Tíminn - 20.04.1994, Blaðsíða 8

8

Miövikudagur 20. apríl 1994
Andlit o g
trúverb-
ugleiki
Hœtta á að Bosníustríðið
harðni stig af stigi og að
fleiri dragist inn í það
Serbneskir bardagamenn: tilleib-
anlegir aö láta af höndum svœöi í
Miö-Bosníu, en vilja ná borgum
austurhlutans.
árásir Serba á Gorazde. Á þeim
forsendum gerði flugher Nató
atlögur að stöðvum Serba þar,
enda þótt ljóst mætti vera að
þar með ykjust líkur á að Vestur-
lönd drægjust inn í stríðið
múslíma megin.
Kröfur um „þjóö-
hreinsaö" land
Viðleitni þeirra Owens lávarðar
og Thorvalds Stoltenberg til aö
koma á friði fór endanlega út
um þúfur s.l. haust, er stjóm Bo-
sníumúslíma neitaði að fallast á
tillögu þeirra um þrískiptingu
landsins milli þjóða þess. Und-
anfariö hafa Bosníumúslímar
sett þab sem skilyrði fyrir því aö
þeir gerðu frið við Bosníu-Serba
að þeir síðamefndu láti af hönd-
um viö þá fyrmefndu allt það
land er þeir hafi „þjóðhreins-
að". Ekki er ljóst hve stór svæði
þar er átt við, og sum ummæli
ráðamanna Bosníumúslíma
benda raunar til þess að þeir
stefni enn að því að ná landinu
öllu undir yfináð stjórnar sinn-
ar. Bandaríkin hafa fyrir sitt
leyti ekki að öllu horfiö frá
þeirri upphaflegu afstöðu sinni
og Vesturlanda yfirleitt að
Bosnía skuli vera eitt ríki. Með
hliðsjón af því og horfum á því
að Vesturlönd séu að fara í stríð-
ið með Bosníumúslímum má
ætla að þeir hafi ekki ýkja mik-
inn áhuga á að gera friö við
Serba aö svo stöddu.
Sumra fréttaskýrenda mál er að
Serbar, sem hafa rúmlega tvo
þribju hluta Bosníu á valdi sínu,
muni fyrir sitt leyti tilleiðanleg-
ir að gefa múslímum og Króöt-
um efdr einhver svæði í mið-
hluta landsins, sem er fyrir að
miklu leyti á valdi múslíma og
Króata. Hinsvegar muni Serbar
leggja áherslu á að ná á sitt vald
borgum þeim nokkrum í Aust-
ur- Bosníu, nærri landamærum
„nýju" Júgóslavíu, sem eru á
valdi múslíma en landiö allt í
kring á valdi Serba. Ein þessara
borga er Gorazde, sem er mikil-
væg samgöngumiðstöö. Hún
liggur við fljótið Drínu og mikil-
vægasta noröur-suðurakveginn
í austurhluta Bosníu.
Þegar Bandaríkin í s.l. mán-
uði fengu Bosníumúslíma,
Bosníu-Króata og Króatíu-
stjóm með blöndu af fögmm
loforöum og hótunum til að
samþykkja vopnahlé og stofnun
sambandsríkis og ríkjasam-
bands, vöknuöu vonir um ab
senn sæist fyrir endann á stríð-
inu í Bosníu, sem staðiö hefur í
tvö ár. En þær vonir urbu
skammvinnar og nú er ýmissa
mat að hætta sé á að stríö þetta
harðni á ný og fleiri aðilar —
Sameinuðu þjóðimar, Nató,
Bandaríkin, Rússland — dragist
inn í þaö.
Þegar þetta er ritað virðast
Bosníu-Serbar langt komnir
meö aö taka Gorazde, þeir em
sakaðir um aö hafa rofiö vopna-
hlé og frekari loftárásir Nató á
þá em boðaðar. Þeir hafa þegar
svarað árásum Nató með því aö
skjóta niður fyrir bandalaginu
flugvél, og mun þaö vera í fyrsta
sinn sem Nató sem slíkt bíður
tjón í hemaði.
Enginn vildi
stríb, en ...
Eölilegt má kalla ab á þessum
háskatímum hvarfli hugurinn
að heimsstyrjöldinni fyrri, sem
á þab sameiginlegt meb yfir-
standandi Bosníustríði að hún
braust út (1914) af því aö
Bosníu-Serbar vildu ekki vera
undir yfirráðum annarra þjóða.
