Tíminn - 01.11.1994, Blaðsíða 4

4
%nmmi
Þri&judagur 1. nóvember 1994
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
' 111 ' 9...... 1 11 ■' '
Utgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: )ón Kristjánsson
Ritstjórn og auglýsingar: Stakkholti 4, 105 Reykjavík
Inngangur frá Brautarholti.
Sími: 631600
Símbréf: 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Prentun: Prentsmi&ja
Frjálsrar fjölmi&lunar hf.
Mána&aráskrift 1550 kr. m/vsk. Ver& í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Eru lág laun styrkleiki
íslensks ibnabar?
Sú umræða er ekki ný af nálinni að iðnaður skipi
veglegan sess í þróun atvinnumála hér á landi og
iðnaður verði að taka við því vinnuafli sem bætist
inn á vinnumarkaðinn til aldamóta. Umræður af
þessu tagi eru áratuga gamlar. Hins vegar hefur
raunin orðið sú að þjónustustörf ýmis konar hafa
tekið við vinnuafli sem losnað hefur í öðrum
greinum. Það vandamál er óleyst að skapa öllum
vinnandi höndum atvinnu. Opinberar áætlanir
gera ráð fyrir atvinnuleysi þúsunda manna, eða
4.9% af mannafla á næsta ári. ■>
Ekki er varlegt að gera ráð fyrir því að þjónustu-
störf vaxi á næstu árum á borð við það sem gerst
hefur á síðasta ártug. Ferðaþjónusta er í vexti um
þessar mundir, en ljóst er að opinber þjónusta vex
ekki í jafnmiklum mæli og áður. í öllum atvinnu-
greinum leysir tæknin mannshöndina af hólmi.
Þess vegna er iðnaðurinn mikilvæg atvinnugrein
og getur séð fyrir mikilli atvinnu ef hann vex og
dafnar.
í september sl. var kynnt skýrsla um skilyrði ís-
lensks iðnaðar miðað við nágrannalöndin. Þar er
margt athyglisvert að finna. Þar er m.a. saman-
burður á því hvað sé styrkur og veikleiki iðnaðar
hérlendis miðað við atvinnulíf í nálægum löndum.
Meginstyrkur iðnaðarins á íslandi er talinn lág
laun og launatengd gjöld. Hins vegar er helsti veik-
leikinn talinn minni framleiðni í iðnaði, há vaxta-
gjöld og léleg eiginfjárstaða.
Það má segja að þessi mynd sé ekki glæsileg. Það
er áreiðanlega verðugra markmið í iðnaði að reka
fyrirtæki með góðri framleiðni en að lág laun séu
það haldreipi sem dugar.
Það er verðugt verkefni fyrir forustu iðanaðarins
að komast til botns í því hvað veldur þessum mis-
mun á framleiðni hér heima og erlendis, hvort það
er stjórnun, skipulag, minni afköst eða eitthvað
annað. Hvert er til dæmis samhengi lágra launa og
framleiðni í fyrirtækjum? Hefur verið gerð könnun
á því? Er endilega víst að sú láglaunastefna sem er í
ýmsum atvinnugreinum hér á landi borgi sig? Er
maður ánægður í starfi sem hefur laun sem útilok-
að er að lifa mannsæmandi lífi af? Nýtur starfsfólk-
ið góðs af bættum árangri og aukinni framleiðni?
An efa eru þetta spurningar sem forustumenn
iðnaðarins hafa velt fyrir sér, en hins vegar hafa
þær ekki verið fyrirferðarmiklar í umræðunni um
skilyrði atvinnugreinarinnar. Fyrirferðarmest í um-
ræðunni um skilyrði iðnaöarins hefur verið hugs-
anlegt auðlindagjald í sjávarútvegi og sveiflujöfn-
un í þeirri grein. Auðvitað skiptir stöðugleikinn í
efnahagslífinu og rétt gengisskráning afar miklu
máli fyrir iðnabinn. Hins vegar er ríkisstjórn ís-
lands klofin í afstöðunni til þessara mála, eins og
svi margra stórmála, og það eina sem gert hefur
verið varðandi þetta mál er að leggja niður þá
sveiflujöfnun í sjávarútvegi sem var þó fyrir hendi
í verðjöfnunarsjóði sjávarútvegarins sem nú hefur
verib lagðður af.
