Tíminn - 05.08.1994, Blaðsíða 10

10

Föstudagur 5. ágúst 1994
Sigurbjörg Alexandersdóttir
húsfreyja oð Krossnesi í Árneshreppi
Fædd 13. maí 1922
Dáin 29. júní 1994
Hvað er Hel?
Öllum líkn, sem lifa vel,
engill, sem til Ijóssins leiðir,
Ijósmóðir, sem hvílu reiðir,
sólarbros, er birta él,
heitir Hel.
Hvað erHel?
Hvíld, er stillir stonn og él,
endumaering þungaþjáðum,
þreyttum, þíndum, hrelldum,
smáðum,
eilífbót, þeim breytti vel,
heitir Hel.
(Matth. Jochumsson)
Hún Sigurbjörg Alexanders-
dóttir á Krossnesi er látin. Hún
lést á Reykjalundi þann 29. júní
s.l. eftir nokkurra mánaða veru
þar, þar sem hún beið milli
heims og helju þess, sem koma
skyldi og var óumflýjanlegt.
Hún var jörðuð að Árneskirkju
8. júlí að viðstöddu fjölmenni
heimamanna og aðkominna,
sem komu til að fylgja henni
síbasta spölinn til grafar. Lífi
hennar og löngum sjúkdóms-
ferli var lokið. Sú hvíld var
henni og öllum nákomnum og
vinum hennar léttir frá því að
vita hana helsjúka og fá þar ekk-
ert að gert. — Þau umskipti, sem
orðin eru, eru eins og segir í
þeim ljóðlínum trúarskáldsins,
sem hér er vitnað til: „Öllum
líkn sem lifa vel" og dauðinn
vitjabi hennar eins og ljósmóö-
ir, sem tekur á móti barni og til-
reiöir nýja hvílu með sólarbrosi.
Slík hugsun er hverjum, sem
kvebur ástvin sinn og samferba-
mann við dauðans dyr, mikil
huggun og fagnaðarbobskapur.
Vitandi að Drottinn vakir daga
og nætur yfir þeim sem ganga á
guðs síns fund.
Sigurbjörg var fædd í Reykjar-
firði á Ströndum 13. maí 1922.
Foreldrar hennar vom hjónin
Alexander Árnason, ættaður og
uppalinn í Hrútafirði, og Svein-
sína Ágústsdóttir frá Kjós
(Kjósarætt). Þau bjuggu í Reykj-
arfirði fyrstu búskaparár sín, en
fluttu að Kjós árið 1933 og voru
jafnan kennd við Kjós. Þar ólst
hún upp með foreldrum sínum
og þrem systkinum.
Þau vom: Ágúst, fluttist til
Reykjavíkur, kvæntist og átti 3
dætur; dáinn. Skúli, fyrrv. al-
þingismaður og útgerðarmaður
á Hellissandi. Alda, gift Stefáni
Kristjánssyni, Nesi í Fnjóskadal.
Hún var ab mestu heima í for-
eldrahúsum og átti þar góða og
glaða daga við öll algeng heim-
ilisstörf, þar til hún gekk að eiga
Eyjólf Valgeirsson frá Norður-
firði, árið 1944. Hann var þá
orðinn kaupfélagsstjóri Kaupfé-
lags Strandamanna, sem hann
stýrbi með sóma og sann við al-
mennar vinsældir í 13 ár. í hans
kaupfélagsstjóratíð voru miklar
umbætur gerðar þar á stabnum
til mikils hagræðis og hagsbóta
fyrir rekstur og starfsemi félags-
ins alla. Nýtt íbúbarhús var
byggt í stað gamals timburhúss,
sem byggt var á fyrstu árum
kaupfélagsins og var orðið
óhæft til íbúðar. Var íbúð kaup-
félagsstjórans á efri hæð húss-
ins, en á neðri hæð sölubúð,
geymsla og skrifstofuhúsnæbi.
Voru þau húsakynni vel byggð
og vönduð, að þeirrar tíðar
hætti, og stórkostleg umbót frá
því sem var áður búið vib. Einn-
ig var byggö stór vömskemma
niður yi.b sjóiAh yið uppskipun-
t MINNING
arbryggjuna, til mikils hagræbis
viö upp- og útskipun á vörum.
Jafnframt var keypt díselvél til
framleiðslu rafmagns til lýsing-
ar fyrir staðinn. Allt þetta voru
nauðsynlegar framkvæmdir og
til stórra bóta fyrir allan rekstur
og starfsemi félagsins og leysti
úr stórum vanda, sem áður
hafði orðið að búa við.
