Tíminn - 09.03.1994, Blaðsíða 5

Miövikudagur 9. mars 1994
5
Bjarni Einarsson:
Ab gefnu tilefni, enn
ísland og Evrópu
ar sem áður hét Austur-
Þýskaland er nú unnið að
einni mestu uppbyggingar-
áætlun í sögu Evrópu og þó víð-
ar væri leitaö. Ástæðumar em
tvær. Þjóðverjar em að skipta
um höfuðborg. Það er mikið
verkefni. Sama má segja um end-
urbyggingu alls Austur-Þýska-
lands. Til samans er þetta mikið
átak. Fyrst og fremst vegna þess-
ara framkvæmda em opinberar
skuldir Þjóðverja orðnar um 100
þúsund milljarðar króna. Þetta
fé var dregiö út úr þýska hagkerf-
inu, sem hefur ekki einungis
stórspillt því, heldur hafa hinir
háu vextir Bundesbank sett hag-
kerfi allra ES-landa úr skorðum
og flýtt fyrir þeirri kreppu og ört
vaxandi atvinnuleysi, sem nú
em aðalvandamál Evrópusam-
veldisins og ekki veröur séð fyrir
endann á. Byggingaverkeftiiö
mikla mun standa enn í nokkur
ár og halda áfram að soga til sín
orku Þýskalands, en svo fer að
hægja á því og um síðir lýkur
því.
í viötalsgrein við ungan verk-
fræðing, sem birtist í Tímanum
þann 16. febrúar s.l., er sagt frá
þessu mikla byggingaverkefni og
því tækifæri til atvinnu og verk-
efna, sem það gefur bygginga-
mönnum og fyrirtækjum á ís-
landi. Mjög líklegt er aö þetta sé
rétt. Gott er á meðan það varir.
En þegar þessu lýkur verður
breytingin mikil. Eftir það munu
byggingaframkvæmdir í Þýska-
landi minnka jafnt og þétt, eins
og í öömm ES-Iöndum. Þetta
fólk er löngu að mestu hætt að
eiga börn. Afleiðingarnar em
m.a., að í ES em 14 ára og yngri,
framtíðarfólkið, 18,7% íbúanna,
en sextíu ára og eldri, fortíðar-
fólkið, 19,4%. Þessu er ööm vísi
fariö í Noröur-Ameríku, á
NAFTA-svæðinu. Þar em þeir
ungu 25%, en þeir gömlu 14%.
Hér á landi em þessar tölur 26%
og 19%. Tölumar segja manni,
aö í mjög svo fyrirsjáanlegri
framtíð muni fleiri íbúðir losna
vegna brotthvarfs þeirra gömlu
en nemur eftirspum hinna
ungu. Auk þess er einnig ljóst, aö
fjárfesting í atvinnuhúsnæði
verður lítil í Þýskalandi og víðast
í ES, miðað við það sem verið
hefur. Því veldur staðnaður og
Tónleikar Sinfóníuhljóm-
sveitar íslands verða í Há-
skólabíói fimmtudaginn
10. mars. Hljómsveitarstjóri
verður Oliver Gilmour, en ein-
leikari á flaum Áshildur Har-
aldsdóttir.
Á efnisskránni verða eftirfar-
andi verk: ARK eftir Ríkarö Örn
Pálsson, Konsert fyrir flautu og
hljómsveit eftir Jacques Ibert,
og Scheherazade eftir N. Rim-
sky-Korsakov.
Oliver Gilmour, sem er bresk-
ur, hlaut sína tónlistarmenntun
í Vín og Flórens. Gilmour hefur
unnið mikið með bandaríska
tónskáldinu Menotti, sem m.a.
samdi ópemna Amahl og næt-
„Heimurinn hefur breyst
mikið á fáum árum og
breytist nú svo ört að tals-
vert verk er að fylgjast
með atburðarásinni, ekki
síst fyrir íslendinga, því
lítið er um fréttir hér á
landi afþví sem máli
skiptir. Old Atlantshafs-
ins er liðin, en öld Kyrra-
hafsins ergengin ígarð.
Evrópa er ekki lengur mið-
punktur heimsins. Hann
er þar sem hlutimir ger-
ast, kannski núna í
Bandaríkjunum, er hann
er að fœrast jafnt og þétt í
átttil Asíu."
VETTVANGUR
mettaöur gamall markaöur og
iðnaöur, sem er sterkur í gömlu
iðngreinunum, þar sem fram-
leiðslugeta er langt umfram þarf-
ir, en afar veikur í nútíma vaxt-
argreinunum, svo sem í upplýs-
inga- og fjarskiptaiðnaði og
skyldum greinum. Þar em
Bandaríkin ríkjandi. Þegar litið
er til þessara staöreynda flýgur í
hugann, að byggingaverkefnið
mikla séu fjörbrot þessa gamla
heims, sem er að ljúka hlutverki
sínu. Þaö er gmndvallarmunur á
samfélagi, sem er að eldast hratt
og sem býr við landþrengsli, og á
yngri samfélögum, sem hafa yfir
miklu landrými að ráða, eins og í
Ameríku og á íslandi. Gamla
samfélagið lifir í ró á fomri
frægð, en hið unga brýst um,
skapar allt hiö nýja og mun ráða
heiminum.
