Tíminn - 25.10.1994, Blaðsíða 10

10

Þri&judagur 25. október 1994
Astir, njósnir, trygging langlífis: þrjú hlutverk fylgikvenna
Maos Zedong:
F j ölþreifinn
formaður
Eitt þeirra rita, sem væntanleg
eru á heimsmarkaðinn fyrir
bækur og þegar hafa vakið
verulega athygli, er Eitikalíf
Maos formanns („The Private
Life ofChairman Mao"), rúm-
lega 660 blaðsíðna doörantur
eftir Li Zhisui, sem var líf-
læknir Maos Zedong, Kína-
leibtoga, frá 1955 til 1976 er
formaburinn lést, 82 ára ab
aldri. Höfundur bókarinnar,
sem nú er 74 ára, hefur búiö í
Bandaríkjunum síban 1988.
í grein í New York Times segir
ab bókin þyki nokkub trúverð-
ug, þar eö að sögn bandarískra
Kínafræöinga komi efni hennar
vel heim og saman við það, sem
þeir töldu sig vita áður, svo
langt sem sú vitneskja nær.
Einn fræðinga þessara, Anne F.
Thurston, vann raunar með
lækninum að samningu bókar-
innar.
Útlit, hæfileikar,
pólitískur áreiban-
leiki
Ekki er í bók þessari að finna
mikib nýtt um pólitíska sögu
Maosaldar, en hún er hinsvegar
sögð gefa skýrari og skilmerki-
legri mynd af aðalpersónunni
en áður hafi sést í riti. Af öllu
efni bókarinnar er það umfjöll-
unin þar um kynlíf leibtogans,
sem mesta athygli hefur vakib,
en af því hafði heldur fátt frést
áður.
Að sögn Lis læknis ríkti Mao
eins og hver annar keisari, var
umkringdur af smjöbrurum og
lagði ekki minnstu hömlur á
langanir sínar og duttlunga. í
kynferöismálum hafi hann ver-
ið sérlega eftirlátur við sjálfan
sig, og það á sama tíma og púrít-
anskur mórall gilti um þesskon-
ar fyrir flestalla aðra í ríki hans.
Mao hafði konur til þrenns-
konar nota, skrifar Li. í fyrsta og
einkum og sér í lagi sér til
ánægju. í heimahúsum og út
um land, er formaðurinn var á
ferðalögum til að líta eftir bylt-
ingunni, lét hann halda dans-
samkvæmi, þótt þesskonar sam-
komur væru þá illa liðnar þar-
lendis og kallaðar borgaralegur
ósiður. A þessi böli var boðið
stúlkum úr listageiranum og
starfsliði kommúnistaflokksins.
Voru þær „valdar eftir útliti,
hæfileikum og pólitískum áreið-
anleika". Mao valdi úr þeim
eina eða fleiri og hafði þær síð-
an um hríð sér við hönd í einka-
herbergjum sínum, í einkalest
sinni eða á gistihúsum.
í öðru lagi lét Mao vinkonur
sínar njósna um aðra helstu
menn Flokks og ríkis. Ein vin-
stúlka hans var eiginkona eins
samstarfsmanna Lins Biao hers-
höfðingja, sem þá hafði verið
útnefndur tilvonandi eftirmað-
ur formannsins. Hún flutti for-
manninum fréttir af samsæri
Lins gegn honum, að sögn Lis.
í þriðja lagi, segir Li, trúði Mao
því að kynlíf væri vænlegt til
langlífis og studdist í því við
einhver af fræðum taóismans.
eða sofandi, og klæðst þá aldrei
öðrum fötum en baðsloppi.
Heilsa hans var þó yfirleitt góð.
Aðstoðarmenn sína og nánustu
samstarfsmenn hafi hann oft
kvatt á sinn fund að nóttu til,
ekki ósjaldan nokkru eftir mið-
nætti.
Tannburstar og
tígrisdýr
BAKSVIÐ
DAGUR ÞORLEIFSSON
„Ekki mér til ama"
Að sögn læknisins hrjáði getu-
leysi formanninn öðru hverju, en
úr því hafi dregiö er leið fram á
sjöunda áratuginn, er völd hans
fóru að aukast að nýju eftir að
hafa verið í nokkuri lægð eftir
Stóra stökkið áfram, stórfellda
iðnvæðingartilraun sem hafði
mikil áföll og hörmungar í för
framt því sem aldurinn færbist yf-
ir formanninn.
