Tíminn - 20.04.1994, Blaðsíða 4

4

Miövikudagur 20. apríl 1994
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1917
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: Jón Kristjánsson
Ritstjórn og auglýsingar: Stakkholti 4, 105 Reykjavík
Inngangurfrá Brautarholti.
Sími: 631600
Símbréf: 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Prentun: Prentsmi&ja
Frjálsrar fjölmi&lunar hf.
Mána&aráskrift 1400 kr. m/vsk. Ver& í lausasölu 125 kr. m/vsk.
Skálmöldin í
Bosníu
Þegar Serbar drógu umsáturslið sitt og þungavopn
frá Sarajevo, vaknaöi hófleg bjartsýni um að þró-
unin.væri í átt til friðar í hinni stríðshrjáðu Bo-
snítl. Þróunin síðan veldur' þó vonbrigðum. Það
eru ekki fyrstu vonbrigðin sem snerta þá styrjöld
sem háö er á þessum slóöum. Eitt af einkennum
hennar er hve margar vonir hafa slokknað jafn-
skjótt og þær hafa vaknað. Hve mörg vopnahlé
hafa ekki verið brotin jafnharðan og þau áttu að
taka gildi. Þjóðir heimsins hafa fylgst með þessum
átökum án þess að geta rönd við reist og athyglina
vekur hve harkan og grimmdin er mikil í þessu
stríði. Það eru ólýsanlegar hörmungar að búa ár-
um saman við umsátur stórskotaliðs og eiga von á
hvenær sem er að skothríðin og sprengjuregnið
dynji á og ekki sé spurt hver fyrir verður.
Atburðirnir við Gorazde síðustu daga eru ískyggi-
legir. Ekki síst er það umhugsunarvert hve Samein-
uðu þjóðirnar og Nato í þeirra umboði virðast
máttvana að hafa stjórn á málum þar, eða leiða
deiluna á varanlegan hátt til lykta.
Atburðir síðustu daga sýna að aðferðin frá Saraje-
vo, að hóta loftárásum á tiltekin skotmörk, dugar
ekki alls staðar, nema þá að borgirnar sjálfar og
íbúar þeirra verði fyrir loftárásunum. Þeir benda til
að hernaðaríhlutun á landi verði að koma til, ef
takast á að ganga á milli stríðandi aðila. Það er ein-
mitt slíkt sem þjóðir Evrópu og Bandaríkjamenn
hafa viljað foröast. Slíkt mundi þýða stórstyrjöld
með ófyrirsjáanlegum afleiðingum og miklu blóð-
baði.
Það er alveg ljóst af síðustu atburðum í Bosníu, að
Serbar eru ekki í þeim hugleiðingum að ljúka stríð-
inu, og ganga eins langt og þeir telja sér fært.
Samningaumleitanir hafa ekki borið varanlegan
árangur, og ítrekuð brot á hvers konar samkomu-
lagi sem gert hefur verið auka ekki bjartsýni um
skjótar lyktir þessa stríðs, og það dregur úr áliti
Sameinuðu þjóðanna hve viðbrögð þeirra hafa
verið hikandi við grófum vopnahlésbrotum Serba.
Fyrir Nato er beiting hervalds utan svæðis sam-
takanna örlagaríkt skref. Samþykki Sameinuðu
þjóðanna þarf fyrir slíkri íhlutun. Hjá aðildarþjóð-.
unum eru til þær raddir að íhlutun verði ekki með
virkum hætti nema bandalagiö geti sjálft ákveðið
hvenær gripið er til aðgerða án þess að fá stimpil
Sameinuðu þjóðanna. Hætt er við að þeim sjónar-
miðum vaxi ásmegin ef álit Sameinuðu þjóðanna
rýrnar. Það er miður ef hugsjón friðargæslunnar
bíður hnekki, sú hugsjón að samfélag þjóðanna
eigi að skerast í leikinn og afstýra vandræðum og
blóðsúthellingum.
Þannig getur styrjöldin á Balkanskaga haft ófyrir-
sjáanlegar afleiðingar á þróun alþjóðamála í fram-
tíðinni. Almenningur horfir lamaður á í gegnum
sjónvarpsfréttir grimmilegustu átök frá stríðslok-
um innan marka Evrópu. Átökin eru af þeirri
gráðu að þau verða ekki leyst nema með sameigin-
legu átaki Sameinuðu þjóðanna, Natóríkja og
Rússa. Því miður virðist friður vera langt undan á
þessu stríðshrjáða svæði.