Hinn ungi verkfræöingur ein-
blínir á fjörbrotin og dregur þá
ályktun, að íslendingar hefðu átt
aö sækja um aöild að Evrópu-
samveldinu. Á sama gmnni
ályktar greinarhöfundur í fyrir-
sögn greinarinnar, að íslending-
ar eigi möguleika á atvinnu hvar
sem er á Evrópska efnahags-
TONLIST
urgestimir; einnig hefur hann
starfað með hljómsveitarstjór-
um eins og Leonard Bernstein,
Carlos Kleiber o.fl. Þekktastur er
Gilmour fyrir störf sín meö
kammersveitum eins og English
Chamber Orchestra og London
Mozart Players.
Áshildur Haraldsdóttir flautu-
leikari lauk einleikaraprófi frá
Tónlistarskólanum í Reykjavík.
Þaðan fór hún til Bandaríkjanna
og lauk bachelorprófi frá New
England Conservatory og síðar
mastersprófi frá Juilliard School
svæöinu. í ES er atvinnuleysi nú
um 12%! í Þýskalandi er það
núna 9,1%, en var 7,5% fyrir ári.
Hlutfall atvinnulausra meðal
ungs fólks er miklu hæna. Engar
líkur em á að atvinnuleysi
minnki á næstu ámm, jafnvel
þótt hagvöxtur fari úr mínus í
plús.
Aumingja vib
í framangreindri viðtalsgrein
hugsaði verkfræðingurinn til
ömurlegs hlutskiptis íslendinga
utan paradísar ES og hann
spurði: „Hvar verða helstu tengsl
okkar við útlönd þegar Norður-
löndin verða öll komin í Evrópu-
bandalagið? Varla við Bandarík-
in og þaðan af síður viö einhver
ríki í Asíu."
Allar þjóðir þurfa flókin tengsl
við umheiminn. Okkur er marg-
víslegt samstarf við aðrar þjóðir
nauðsynlegt, um öryggismál,
um viðskipti, um menningu
o.s.frv. Öryggismálum er vel fyr-
ir komiö með samstarfi viö
Bandaríkin. Utanríkisviðskipti er
okkur mikilvægari en flestum
öðmm þjóðum. Vandi utanríkis-
viðskiptanna er að selja öömm
það sem við höfum að bjóða.
Allar þjóðir vilja selja okkur það
sem þær framleiöa. Ekki þarf
flókna samninga né bandalög til
þess aö kaupa. Við seljum um-
heiminum vömr, þjónustu,
mannvirkjagerð, þekkingu, hug-
verk o.s.frv. Núna leitum við
markaða fyrir þessi gæði víðsveg-
ar um heimsbyggðina og verður,
sem betur fer, talsvert ágengt,
ekki síst í fjarlægum löndum.
Það gemm við þótt misvitrir
menn séu að reyna að þvinga
okkur til að taka viðskipti við
eina þjóðaheild fram yfir aðrar
þjóðir.
Verkfræðingurinn heldur, að
tengsl okkar við Noröurlönd séu
mikilsverðari en önnur. Þessi
tengsl em að langmestu leyti
menningarlegs eölis. Að vísu
kaupum við mikið af frændum
okkar, en þeir kaupa lítiö sem
ekkert af okkur. Því hafa Noröur-
löndin enga efnahagslega þýö-
ingu fyrir íslendinga og aðild
þeirra að ES skiptir okku engu
máli. Engin ástæða er til að ætla
aö aðild þeirra breyti nokkm um
of Music. Auk þess að hafa leik-
ib nokkmm sinnum einleik
meö Sinfóníuhljómsveit íslands
hefur Áshildur leikið með
hljómsveitum á Ítalíu, Spáni, í
Bandaríkjunum og í Svíþjóð;
einnig hefur hún komið fram í
útvarpi og sjónvarpi viða er-
lendis. Hún hefur unniö til sex
verðlauna í erlendum sam-
keppnum og leikið inn á geisla-
plötur fyrir erlend útgáfufyrir-
tæki. Áshildur er nú búsett í Par-
ís.
Þetta er í fyTsta skipti sem verk
eftir Ríkarö Öm Pálsson heyrist
á tónleikum Sinfóníuhljóm-
sveitarinnar. Um verkiö ÁRK,
sem samið var 1989 og tileinkað
vilja þeirra til að selja okkur hitt
eða þetta og ástæðulaust er meö
öllu að búast við að menningar-
leg samskipti okkar og þeirra
hætti eöa ab úr þeim dragi svo
nokkru nemi. Kaupmannahöfn
er enn uppáhaldsborgin mín,
þótt Danir séu í EB, og helst fer
ég þangað árlega.