Þab þarf að taka til alvarlegrar umfjöllunar í iðn-
aði, sem öðrum greinum, hvort láglaunastefnan
borgi sig frá sjónarmiði framleiðni. Tíminn er þess
fullviss að stefnubreytingar er þörf í þessum efn-
um.
Bera gúmmíendur ábyrgb?
11 Kr.i BnntUÚ Sthriiiii
|i A ÁKUNUM ,1
,■ fjiiniuni. '.'„.mcnJurkomu »1
. aamveru ’
mann. “m >“ Ííj
um h«cm ok cmn. m„
Ar"ÓrmSa'’«m«orl»»frt*»
þeirra "Cu,ar hingeymgur og
.» nokkurtokk-
Ámór er
ml"
Sr«04r.f'SHKn.md»rmdur k'
almcnningi scm „kki
.Íí "Í.MóSlli crckkHii
Eiginkona utanríkisráðherra ís-
lands, Bryndís Schram, ritar at-
hyglisvert bréf til Morgunblaös-
ins sl. sunnudag. í bréfi þessu rifj-
ar Bryndís upp ár sín vib Mennta-
skólann á ísafirði og nefnir að í
skólann hafi komið alls konar
fólk, Austfirðingar og Þingeyingar
og meira að segja fólk af Bergsætt
hafi verið þar.
Einn þeirra sem þarna var er
Arnór Benónýsson, fyrrum fram-
kvæmdastjóri Listahátíöar í Hafn-
arfiröi. Bryndís Schram segist
hafa lesið viötal við Arnór í Al-
þýðublaðinu en í því viðtali segist
hann vera fyrirframdæmdur af al-
menningi sem þjófur. Garri
minnist þess nú ekki ab hafa
heyrt fólk tala um hann sem þjóf
þótt margir séu að sönnu
hneykslabir á bókhaldsóreiðu og
fjármálastjómuninni sem hann
stóð fyrir. Hins vegar sér hinn
gamli kennari Arnórs sig knúinn
til að lýsa því yfir í opinberu bréfi
að Arnór sé ekki þjófur, „ekki
frekar en ég sjálf. Þjófseðli er ekki
til í þessum dreng," eins og Bryn-
dís oröar það. Og mannlýsingar
Bryndísar frá Menntaskólaárun-
um styðja svo sannarlega þessa
skobun hennar því hún segir
m.a.: „Hann var Þingeyingur og
talaði fegurra mál en nokkurt
okkar hinna. Hann var mælskur
og geislandi í ræðustól, brosið var
einlægt og djarfmannlegt. Arnór
er drengur góður. Ég þekki hann
vel eftir langa samveru fyrir vest-
an, og dómgreind mín bregzt
ekki."
Uppnefndur af kven-
skörungum
Greinilegt er að Arnór Benónýs-
son er stórbrotin týpa sem fólk
virðist hafa skoðanir á og nú hlýt-
ur það að fara að verða lenska hjá
íslenskum kvenskörungum ab
finna á hann nafngiftir og hafa á
honum skoðanir. Fyrrum eigin-
kona hans og núverandi leihús-
rýnir kallaði hann „Gúmmíönd"
og varö landsfræg fyrir. Fyrrum
kennari hans úr menntó kallar
hann „Ekki þjóf" og auðvitað eru
menn farnir að tala um aðalnúm-
erið á næstu Listahátíð í Hafnar-
GARRI
firði verði leikfarsinn „Gúmmí-
endur stela ekki". Meðmælabréf
Bryndísar með Arnóri er að sönnu
falleg sending frá formanns-
frúnni í Alþýðuflokknum og sýn-
ir að þar fer kona með stórt hjarta
sem vill styðja við flokksmann í
vandræðum. En því miður koma
þessi meðmæli málefnum Arnórs
sáralítið við ef nokkuð. Það hefur
enginn nema Arnór sjálfur í um-
ræddu Alþýðublaðsviðtali talað
um að fjármálaóreiðan á Listahá-
tíð beri vitni „þjófseðli" fram-
kvæmdastjórans.