Þjóöin sem framleiöir matvæli
í Tímanum í gær birtist athygl-
isverö grein undir fyrirsögn-
inni: „Ekki nóg að tala um a&
efla matvælaiðnaðinn". Grein
þessi er aö uppistööu til vi&tal
viö Grím Valdimarsson, for-
stjóra Rannsóknarstofnunar
fiskiðnaðarins, um nauösyn sér-
staks matvælagarðs þar sem til
væri á einum stað allt þaö, sem
þarf til að þróa og búa til mat-
vörur til að selja á markaöi.
Hugmyndin er að í slíkum mat-
vælagarði yrði fyrir hendi nauð-
synlegur vélakostur og sérþekk-
ing á sviði matvælaframleiöslu,
þannig að fyrirtæki, sem áhuga
hefðu á að þróa nýjar vörur og
auka verðmæti framleiðsluvara
sinna, gætu prófað sig áfram
með skynsamlegum hætti.
Samkvæmt því sem Grímur
Valdimarsson segir í fyrmefndri
grein, gæti þaö kostað um 200-
250 milljónir króna að koma
matvælagaröi af þessu tagi á
laggimar, en orðrétt segir síðan
forstjórinn: „Vegna þess hversu
dýrt þetta er, tel ég ab opinberir
aðilar verði að fjármagna stofn-
kostnaöinn og líta á hann sem
hluta af innri uppbyggingu
matvælaiðnabar í landinu."
I svissneskum stil
Garri hefur áður minnt á það
hér á þessum vettvangi, að ís-
lendingar em fyrst og síðast
matvælaframleiðendur og
byggja afkomu sína á fram-
leiðslu matvæla og þá að lang-
púsúti
Ekki nóg að tala um að
efla matvælaiðnaðinn"
mestu leyti úr sjónum. Ástæban
fyrir slíkum áminningum hér
hefur einfaldlega verið sú að
fjárfestingarstefna opinberra að-
ila jafnt sem einkaaðila hefur
ekki bent til þess að matvæla-
framleiðsla úr sjávarafuröum sé
eitthvað sem þjóöfélagið varði
um. Þvert á móti hefði mátt
ætla að ísland væri eins konar
banka- eöa viöskiptamiðstöð
GARRI
norbursins, fjármálaeyja í sviss-
neskum stíl þar sem þjóðartekj-
urnar byggðust á þjónustugjöld-
um úr alþjóðlegum fjármálavið-
skiptum. Áragrúa glæsibygginga
yfir hvers kyns skrifstofu- og
peningastarfsemi með íburðar-
miklum innréttingum og inn-
búi mætti því skýra með tilvís-
un til þess að þörf væri á traust-
vekjandi og veglegri umgjörð,
sem veitti erlendum fjármála-
mönnum öryggistilfinningu. En
því miður lifir þjóðin á fiski en
ekki fjármálaþjónustu, þannig
að öll sú fjárfestingastefna, sem
hér hefur verið vibhöfð og tug-
um milljarba hefur verið varið í,
orkar tvímælis svo ekki sé meira
sagt.
Vor í lofti?
Þab er því von ab menn séu
hógværir og telji þab til stór-
kostlegra afreka, ef opinberir ab-
ilar fást til að beina 200-250
milljónum af opinberu fé — eba
sem nemur tæplega 1/3 af and-
virði reykvískrar simdlaugar — í
ab byggja upp þróunarabstöbu
til matvælavinnslu á íslandi. Sú
hugmynd virbist ótrúlega lífseig
á íslandi ab ekkert sé hægt að
gera við þessa fáu fiska, sem
veiddir eru, annab en að flytja
þá meira og minna óunna úr
landi. Sú stabreynd að abeins
eitt fyrirtæki, íslenskar sjávaraf-
urbir, hefur komið sér upp sér-
stöku þróunarsetri í matvæla-
framleibslu úr sjávarfangi, er
talandi dæmi um þá hugarfars-
hlekki sem hvíla á þjóðinni í
þessum efnum. En e.t.v. er vor í
lofti á þessu svibi, eins og virbist
vera á ýmsum öbrum svibum
þessa dagana. í þab minnsta
hefur þörfu máli verið hreyft og
tímasetning þeirrar hreyfingar
er meb mesta móti, því aldrei
eru stjómmálamenn jafn opnir
fyrir góbum hugmyndum og
þegar síga tekur á seinni hluta
kjörtímabils þeirra. Garri
Hóstakirtlar og abrar lausnir
Eitt af því sem fyrirmenn þjóbar-
innar eru sammála um er ab
hóstakirtlar úr sláturdýrum séu
frábært lostæti. Um þaö vitnubu
þeir hver um annan þveran í
skopparakringlu Perlunnar þegar
meistarakokkar og kirtlaframleið-
endur efndu til veislu, þar sem
aðföngin vom úr þeim líkams-
hlutum dýra sem ekki hafa þótt
mannamatur til þessa. Sjónvörp-
in vom kvödd til ab sýna fína
fólkið éta fína matinn úr ófínu
hráefnunum, eins og alþjóð sá og
minnist meb mismikilli ánægju.
