Tíminn - 18.02.1994, Blaðsíða 8

8
ani—t._
mmvrm
Föstudagur 18. febrúar 1994
S
tilefni cif útkomu bókarinn-
ar Sibfraeöi lífs og dauða eft-
ii dr. Vilhjálm Ámason, dó-
sent í heimspeki viö Háskóla
íslands, efnir Siöfræöistofnun
til málþings þar sem fjallaö
veröur um ýmis siöferöileg
álitamál í heilbrigðisþjónustu.
í ritdómi eftir Kristján Krist-
jánsson heimspeking um Sið-
fræði lífs og dauöa (Tíminn 18.
des. 1993) farast honum svo
orö: „Á allra síðustu árum hafa
ný siöferðileg vandamál sprott-
iö upp eins og gorkúlur. Því
valda m.a. ýmsar nýjungar á
sviði tækni og vísinda sem hafa
opnað áöur óþekkta mögu-
leika, m.a. til sköpunar og viö-
halds lífs, en jafnframt léð okk-
ur fjölda úrlausnarefna sem áö-
ur tilheyrðu einungis vísinda-
skáldskap. Ekki bætir úr skák
aö heimilin, sem löngum hafa
verið vermireitur siðlegs upp-
eldis í heimshluta okkar, eiga
nú víða undir högg að sækja.
Viö getum ekki lengur treyst í
blindni á hina siðferðilegu
heimanfylgju baðstofunnar."
MALÞING
þaö hvaöa þættir hafi áhrif á
rétt sjúklings til heilbrigöis-
þjónustu.
Kristín segir að tvennskonar
sjónarmið eða tveir „skólar"
hafi veriö ráðandi í viðhorfi
heilbrigðisstarfsfólks í sam-
skiptum þess við sjúklinga. Þar
hafi togast á sú hugmynd að
starfsfólk verði að byggja at-
hafnir sínar á siðareglum og
hins vegar að viðbrögð þess
mótist fyrst og fremst af að-
stæðum.
„Lengst af hefur dæminu verið
stillt þannig upp að fólk þurfi
að velja á milli þessara tveggja
skóla." Kristín segir að í Sið-
fræði lífs og dauða hafi Vil-
hjálmi tekist að samtvinna
þessi tvö sjónarmið. Hún segist
ekki hafa séb betur fjallað um
siðferðisvanda heilbrigöis-
starfsfólks í erlendum ritum en
í bók Vilhjálms.
Voldugt fræöirit Sibfræði rannsókna
Kristján bendir á að heilbrigö-
isstéttimar hafi bmgðist við
meb því að auka þátt siöfræði-
kennslu í menntun og endur-
menntun heilbrigöisstarfs-
fólks. „Þannig hefur sprottið
upp ný og kraftmikil undir-
grein heimspekilegrar siðfræði
sem á erlendum málum er
kennd við „lífssiðfræði" („bio-
ethics"). Kristján telur þab vel
til fundiö hjá Rannsóknar-
stofnun í siðfræði við Háskóla
íslands að standa að útgáfu
þessa volduga fræðirits.
„Raunar myndi ég taka svo
djúpt í árinni aö fullyrða ab
þau verk heimspekilegs eölis (í
víbustu merkingu), sem gefin
hafa verið út hér á landi frá
upphafi og komast í hálfkvisti
við bók Vilhjálms að breidd og
dýpt, séu teljandi á fingrum
annarrar handar. Sérstaða
hennar liggur m.a. í því að vera
samfellt kennslurit, sem fylgir
rauðum þræbi frá upphafi til
enda, en ekki safn meira og
minna ósamstæbra ritgerða,
eins og við kollegar Vilhjálms
höfum flestir veriö aö senda frá
okkur."
Á þinginu verða flutt sjö stutt
erindi. Kristín Bjömsdóttir
hjúkrunarfræbingur ræöir um
samskipti sjúklinga og heil-
brigðisstétta. Sigurbur Guð-
mundsson læknir flytur erindi
um siðfræði rannsókna. Lovísa
Baldursdóttir hjúkmnarfræð-
ingur fjallar um réttindi sjúk-
linga. Guðmundur Þorgeirsson
læknir ræðir um læknismeð-
ferð við lok lífs, og Hjördís Há-
konardóttir lögfræðingur talar
um fóstureyðingar. Að lokum
flytur Kristján Kristjánsson
heimspekingur erindi um for-
gangsröðun í heilbrigðiskerf-
inu, en ab því loknu mun Vil-
hjálmur Ámason bregðast við
erindum annarra framsögu-
manna.
Sigurbur Guömundsson ætlar
að ræða um siðfræði rann-
sókna, en það er svið sem hefur
verið í mikilli þróun allt frá
lokum seinni heimsstyrjaldar-
innar.
Við yfirheyrslumar í
Niimbergréttarhöldunum kom
fram hvaða tilraunir nasistar
höfðu gert í nafni læknavísind-
anna. I kjölfarið á þessum upp-
lýsingum samþykktu alþjóba-
samtök lækna siðareglur
kenndar við Numberg. Al-
þjóbafélag lækna bætti um bet-
ur í svokallaðri Helsinkisam-
þykkt árið 1964. Hún hefur
verið endurskoðuð nokkmm
sinnum, nú síðast árið 1989.