Mao var, ab sögn Lis, með smit-
andi kynsjúkdóm og urðu sumar
stúlknanna, sem hann smitaði,
sjúklingar líflæknis hans. Mao
sjálfum olli sjúkdómurinn ekki
neinni vanlíðan, segir Li. Hann
kveðst eitt sinn hafa stungið upp
á því við leiðtogann að hann tæki
inn sýklalyf, vinkonum sínum til
varnar gegn sýkingu. „Þetta er
mér ekki til neins ama, svo ab það
skiptir ekki máli," segir Li Mao þá
hafa svarað. „Hversvegna ertu þá
aö æsa þig upp út af þessu?"
Ný mynd af Li Zhisui, sem nú býr í
útborg hjá Chicago.
Mao fór aldrei í bað og aldrei
þvobi hann sér um hendur og
andlit, segir Li læknir. Hreinlæti
hans meö sjálfan sig hafi helst fal-
ist í því að lífveröir hans hafi farið
heitum handklæðum um líkama
hans, andlit og hendur. Að sögn
líflæknisins burstaði Mao heldur
aldrei í sér tennurnar, enda hafi
þær allar verið þaktar grænu hrað-
bergi. Hann hafði þann kínverska
bændasið aö skola innan munn-
inn á morgnana með tei og borða
síðan telaufin. Li segist hafa stung-
iö upp á því við hann að hann
notaöi tannbursta, en því hafi for-
maðurinn tekið fjarri. „Eða," hafi
hann spurt, „hvenær hefur tígrís-
dýr burstað í sér tennurnar?"
Einhver sagði einhverntíma að
vald sé alltaf spillandi og tak-
markalaust vald spilli mönnum
gersamlega. Sú mynd, sem bók Lis
gefur af Mao, viröist sýna valdhafa
sem er gersamlega einvaldur og
ekkert í ríki hans til að setja valdi
hans skorður. Umhverfis hann eru
einungis menn, sem í einu og öllu
dansa eftir duttlungum hans. Með
þessu móti einangrast hann fljót-
lega frá veruleikanum, fer að upp-
lifa ímyndanir sínar og útópíur
sem veruleika. Þetta kann aö hafa
átt viö um Stóra stökkið áfram og
þaö tímabil gríöarlegrar óreiðu
sem kallað var menningarbylting.
„Á yfirborðinu," sagði Li í frétta-
viötali, „var Mao lipur í umgengni
og auðvelt að nálgast hann. En
með tímanum fann maður að
hann var miskunnarlaus harð-
stjóri, sem tortímdi öllum sem
óhlýðnuöust honum."
Ekki hefur Li háar hugmyndir um
Zhou Enlai, einn helstu ráða-
manna Kína á ríkisárum Maos,
sem naut mikils álits erlendis.
„Zhou var ekkert annað en þræll
Maos," segir læknirinn. „Alltaf
þegar ég sá hann með formannin-
um voru þeir eins og þræll og hús-
bóndi. Margir halda aö Zhou hafi
verndaö fólk, en í raun og veru
gerði hann ekkert nema það sem
Mao skipaði honum." ■
Li Zhisui (til vinstri) og Mao 1955, árib sem sá fyrrnefndi varb líflœknir hins.
með sér. Mao hafi þá verib hættur
að sofa hjá Jiang Qing, þriðju eig-
inkonu sinni (sem Li lýsir sem
„ímyndunarveikum smjaðrara"),
en bætt þab upp með því að
leggja í sæng með sér sívaxandi
fjölda ungra kvenna. Meðalaldur
þeirra hafi farið lækkandi jafn-
Li skrifar að því hafi og farið
fjarri að stúlkurnar, sem formað-
urinn smitaði, bæru sig illa út af
því. „Ungu konurnar voru stoltar
af því að hafa sýkst," skrifar lækn-
irinn. „Sjúkdómuririn, sem þær
höfðu fengiö af Mao, var í þeirra
augum heiðursmerki, vitnisburð-
ur um það hve nákomnar þær
voru formanninum."
Vinnudag Maos segir líflæknir
hans hafa verið næsta óregluleg-
an. Formaðurinn hafi gjarnan
sofið um daga og stundum verið
vikum saman vib rúmið, hvort
heldur hann hafi verið vakandi