Tíminn - 20.04.1994, Blaðsíða 11

Miövikudagur 20. apríl 1994
Slmtww
íU
Isaac Newton
Isaac Newton eftir A. Rupert Hall,
Blackwell, 468 bls., £ 19,95.
í ritdómi í Times Literary
Supplement 9. apríl 1993, skrif-
uöum af John North, sagði:
„Newton fæddist að fööur sín-
um, bónda í Lincolnshire, látn-
um. Hann gekk á menntaskóla,
Grantham School, nam síöar
við Trinity College, þar sem
hann hneigðist til náttúmvís-
inda, sakir þess að þau áttu hug
hans öbm fremur og hann
sneri sér að því, sem honum lét
best. í vitneskju um stúdentsár
hans em margar eyður, en að
Sjónvarpsþáttur með ofan-
greindu heiti fór fram að kvöldi
5. þ.m., — bein útsending úr
myndveri Saga film. Vibræðu-
þættir geta vissulega verið gagn-
legir, en sá, sem hér um ræöir,
er dæmi um það hvemig þeir
eiga ekki að vera. Þama var ein-
litur hópur manna, sem allir
höfðu eitt og hið sama að segja:
Skattar á fyrirtækjum em of há-
ir. Enginn var til að andmæla
þessu. Þeir átu þetta hver eftir
öðmm.
En em skattar á fyrirtækjum of
háir? Nei, því fer víðs fjarri.
Tekjuskattur er 33%, meðan
rösklega 41% er krafist af nauð-
BÆKUR
ýmsu leyti skiptu þau sköpum
um ævi hans. Skiptar skoðanir
em um, hve mikil áhrif Isaac
Barrow hafði á hann, en af
honum tók Newton við Lucas-
kennarastólnum tuttugu og sex
ára gamall. Hall hyggur, að Isa-
ac Barrow muni ekki hafa verið
kennari hans formlega, en hafi
hvatt hinn unga Newton til að
leggja fyrir sig stærðfræði og
ljósfræði Keplers.
LESENDUR
þurftartekjum launþega. Auk
þess er fyrirtækjum gefinn kost-
ur á mörgum frádráttarliðum.
Þeirra á meðal em rúmar af-
skriftir og fymingar, viðhald
eigna, svo og 15% á nafnverð
hlutabréfa, sem dregst frá skatt-
skyldum tekjum þegar greitt er.
Loks er að nefna 53. grein
skattalaganna, sem heimilar fyr-
irtækjum með góða eiginfjár-
stöðu sérstakan tekjuskattsfrá-
drátt. Ef fyrirtæki á við ársupp-
Newton kveður sig hafa verið
„upp á sitt besta um hug-
kvæmni kringum 1665". Og
uppfærsla hans á „binominal"
reglunni og á nokkrum kenni-
setningum um tangenta á
bugður mddi braut „differenti-
al" og „integral" reikningi, og
hefði ein sér búið Newton sess í
sögunni. Raunar gerði hann
fleira athyglisvert á því skeibi.
Hann stundaði þá tilraunir
með þríhymd sjóngler (prism),
en á þeim byggði hann útlistun
sína á eðli hvíts ljóss, sem er
eitt snotrasta dæmið um ein-
gjör fé í sjóði, vömbirgðir eða
inneign hjá viöskiptamönnum,
fær hann gjaldfærslu sam-
kvæmt verðbreytingarstuðli, og
hún kemur til frádráttar á tekju-
framtali. Þetta nægir ýmsum
fyrirtækjum til að losna við
tekjuskattinn með öllu. Fyrir-
tæki með slæma eiginfjárstöðu
á áramótum njóta ekki þessara
hlunninda. Það er furðuleg mis-
munun og gerir byrjandi at-
vinnurekstri erfitt fyrir.