Á þeim ámm var stofnab útibú
frá kaupfélaginu á Djúpuvík,
sem þá var fjölmennur athafna-
staður. Þar meb var öll byggðin í
hreppnum orðin viðskipta-
svæði Kaupfélags Stranda-
manna. Og við þab bættust bæ-
irnir austan Skorarheiðar, innan
Grunnavíkurhrepps. Starf kaup-
félagsstjórans á Norðurfirði var
ærib umfangsmikið á þessum
árum, en starfslið ekki margt.
Við hlið Eyjólfs bónda síns á
þessum árum vann hún Sigur-
björg mikilsvert starf í allri fyrir-
greiðslu og þjónustu við við-
skiptamenn kaupfélagsins,
sveitunga sína og aðra. Sam-
göngur voru þá abrar en nú. Ak-
færir vegir voru engir að staðn-
um og abdrættir manna þá meb
allt öðrum hætti. Menn komu í
verslunarerindum á bátum sín-
um og áttu þá undir högg að
sækja um heimferðir, því oft
skipast veður skjótt svo menn
komust ekki leiðar sinnar svo
sem ætlað var. Aðrir komu á
hestum, þegar því varð við
komib, og enn aðrir fótgang-
andi og báru úttekt sína heim á
sjálfum sér. Mörgum var þá
meiri þörf á fyrirgreiðslu og ab-
hlynningu en nú þegar rennt er
hindrunarlaust á vélknúnum
farartækjum og lítill stans hafð-
ur á. Þá var gott að njóta við-
móts og aðhlynningar Sigur-
bjargar og þeirra hjóna beggja.
Og mörgum komu vel leiðbein-
ingar hennar um vöruval og
viðskipti sín, því hún hafði
glöggt auga fyrir þeim hlutum
sem öðrum.
Þó árin hafi libib og þeim
fækkað, sem þessarar þjónustu
nutu, og margt gleymist í tím-
ans rás, þá hygg ég aö enn
minnist margur heimamabur
og burtfluttur þessara tíma með
þakklæti, nú við burtför hennar
af þessum heimi.
Þau eignuðust 5 börn, þrjár
dætur og tvo syni. Þau eru:
1. Hildur, f. 22/3 1944, húsmóð-
ir í Reykjavík.
2. Úlfar, f. 27/3 1946, bóndi á
Krossnesi.
3. Petrína Sigrún, f. 19/7 1950,
búsett í Reykjavík.
4. Fríba, f. 23/11 1961, kennari
á Hofsósi.
5. Valgeir Alexander, f. 17/4
1965, trésmibur. Búsettur í
Reykjavík.
Eftir 13 ára starf vib kaupfélag-
ið breyttu þau um starf. Keyptu
þau þá jörbina Krossnes og hafa
búið þar og átt þar heima og
notið vinsælda sem áður, og
bjuggu góðu búi þar til þau létu
jörb og bú í hendur Úlfars sonar
síns fyrir nokkrum árum.
Á Krossnesi undu þau vel hag
sínum. Þar hafa þau komið
miklu í verk að því er snertir
byggingar allar á stabnum og
ræktað svo til hvern blett í landi
jarðarinnar, sem hægt er að
rækta, sumt vib erfiö skilyröi.
Bærinn á Krossnesi stendur á
nesinu norðan við Trékyllisvík-
ina og Norðurfjörðinn. Þaðan er
meira víðsýni en frá nokkrum
öðrum bæ í hreppnum og þó
víðar væri leitað. Útsýni þaðan
er sérstaklega stórbrotib og fag-
urt. Af bæjarhlaði blasir við Tré-
kyllisvíkin umgirt tignarlegum
fjallahring, sem á góðviðrisdög-
um spegla sig í haffleti Víkur-
innar. Á bak við þau, innan
Reykiarfjarðar, standa eins og
risar á verði hin risavöxnu fjöll
og tindar, sem eru með hæstu
fjöllum Vestfjarðakjálkans. í
austri getur að líta fjöll, Vatns-
ness-, Víðidals-, Vatnsdals- og
Skagafjöllin, og Skagaströndina
út til ystu táar hennar, þá Fljóta-
fjöllin allt austur undir Siglu-
fjörð. Stöku sinnum sést Gríms-
ey í hillingum, iðandi í tíbrá
lofthjúpsins.
Allt er þetta dásamlega fagurt
og tilkomumikið og yndisauki
þeim sem við það búa. Þó ekki
verbi þetta metið til peninga-
verðs, veitir það þeim unað,
sem við þab búa, og bindur þá
fastari böndum við sitt heima.
Allt þetta kunni Sigurbjörg vel
ab meta og náut þess.
Árið 19*71, þann 17. mars, urðu
þau fyrir því tjóni að íbúöarhús
þeirra á Krossnesi brann til
kaldra kola á örskammri
stundu, svo fáu varð bjargað.