Þar var smjattab yfir alls kyns
innvolsi sem engir kunnu að
nefna fram ab þeim tíma nema
dýralæknar, og vitnað um hve
svakalega þetta væri allt gott þeg-
ar perlukokkar vom búnir að fara
höndum um öll ókennilegu líf-
færin og færa þau upp á postu-
línsdiska.
Tilefni veisluhaldsins var aö
sýna og sanna ab nýta mætti
skepnuna mun betur en nú tíðk-
ast og gera sér mat úr því sem
annars er hent og auka þar með
framleiðsluna og verömætið, ab
því aö sagt var.
Sparað og bru&lab
Allt er þetta góbra gjalda vert og
var enda hælt upp í hástert af viö-
komandi þegar kynningarátakið
stób yfir. En engum sögum fer af
því hvort hóstakirtlar og þarma-
totur séu eftirsóttari á markaði en
áður var.
En skrýtið er það í ofgnóttinni
þegar setja verður á stranga fram-
leiðslukvóta vegna sölutregðu ab
fara að finna upp á hvemig nýta
megi skepnuna enn betur en áöur
þekktist til að auka frambobið á
matnum af henni.
Fiskvinnslan er alltaf aö finna
upp nýjar aðferðir til að nýta hrá-
efniö sem best og em keyptar
feikna dýrar vélar í þessum til-
gangi og sýnt fram á hve hvert
prósentib af fiskholdi sem þannig
vinnst auki aflaverðmæti.
Gott og blessað eins og kirtlaátiö
úr spendýmnum. En samtímis er
fiski mokaö í sjóinn af veiðiskip-
um af því að hann er ekki af réttri
sort eba lögun og einhver ósköp
Á vtbavangi
steindrepast þegar veiöarfæri
springa utan af aflasældinni.
Áreibanlega er einhvers staðar
system í svona galskapi og geta
menn stytt sér stundir við að
finna þaö.
Marka&sleitin mikla
Nýlega tengdumst viö héma,
þjóbin á bak vib íslandsmiö,
stærsta markaössvæöi heims meö
viöamiklum samningum. Einnig
njótum viö bestu kjara við annaö
stærsta markaössvæðiö og em
viöskiptin mikil, eins og viö enn
abrar mikilvægustu viðskipta-
þjóðir sem nú em við lýði.
Þegar svo utanríkisráöherrann
okkar skrapp til Kína um daginn
meb framkvæmdastjóra útflutn-
ingsráös í farteskinu fundu þeir
fyrir viðskiptaland sem veigur er
í. Sendiráð var stofnab í hvelli og
útflutningsfulltrúinn vitnaöi fag-
urlega um þann lífsnauösynlega
markab sem hann var búinn að
uppgötkva og fór meb mann-
fjöldatölur og hagvaxtarhugvekj-
ur.
Loks var fundið hiö fyrirheitna
land framtíbarvibskipta stórþjób-
arinnar í Noröur- Atlantshafi, en
á milli markaðssvæðanna er ekki
nema hálfur hnötturinn.
Þegar Ráðstjómarríkin liöu und-
ir lok sáu markaðstrúarmenn fyrir
sér gífurleg viðskipti þangað aust-
ur. Eitthvað er fariö að sljákka í
þeim draumómm. Skítt með það,
Kína er komiö í stabinn. Hvaö selt
er og keypt er aukaatriði.
Alltaf er verið að finna einhverj-
ar patentlausnir á vandamálum
sem ekki em fyrir hendi. Það er
síbur en svo búvöruframleiðslu til
framdráttar að auka kirtlaát en
safna kjötbirgðum. Besta fisknýt-
ingin hlýtur ab vera að gera sér
mat úr því sem úr sjó kemur en
skipa því ekki óunnu til baka.
Hvab stórveldi Jóns Baldvins
ætlar ab gera vib enn fleiri og
stærri markaðssvæöi en þegar em
fyrir hendi, vita þeir einir sem
ekki dugir minna en að leggja
heiminn að fótum sér, þótt þeim
dugi eitt kálfsskinn. OÓ