Sigurður telur mikla þörf á að
störf vísindasiðanefnda, sem
fjalla um rannsóknir í læknis-
fræði, verði samræmd og að
komið verði á einskonar yfir-
nefnd eða landsnefnd.
Guðmundur segir að Siðfræði
lífs og dauba sé mjög gott
framtak og þar sé fjallað um
flest sibferðileg vandamál, sem
heilbrigðisstarfsmenn þurfa ab
horfast í augu við í starfi sínu.
Samskipti sjúklinga
og heilbrigbisstétta
Dagskrá málþingsins hefst á
erindi Kristínar Bjömsdóttur
um samskipti sjúklinga og heil-
brigðisstétta. í því ætlar hún að
velta upp spumingunni um
Réttindi sjúklinga
Lovísa Baldursdóttir fjallar um
réttindi sjúklinga í erindi sínu.
Hún ræðir um áhrifavalda á
þessi réttindi og skiptir þeim í
fjóra libi: fjárveitingar hins op-
inbera; tæknivæðing heilbrigð-
Abgerb á St. \ósefsspítala.
isþjónustunnar; umhverfi og
vinnufyrirkomulag; og viðhorf
heilbrigðisstarfsmanns til
starfsins og skjólstæðingsins.
í framhaldi af þessari upptaln-
ingu varpar Lovísa fram spurn-
ingum um það hvaða þættir
þab séu, sem geti ógnað rétti
sjúklings, og hvað geti hindrað
heilbrigðisstarfsfólk í að upp-
fylla skyldur sínar gagnvart
siúklingnum.
Lovísa segir bók Vilhjálms
mjög gott framlag til umræðu
sem nú sé á „allra" vömm. Hún
telur að á íslandi ríki nokkuö
góð sátt um það grundvallar-
viðhorf að veita eigi eins góða
heilbrigðisþjónustu og hægt er
og að allir eigi að njóta hennar.
Læknismebferb
vib lok lífs
Guðmundur Þorgeirsson fjall-
ar um læknismeðferð við lok
lífs. Hann veltir því meðal ann-
ars fyrir sér hvenær eigi að
beita endurlífgunartilraunum
og hvenær ekki. Guðmundur
segir að mikill vandi felist í því
hvemig og hvenær ákvarðanir
um lífgunartilraunir em tekn-
ar.
„Þó að læknum beri skylda til
að gera það sem hægt er til ab
bjarga lífi sjúklings, þá ber
þeim ekki skylda til að gera
hluti sem fyrirfram er vitað að
séu gagnslausir." Guðmundur
segir að ákvöröunartakan
hljóti oft að vera á „gráu"
svæbi og geri því óhjákvæmi-
lega miklar kröfur bæði til fag-
þekkingar og siöferöisvitundar
viökomandi læknis.
Fóstureyðingar
Hjördís Hákonardóttir lög-
fræðingur flymr erindi um
fóstureyðingar. Hún ætlar að
fjalla um tengsl laga og siðferð-
is og leita svara við þeirri
spumingu hvort hægt sé að
réttlæta löggjöf sem stangast á
vib siðferðiskennd viðkom-
andi.
Hjördís segir bók Vilhjálms
gott innlegg í umræðuna um
siðfræði lífs og dauða og ætti
að gagnast jafnt almenningi
sem og þeim sem starfa að heil-
brigðismálum. Hún segist vona
að slík umræba leiði til þess ab
sett verði lög um skilgreining-
una á hvenær líf hefjist. Það sé
siðferðilega ekki síður mikil-
vægt en skilgreining dauða-
stundarinnar.
Umræbuhefð í
mótun
Heilbrigðismál eru eitt veiga-
mesta svið þjóðfélagsins. Þau
skipta okkur öll máli sem ein-
staklinga og vænn hluti út-
gjalda ríkisins fer til þeirra á
hverju ári. Það ber því að fagna
því, þegar tekið er á málinu
með þeim hætti sem Vilhjálm-
ur gerir í bók sinni. Málþing
Siðfræðistofnunar bendir til
þess að vönduð þverfagleg um-
ræða um þessi mál sé í uppsigl-
ingu. Eða eins og Kristján Krist-
jánsson segir í áðumefndum
ritdómi: „Sérfræðingar okkar
vilja lokast inni í hring eigin
smásjársviða og í þjóðfélaginu
er ekki borin sama virðing fyrir
alúöarfullri fræði- og vísinda-
mennsku og t.d. fyrir alls kyns
listaglingri. Við þurfum að
skapa hina akademísku um-
ræbuhefð hér á landi þar sem
menn vega hver annan í gób-
semi, með vopnum raka en
ekki persónuníðs, og við þurf-
um að hefja metnaöarfulla
fræðimennsku, í víðustu merk-
ingu þess orðs, til vegs og virð-
ingar. Siðfræði lífs og dauða
eftir Vilhjálm Ámason verður
ekki betur lýst en sem metnað-
arfullu, voldugu fræðiriti sem
ætti að geta orðið ákjósanlegt
innlegg í slíka umræðuhefð.
Ágúst Þór Ámason
Málþingið verður haldið í stofu
101 í Odda laugardaginn 19.
febrúar frá kl. 13-17.