Stóðu þau þá á köldum klaka,
slypp og snauð um hávetur. Það
var hörð raun. Þá stóðu þau
Krossneshjón á krossgötum.
Sigurbjörg var þá farin að kenna
mjög þess sjúkdóms (lömunar),
sem ekki varð við ráðið og
ágerðist eftir því sem tíminn
leið. Nokkru áður en bruninn
varð, varð Eyjólfur fyrir sjúk-
dómsáfalli, sem lamabi þrek
hans á þeim tíma. En yfir það
komst hann að mestu eða öllu
leyti, án alvarlegs áfalls.
Um þessar mundir var mikill
fólksflótti héðan úr Árnes-
hreppi. Hvert býlið af öbru fór í
auðn. Fólkið flutti burtu. Ár-
ferbi var illt í fleiri ár samfellt og
margir reyndu að bjarga sér
undan því í von um betri hag.
Meira en helmingur hreppsbúa
hafði flutt í burtu á fáum árum.
Enginn vissi hver tæki sig upp
næst og skildi eftir í eybi það
sem hann hafði áður búið við.
— Það var því ekki björt fram-
tíð, sem blasti við þeim Kross-
neshjónum á þessum tíma. Úr
því sem komiö var, gat það ráð-
ið úrslitum fyrir marga abra
hvort þeir fáu, sem eftir voru,
hrykkju eða stykkju og færu
sömu leið og þeir sem á undan
voru farnir. Mátti því segja, ab
það, sem enn var ekki farið í
eyði af sveitinni okkar, héngi á
bláþræöi. Hér var því úr vöndu
ab ráða fyrir þau Krossneshjón-
in og börn þeirra, sem heima
voru. Þab var síður en svo fýsi-
legur kostur fyrir þau, eins og á
stóð, að leggja í að byggja upp
þab sem brunniö hafði. Það
kostaði sína umhugsun.
Eftir ab hafa velt þessu fyrir sér,
varð sú ákvörðun þeirra ofan á,
að þau ákváðu að veita það við-
nám sem þau máttu, og vissu að
mikið gat oltib á fyrir aðra, meb
því ab leggja í nýja byggingu
íbúbarhúss á Krossnesi. Þó ég
viti ab um þetta fór hugur þeirra
beggja saman, þá er hitt víst að
hlutur Sigurbjargar var stór í
þessari ákvörðun og réö mestu.
Fyrir þab eigum vib sveitungar
hennar henni stærri þökk ab
gjalda heldur en margur gerir
sér grein fyrir. Sá steinn, sem
þar var lagður í undirstöðu okk-
ar veikbyggöa sveitarfélags, var
okkur happa- og gæfuvegur.
Þegar ég nú hugsa til þess, þá
drúpi ég höfði í hljóðri þakkar-
bæn fyrir þá ákvörðun, sem hin
látna heiðurskona og vinkona
mín átti sinn stóra hlut að, um
leið og ég þakka mínum góba
bróður hans hlut.
Enn stöndum við á krossgöt-
um. Og enn stendur sá dómur
yfir okkur af hálfu stjórnvalda,
að þessi sérstæða byggð skuli
fara í eyði til að létta ómegð af
öðrum þegnum þjóðfélagsins,
útgefin af æðstu stjórnvöldum
undir kaldranalegasta tilsvari
mannkynssögunnar: „Sjá þú
sjálfur fyrir þínum hlut. Ekki á
ég að gæta bróður míns."
Eftir að þau hjónin létu jörð og
bú í hendur sonar síns, byggðu
þau sér á heimahlaði einkar
snotra og þægilega íbúð þar sem
séð var fyrir að allt gæti verið til
þæginda fyrir Sigurbjörgu og
þau hjónin, við vaxandi hreyfi-
hömlun hennar. Þess hefur hún
notib nokkur síðustu árin og
fyrir það gat hún verið lengur
heima en annars hefði orðið.
Það mat hún mikils. Þau höfbu
lengi notið aðstobar Petrínu
dóttur sinnar, meðan hún var
heima. Nú síðustu árin naut
hún hjálpar tengdadóttur sinn-
ar, Oddnýjar Þóröardóttur,
konu Úlfars sonar þeirra. Fyrir
það var hún mjög þakklát.
Ég hefi hér stiklað á nokkrum
atriðum frá lífi og samskiptum
við hina látnu mágkonu mína
og vinkonu um langa ævi. Þar
er margt að þakka fyrir mig,
konu mína sem nú er látin, og
mitt skyldulið, sem hún sýndi
ávallt mikinn og falslausan vin-
arhug. Oftar en til nokkurs ann-
ars hringdum við í símann til
hennar og hún til okkar til að
halda tengslum við, þegar ferö-
um okkar fækkaði, og til ab
spjalla um daginn og veginn og
það sem við hafði borið, þó allt-
af væri það ekki stórt.
