðsyn-
legt að samræma verðlagningu
mjólkurvara hér á landi því sem
gerist í nágrannalöndum okkar
þar sem íslenskar mjólkurvörur
standi frammi fyrir samkeppni
við erlendar vörur. Það skiptir
einnig máli að eftirspurn eftir
fituríkari mjólkurvörum hefur
minnkað á seinni árum og með
þessu er verið að aðlaga verð-
lagninguna þeirri staðreynd. -EÓ
Skýrsla
um
ofbeldi
barna
Þingmenn Framsóknarflokks-
ins hafa óskað eftir því við
dómsmálaráðherra að hann
leggi fram skýrslu á Alþingi
um ofbeldisverk barna og
unglinga á íslandi. Það er Val-
gerður Sverrisdóttir sem á
frumkvæði að því að biðja um
skýrsluna.
Beðið er um að í skýrslunni
komi fram fjöldi þeirra sem
hafa komið á slysadeild og
heilsugæslustöðvar vegna of-
beldisverka síðustu 20 árin.
Spurt er um þróunina hér á
landi borið saman við ná-
grannaríki okkar. Spurt er
hvenær ofbeldisverkin eru
framin og hvort þau eru fram-
in undir áhrifum áfengis eða
annarra vímuefna, auk fleiri
atriða. -EÓ
Fyrirtæki stofnað um
slátrun í Borgarnesi
í eigu Kaupfélagsins og bænda
Fundur í Kaupfélagi Borgfirðinga í Borgamesi hefur samþykkt tillögu
frá stjóm félagsins um að stofna sérstakt fyrirtæki um rekstur slátur-
húss og kjötvinnslu Kaupfélagsins. Stefnt er að því að Kaupfélagið og
bændur verði stærstu hluthafar í hinu nýja félagi.
Þórir Páll Guðjónsson, kaupfé-
lagsstjóri í Borgarnesi, sagði að
umhverfi f viðskiptum með kjöt
væri þannig að heppilegra væri
að hafa þetta í sérstöku félagi þar
sem aðilar sem eiga beinna hags-
muna að gæta stæðu að baki.
Það væri heppilegra en að hafa
þennan rekstur í blönduðu félagi
eins og verið hefði.
Þórir Páll sagði að breytingar
sem gerðar hafa verið á fram-
leiðslukerfi landbúnaðarvara og
harðnandi samkeppni á kjöt-
markaði gerðu þennan rekstur
erfiðari og áhættusamari. Hann
sagðist hafa trú á að með því að
þjappa þeim aðilum sem hafa
lifibrauð sitt af framleiðslu og
sölu á kjöti væri verið að styrkja
þennan rekstur og gera hann lík-
legri til að standast harðnandi
samkeppni.
Þórir Páll sagði að engin
ákvörðun hefði verið tekin um
hvenær nýja félagið yrði stofnað.
Menn myndu taka sér góðan
tíma í undirbúning.
Þórir Páll sagði að velta hins
nýja félags gæti orðið 500-700
milljónir á ári. í haust var slátrað
48 þúsundum sauðfjár í Borgar-
nesi. - EÓ
Lestrarkennslu ábótavant
íslenskir fjórtán ára unglingar
eiga erfitt með að lesa úr töflum
og myndum en standa sig vel í
lestri sögu- og fræðsluefnis. Mikill
munur er á lestrargetu níu ára
gamalla íslenskra stúlkna og pilta.
Hér á landi er meiri munur á ár-
angri kynjanna en í nokkru öðru
landi utan Danmerkur samkvæmt
alþjóðlegri könnun á læsi sem
framkvæmd var árin 1990 og
1991. íslensku níu ára börnin
lentu í áttunda sæti af 27 þjóðum
en íslensk 14 ára börn í fimmta
sæti af 32.
Rannsóknin er alþjóðlegt sam-
starfsverkefni sem náði til 210
þúsund bama í 32 löndum. Böm-
in voru prófuð í þremur þáttum;
lestri á sögutexta, lestri á fræðslu-
texta og lestri upplýsinga úr töfl-
um og myndum. Um framkvæmd
rannsóknarinnar hér á landi sá
Rannsóknastofnun uppeldis- og
menntamála en hún kynnti niður-
stöðumar í gær.
Mesta athygli vekur hversu illa
fjórtán ára unglingum gengur að
lesa uppýsingar úr töflum og
myndum en í þeim þætti eru þau í
nítjánda sæti af 32. Sigríður Þ.
Valgeirsdóttir, höfundur skýrsl-
unnar um læsi íslenskra barna,
segir að fjórtán ára börnin hafi
meðal annars átt erfitt með að
skilja áttir á landakortum. „Helsta
skýringin sem mér dettur í hug er
að börnin eru ekki vanin á þessi
vinnubrögð. Það kom til dæmis í
ljós að meirihluti 14 ára barna
notar sjaldan eða aldrei heimilda-
Sigríður Þ. Valgeirsdóttir og Ólafur G. Einarsson kynna skýrslu um
læsi íslenskra barna.
rit og orðabækur. Fjórtán ára
börnin stóðu sig hins vegar vel í
hinum þáttunum tveimur. Þau
voru í efsta sæti í lestri á fræðslu-
texta og fjórða sæti í sögutexta."
Níu ára börnin stóðu sig ekki eins
vel og áætlað var út frá efnahags-
legum og menningarlegum for-
sendum. í þeim aldurshópi er
kynjamunur áberandi en stúlkur
sýndu marktækt betri árangur en
piltar. Níu ára börnin fengu svip-
aðan meðalárangur í öllum þrem-
ur hlutum ársins. Þau lentu í átt-
unda sæti af þjóðum.
Af íslensku börnunum stóðu
reykvísk böm sig best í prófinu á
báðum aldursstigum. Skólar á
Vesturlandi komu verst út hjá m'u
ára bömum en skólar á Vestfjörð-
um hjá fjórtán ára börnum. Með
sérstakri rannsókn var reynt að sjá
hvaða þættir hefðu áhrif á skil-
virkni skóla, þ.e. hvernig nemend-
ur þeirra stæðu sig í lestri. Þar
kom meðal annars fram að börn
sem hafa sömu kennarana lengi
standa sig betur og einnig virðist
sem kvenkennarar nái betri ár-
angri en karlkyns kennarar. Þá
kom í ljós að þeir skólar sem
kenna lesskilning markvisst eftir
að börnin eru orðin læs í hefð-
bundnum skilningi ná betri ár-
angri en aðrir. Að lokum eru
börnin duglegri í lestri í skólum
sem nýta sér próf og æfingar frek-
ar en óformlegt mat. -GK