Vegna allra þessara frádráttar-
pósta var á lagt svonefnt að-
stöðugjald, þannig ab fyrirtæki
greiddu að minnsta kosti eitt-
hvað til samfélagsins. En eitt
Isaac Newton.
falda eðlisfræöilega greiningu
fram til þess tíma, og er það
fyrsta verk Davíðs og Jóns Bald-
vins var ab afnema aðstöbu-
gjaldið. Um leið vom skattleys-
ismörk launþega lækkuð, þ.e.
tekjuskattur innheimtur af enn
lægri launum en áður, og tekju-
skattsprósentan hækkub. Þarf
varla frekari vitna við um þjón-
ustu íhalds og krata við gróða-
öflin.
Að lokum tvær spurningar:
Hver ber ábyrgð á slíkum um-
ræðuþætti í hlutlausu Ríkisút-
varpi? Hví em launaðir fors-
prakkar sérhagsmuna, VSÍ eða
annarra, jafnan valdir í um-
ræbuþætti?
Opinber starfsmaður
enn kennt í menntaskólum, í
framsetningu Newtons að
meira eða minna leyti. Brátt
lagbi hann ab baki alla vísinda-
menn í Evrópu nema þá snjöll-
ustu. Án tafar fylgdu á eftir
frekari athuganir hans á ljós-
fræði, aflfræði (dynamics) og
aðdráttarafli, en í fyrstu án þess
að mikla athygli vekti. Upp tók
tíma hans hugsanagangur
þeirra, sem aðhylltust vortex-
kenningu Descartes, en — af
miður ljósum ástæðum, — varð
hann þeim afhuga.
Sagan, af heimsókn Halleys til
Newtons 1684 er alltaf jafn
fersk, hversu oft sem sögð er.
Hvers konar braut færi reiki-
stjama, sem lyti afli sem væri í
öfugu hlutfalli annars veldis
fjarlægðar hennar frá sólu?
Sporbaug (ellipse), svaraði
Newton og sagðist hafa reiknað
hann út. Þar eð hann fann ekki
þann útreikning sinn, sendi
hann Halley síöan annan, en af
þremur sönnunum hans á því
er hin elsta frá 1680.
í þessu atviki átti merkasta
bók Newtons, Principia, upptök
sín og ýmsar minni ritsmíðar
hans, en að vanda beindist
hugur Newtons ab meginefn-
um. Hann hafnaði hinum sjálf-
endumýjandi alheimi Descart-
es, því að hann vissi að hreyf-
ing (orka, yrði nú sagt) glatað-
ist við venjulega fyrirstöðu.
Guð hlyti þannig að leggja ver-
öldinni á ný til hreyfingu, —
en sú hugmynd varö Leibniz
tilefni til að kvarta undan hinu
hörmulega ástandi í trúmálum
á Englandi og að fara að skrifast
hressilega á við Samuel
Clarke."
„Er vandinn óleysanlegur?"
Arib fram-
undan
Opinbert fréttabréf Póstmála-
stofnunar var gefib út í des-
ember síðastliðnum. Þar
voru mebal annars kynnt þau frí-
merki er koma eiga út á þessu ári. í
bréfinu segir:
„Eftirtaldar frímerkjaútgáfur hafa
þegar veriö ákveðnar á næsta ári
('94):
1. Tvö íþróttafrímerki, bæði að verð-
gildi 30 krónur. Myndefni, lyftingar.
og sund. Þetta em tvö síðustu frí-
merkin í röb tíu íþróttafrímerkja,
sem gefin hafa veriö út árlega allt frá
árinu 1990.
Hönnuðir em Ástþór Jóhannsson
og Finnur Malmquist. Útgáfudagur
er 25. febrúar 1994.
2. Frímerki í einu verðgildi, 40 krón-
ur í tilefni af Alþjóðaári fjölskyld-
unnar.
Hönnuður er Tryggvi Tryggvason.
Útgáfudagur er 25. febrúar 1994.
3. Evrópufrímerki í tveimur verð-
gildum, 35 og 55 krónur. Hið sam-
eiginlega þema Evrópúfrímerkjanna
er að þessu sinni „Landafundir". ís-
lensku Evrópufrímerkin verba helg-
uö feröum írska munksins heilags
Brendans og gefin út í félagi við fær-
eysku og írsku póststjómimar. Jafn-
framt því að vera gefin út í venjuleg-
um 50 frímerkja örkum verða þau
gefin út í smáörkum, tvö saman.