Sigurbjörg var ab eðlisfari stór-
greind. Þaö átti hún ekki langt
að sækja. Hún var mannblend-
in að eðlisfari og fróbleiksfús.
Hún var gædd frábæm minni.
Hún mundi afmælisdaga flestra
eða allra sveitunga sinna og
margra annarra út í frá. Gott að
eiga hana að með það fyrir þá,
sem voru gleymnir á þá hluti.
Hún var vinrækin og vinmörg,
gædd falslausu vinarþeli til
allra, sem hún átti samleið með,
og bar ekki annað en hlý orð á
milli manna. — Hún var mikill
dýravinur og hafði yndi af öll-
um skepnum, jafnt húsdýrum
og búfénaði. Meðan hún hafbi
heilsu og getu fór hún í fjárhús-
in með bónda sínum og gældi
við kindurnar, og þær hændust
ab henni. Og á nöfn þeirra var
hún minnug og gat rakjð ættir
ánna sér og öðrum til glöggvun-
ar. Af því og öðru dreg ég þá
ályktun, að mannfræði og ætt-
fræði hefði verið henni ákjósan-
legt viðfangsefni, ef hún hefði
haft ástæöur til að leggja það
fyrir sig. — í barnaskóla var hún
frábær nemandi. Við burtfarar-
próf úr skólanum fékk hún
hæstu einkunn, sem nokkurt
barn hafði tekið fram til þess
tíma, frá því próf hófust. Það
met stóð lengi óhnekkt. Má
vera að það standi enn. Þetta
sýnir hve góðum námsgáfum
hún var gædd og bendir til að
hún hefði náð langt ef hún
hefði lagt inn á þá braut, sem
nú er öllum opin, en var ekki
þá.
Sigurbjörg fór snemma að
kenna heilsubrests. Var það
lömun sem ágerðist svo henni
urðu ýmis störf óhæg og henni
erfitt að hreyfa sig. Leitað var
hugsanlegra íeiða til að bæta og
lækna sjúkdóm hennar, en þab
reyndist árangurslaust. Varð
það henni mikil raun. Hún, sem
hafbi svo glöggt auga fyrir því
hvernig átti ab gera hlutina, gat
ekki framfylgt því í verki. Það
gat verið erfitt, henni og öðrum.
Það skilst þeim misjafnlega sem
heilbrigðir eru. I sjúkdómi
hennar naut hún umönnunar
og umburðarlyndis bónda síns í
ríkum mæli, svo og barna sinna
og nú að síðustu tengdadóttur.
Upp úr síðustu áramótum
ágerðist lömun hennar svo að
ekki var hægt aö veita henni þá
hjúkrun sem hún nauðsynlega
þurfti. Var hún þá flutt suður á
Landspítalann í rannsókn og til
lækningar ef hægt væri. Það
reyndist vonlaust. Þaðan fór
hún á Reykjalund þar sem hún
lá þar til yfir lauk. Var þá vitund
hennar þverrandi og hún nærð í
æð síðustu mánuðina. Dauð-
inn, þegar hann bar að, var
henni því kærkomin lausn. „Ei-
líf bót, þeim breytti vel." Svo
var um Sigurbjörgu.
Ég hefi hér farið nokkrum
minningarorðum um hina
látnu vinkonu mína og náinn
samferðamann um langan ævi-
feril okkar, eftir því sem búib
hefur í huga mér frá þeirri sam-
leið og rifjast hefur upp við til-
hugsun um burtför hennar úr
því samfélagi, sem hún helgaði
sig og vann fyrir af eðlislægri
góövild sinni allt það er hún
mátti, og hin síöari árin með
veikum burðum. Ég finn mig
standa í ógoldinni skuld við
hana og sakna hennar nú þegar
leiðir skiljast. Hafi hún hjartans
þökk mína og minna fyrir það
allt. Hygg ég mig geta sagt það
sama fyrir hönd allra sveitunga
minna, sem hún átti samskipti
við.
Ég lýk þessum kveðju- og
minningarorðum um hina
látnu heiburskonu meb ljóðlín-
um úr hinu fagra trúarljóði Sig-
urðar Kristófers Péturssonar:
Höndin, sem þig hingað leiddi,
himins til þig aftur ber.
Drottinn elskar, Drottinn vakir
daga og ncetur yfir þér.
Bróbur mínum og öðrum ást-
vinum hennar sendi ég samúb-
arkveðju mína og bib þeim
blessunar.
Bæ, 19. júlí 1994,
Guðmundur P. Valgeirsson