Furðuleg er vantrú verkfræb-
ingsins á möguleikum okkar til
samskipta við Bandaríkin. Náin
samskipti við þetta land eru
meðal hefða okJkar. Bandaríkin
hafa veriö stærsti markaður okk-
ar fyrir fisk. Að vísu dró úr þess-
um viðskiptum um miðjan s.l.
áratug, þegar efnahagsóstjóm
þeirra Reagans og Bush varð til
þess að gengi dollarans gagnvart
Evrópumyntum féll um nær
50%. Þessvegna fluttist mikiö af
fisksölu okkar til Evrópu um
sinn. Nú hefur dollarinn aftur að
mestu endurheimt sitt fyna
gengi og Bandaríkin veröa aftur
besti fiskmarkaðurinn. Ekki veit
ég heldur hvemig við eigum ab
fara ab þóknast verkfræöingnum
með það að sinna ekki þessum
„einhverju Asíulöndum". Þau
em nú að verða miðpunktur
heimshagkerfisins og flestar
þjóbir kappkosta að efla tengsl
sín viö þau, og hví ekki við?
Okkur hefur þegar oröið sæmi-
lega ágengt í að selja þeim vörur
og sala þekkingar er hafin m.a.
til Kína. Þar er óþrjótandi mark-
aður fyrir íslenska þekkingu á
mörgum sviðum, markaöur sem
enn verður í ömm vexti þegar
framkvæmdunum í Austur-
Áshildur Haraldsdóttir.
er rómantískri æsku, segir höf-
undur: „Verkinu má líkja við
léttan og fjömgan forleik eftir
Tónleikar í Háskólabíói
Frumflutningur á íslensku tónverki
um
Þýskalandi veröur löngu lokið.
Auk þess er stutt héðan til Asíu,
a.m.k. þegar flogið er. Jörðin er
nefnilega hnöttótt og lega ís-
lands er afar hagstæb gagnvart
öllum heimshlutum. Vegalengd-
in, austan við pólinn, héðan til
Beijing er 7880 km, sbr. 7820 km
frá Washington tíl Moskvu.
Þetta er þægileg flugvegalengd
fyrir nútíma flugvél án milli-
lendingar.
Nýr og spennandi
heimur
Heimurinn hefur breyst mikið á
fáum ámm og breytist nú svo ört
að talsvert verk er að fylgjast
með atburðarásinni, ekki síst fyr-
ir íslendinga, því lítið er um
fréttir hér á landi af þvi sem máli
skiptír. Öld Atlantshafsins era
liðin, en öld Kyrrahafsins er
gengin í garð. Evrópa er ekki
lengur miðpunktur heimsins.
Hann er þar sem hlutimir gerast,
kannski núna í Bandaríkjunum,
er hann er að færast jafnt og þétt
í átt til Asíu. Kína, elsta menn-
ingarríki heims og langstærsta
fríverslunarsvæðiö, er nú í end-
umýjun og þar er hagvöxtur
mestur í heimi. Kína verður stór-
veldi 21. aldarinnar. Þeir, sem
völdin hafa hér á landi, virðast
lítið af þessu vita. Hefðu þeir vit-
að, hefði þjóöinni ekki verið
þröngvað inn í EES. En þvílík er
vanþekking íslendinga á þróun
heirnsins að besta fólk er enn að
halda því fram, að okkur sé
nauösynlegt „að taka þátt í sam-
mnaþróun Evrópu", að ganga
inn í Evrópska samveldiö. í evr-
ópsku samhengi emm við og
verðum afkimi. í heimssam-
hengi emm við í alfaraleið. Ef
við þomm að horfast í augu við
heiminn sem fullvalda þjóð, em
okkur allir vegir færir. I Evrópu
gemm við ekkert annað en að
einangrast á elliheimili þjóð-
anna, fullfrískt fólkið, auk þess
sem fullveldið verður af okkur
tekið stig af stigi. Vonandi björg-
umst við við það að sem flestar
EFTA-þjóðanna gangi í ES og að í
stað EES- samningsins komi tví-
hliða viöskiptasamningur við
Evrópusamveldiö.
Höfundur er hagfræöingur.
Rossini." Höfundur segist
hvorki reyna að vera fmmlegur
né sérstaldega íslenskur viö gerð
þess. Ríkarbur Öm Pálsson er
einn af þrem fulltrúum íslands í
norrænu sjónvarpskeppninni
„Kontrapunktur".
Sagnabálkurinn Þúsund og ein
nótt er kveikjan að hljómsveit-
arsvítu rússneska tónskáldsins
Rimsky- Korsakovs. Scheheraza-
de er ein af eiginkonum sol-
dánsins grimma, sem lét taka
allar eiginkonur sínar af lífi
vegna sannfæringar hans um
ótrúnaö þeirra. Scheherazade
bjargar lífi sínu með því að segja
soldáninum sögu. Sögur hennar
em svo spennandi að soldáninn
vill heyra meir og fyrr en varir
em sögumar orönar 1001 og
soldáninn gefur henni líf. Fiðla
Guðnýjar Guðmundsdóttur,
konsertmeistara hljómsveitar-
innar, er rödd Scheherazade. ■