Hönnuður er Colin Harrison. Út-
gáfudagur er 18. apríl 1994.
4. Hátíðarörk meb fjómm frímerkj-
um með myndum fjögurra forseta
íslands, þeirra Sveins Björnssonar,
Ásgeirs Asgeirssonar, Kristjáns Eld-
jáms og Vigdísar Finnbogadóttur í
tilefni af 50 ára afmæli lýðveldis á
íslandi.
FRÍMERKI
SIGURÐUR H. ÞORSTEINSSON
Verðgildi hvers frímerkis er 50
krónur og söluverð hátíðararkarinn-
ar er 200 krónur.
Hönnuður er Þröstur Magnússon.
Útgáfudagur 17. júní 1994.
5. Fimm frímerki, sem tákna list-
sköpun og menningarstarfsemi á ís-
landi undanfarin 50 ár. Myndefni
frímerkjanna verður danslist, kvik-
myndalist, leiklist, listiðn og tónlist.
Verðgildi hefur ekki verið ákveðiö.
Hönnuður er Steinþór Sigurbsson.
Útgáfudagur hefur ekki verib ákveð-
inn.
6. Frímerki í tilefni af 50 ára afmæli
Alþjóðaflugmálastofnunarinnar
(ICAO).
Verðgildi, myndefni, hönnuður og
útgáfudagur hefur ekki verið ákveð-
inn.
7. Smáörk meb yfirverði til ágóða
fyrir Frímerkja- og póstsögusjóð.
Útgáfudagur 7. október 1994.
Myndefni, verðgildi og hönnuður
hefur ekki veriö ákveðinn.
8. Fjögur frímerki með gömlum
póstskipum.
Hönnuður er Þröstur Magnússon.
Útgáfudagur 7. október 1994. Verð-
gildi 30 krónur.
9. Jólafrímerki í tveimur verðgild-
um, 30 og 50 krónur.
Útgáfudagur 9. nóvember 1994.
Myndefni og hönnubur er ekki
ákveðinn.
Nánar verður tilkynnt síbar um út-
gáfur þessar."
Afríka minnist flugpóstsögu sinnar með 25 frímerkja smáörk meb mynd-
um af öllum gerbum flugvélanna, sem notabar voru.
Þá gat ennfremur að líta í þessu
sama umburðarbréfi tilkynningu
um að út hefði verið gefin ný heim-
ildarmynd sem nefndist „íslensk frí-
merki". Þetta er myndband meb 45
mínútna langri heimildarmynd,
sem opnar áhorfendum heim ís-
lenskra frímerkja, segir sögu þeirra,
rifjar upp skemmtilega atburði, lýsir
hönnun merkjanna, viðrar skobanir
safnaranna og veltir upp spuming-
um um framtíðina.
í myndinni er ab finna margvísleg-
an fróðleik, sem kærkominn er öll-
um sem áhuga hafa á íslenskum frí-
merkjum eða frímerkjum almennt,
bæbi þeim sem lengra eru komnir í
fræöunum og þeim sem eru ab
kynnast heimi frímerkjanna í fyrsta
sinn.
Myndin er framleidd af Kvik-
myndafélaginu Nýja bíó hf., Skip-
holti 31, 105 Reykjavík. Hana má
kaupa beint af framleiðanda eða í
Frímerkjasölu Póstmálastofnunar.
Varðandi það, að nú skal aftur byrj-
að með útgáfu á smáörkum með
samgöngutækjum fyrir póst, saman-
ber lið 8 héma að framan, þá væri
skemmtilegra að fara nú öðru vísi
að. Vil ég benda á hvemig Suður-
Afríkumenn gerðu þegar minnst var
flugsögunnar þar í landi. Þá var
safnaö saman góðum myndum af
öllum tegundum þeirra flugvéla
sem flutt höfðu póst vib eitt eba
annað tækifæri. Síðan var þeim rað-
að saman í örk sem í vom 25 frí-
merki, en öll mismunandi, eins og
sést á meðfylgjandi mynd. ■