Þegar Bosníu-Serbi myrti ríkis-
erfingja Austurríkis-Ungverja-
lands, mann af Habsborgarætt,
þeirri þjóbhöfðingjaætt sem
göfugust taldist í álfunni, sá
Austurríki- Ungverjaland sér
ekki annað fært en að setja Serb-
íu, sem gmnuð var um aö hafa
staðið á bak við morðið, harða
kosti. Ráðamenn Habsborgara-
veldis töldu sýnt aö annars
„misstu þeir andlitið", þ.e. yröu
fyrir álitshnekki sem gæti haft á
slavneska íbúa ríkisins áhrif er
yTÖu því óheillavænleg. Serb-
neska stjómin gekk ekki að
þeim kostum að fullu, einnig af
ótta viö álitshnekki. Rússneska
keisarastjórnin, sem oröið hafði
fyrir alvarlegum álitshnekki
með ósigri sínum fyrir Japönum
1904-1905 og byltíngartilraun
sem gerö var í kjölfar þess ósig-
urs, þorði ekki annað en að taka
eindregna afstöbu með Serbum,
frændum Rússa og trúbræðmm,
af ótta við að missa andlitið al-
veg ab öðmm kosti. Ekkert þess-
ara ríkja hvikaöi frá afstöðu
sinni, af ótta við að missa andlit
og „trúverðugleika". Þýskaland
hafbi byggt stefnu sína í utan-
ríkismálum á bandalagi við
Austurríki-Ungverjaland, Frakk-
land sína á bandalagi við Rúss-
land. Óhætt er líklega að full-
yrða að ekkert þessara ríkja hafi
viljað stríð, a.m.k. ekki stórstríö,
en sú varð eigi að síður niður-
staðan. Efalítib má færa rök að
því að þessu lík séu oft sam-
skipti manna, hvort sem þeir
eigast við í stærri eba smærri fé-
lagseiningum.
Nikulás og Jeltsín
Enn gætír bræörabanda milli
Rússa og Serba á gmndvelli þess
að bábar þjóðir em slavneskar
og rétttrúnabarkristnar. Rússar
hafa þegar blandab sér í Balkan-
mál til stuðnings Serbum. Nú-
verandi stjóm Rússlands er enn
valtari á fótum en Nikulás 2. var
Bardagamenn í liöi stjórnar
Bosníumúslíma: orönir vongóöir
um aö Vesturlönd fari í stríöiö
meö þeim.
BAKSVIÐ
DAGUR ÞQRLEIFSSON
1914. Rússum finnst líklega
mörgum að þeir hafi þegar sett
ofan meira en góbu hófu gegni
með skyndilegu hruni sovét-
kommúnisma og Sovétríkja.
Þjóöemissinnar, róttækir á evr-
ópskan mælikvarða a.m.k., hafa
þar mikið fylgi. Firnaólestur í
efnahagsmálum Rússa hefur og
orðið þeim tíl mikils álitshnekk-
is. Gefi Jeltsín mjög áberandi
eftir fyrir Vesturlöndum í
Bosníudeilunni, yrði það e.t.v.
svo alvarlegur andlitsmissir fyrir
stjórn hans heimafyrir aö hún
hefði þá kreppu ekki af.
Vesturlönd em fyrir sitt leytí I
þeirri klemmu í Bosníumálum
að með því að viöurkenna
stjórn Bosníumúslíma sem einu
löglegu stjóm Bosníu allrar
skuldbundu þau sig tíl að taka
afstöbu með henni í stríðinu
þar, sem sú viðurkenning var að
líkindum kveikjan að. Með þá
viðurkenningu sem gmndvöll
hafa Bosníumúslímar, allt frá
því að stríðið braust út, róiö öll-
um ámm að því að koma Vest-
urlöndum í það meb sér og haft
til þess fulltingi íslamska heims-
ins. Hertar árásir Bosníu-Serba á
Gorazde komu Vesturlöndum í
enn frekari bobba, því að Sam-
einuöu þjóðirnar höfðu tekið þá
borg sérstaklega undir sína
vemd með því lýsa hana „ör-
uggt svæði". S.þ., Nató og Vest-
urlönd þóttust því sjá fram á
sérlega alvarlegan missi andlits
og trúverðugleika ef þau létu
undir höfuð leggjast aö stöbva