Ábyrgöarleysi —
ekki þjófnaður
Það sem menn hafa verið að segja
er að enginn viti í hvað opinbert
fé fór og að allur frágangur mála
varöandi fjármál hátíöarinnar og
tengslin við bæjarsjóð Hafnar-
fjarðar hafi verið til skammar.
Arnór Benónýsson (sem og raun-
ar ekki fyrrum bæjarstjóri heldur)
hefur því ekki veriö fyrirfram-
dæmdur sem þjófur af almenn-
ingi. Honum hefur hins vegar
verið borið á brýn ákveðiö
ábyrgðarleysi í fjármálastjórn í
tengslum viö Listahátíð Hafnar-
fjarbar. Þessari fjármálaóreiðu ber
Arnór ábyrgð á að hluta, Guö-
mundur Arni að hluta og Alþýðu-
flokkurinn að hluta vegna þess að
Alþýðuflokkurinn hefur tekiö
ábyrgð á Guðmundi og lýst
trausti á honum í ráðherrastól.
Raunar ber Sjálfstæbisflokkurinn
líka sinn hluta af hinni pólitísku
ábyrgð, því hann hefur ekki síður
en þinglið krata tekið Guðmund
Árna upp á sína arma. Arnór Be-
nónýsson situr þess vegna alls
ekki uppi einn á báti með fjár-
málaóreiðuna á Listahátíð Hafn-
arfjaröar á sínum höndum. Þar
koma miklu fleiri við sögu og þótt
„gúmmíendur steli ekki" eins og
Bryndís hefur bent á þá er enn
óljóst hvort gúmmíendur beri
ábyrgö. Ríkisstjórnarsamstarfið er
í raun ekkert annab en gúmmí-
andasamstarf og á næstu dögum
hlýtur að fást úr því skoriö hvort
gúmmíendur beri ábyrgð. Annað
hvort tekur stjórnin sér tak, axlar
ábyrgð og fer frá. Eöa hún gerir
það ekki og flýtur viljalaus með
straumnum aö feigðarósi sínum.
Garri
Algjört skilningsleysi
Gott er ef það var ekki Bernard
Shaw sem lagöi Napóleóni keisara
þau orö í munn, að siðgæbi (mor-
ale) væri aöeins fyrir smáborgara.
Skáldiö oröaði þetta eitthvað á þá
leið að yfirstéttin væri hafin yfir
siögæði, lágstéttirnar væru sokkn-
ar niður úr því, en millistéttin
streittist við að lifa eftir einhvers
konar siðalögmálum sem hvergi
eru skráð og skipta í sjálfu sér
sáralitlu máli nema í hugum
þeirra sem halda sig lifa og starfa
innan ramma tilbúins siögæðis.
Það siðgæbi á sér enga stoð
nema í hugarheimum smáborgar-
ans sem ekki er annað en atkvæbi
til ab búa til yfirstéttir valdapír-
amítans.
Hægt er að bera niður næstum
hvar sem er til að sýna fram á rétt-
mæti orða Shaws um móralinn. í
Bretlandi eru ritaðar miklar bæk-
ur um ástarlíf Karls prins og Dí-
önu spúsu hans. Tignarfólkið
heldur framhjá hvort öbru með
elegans og þeim tilburðum sem
hæfa fólki af því standi sem hafið
er yfir siðgæbisvitund smáborgar-
ans.
✓
Astin og sibleysiö
Fleiri meblimir kóngafamilíu
gamla heimsveldisins sem er
komið á heljarþröm eru berir af
siðferbisbresti sem millistéttun-
um líðst ekki. Þetta fólk veöur í
villu og svíma þeirrar bábilju aö
kynlífsbylting sjöunda og átt-
unda áratugarins sé fyrir fýsnir
þeirra gert og að kóngafólk eigi að
giftast hvert öbru fyrir ástar sakir.
Hvílíkar bábiljur!
Ekki þarf a& leita til gamla
heimsveldisins og tignarfólks þar
til ab finna orbum Bernards Shaw
um siðferbið stað.
Á íslandi eru ráðherrar eða
bankastjórar sjaldnast búnir að
vera við völd í vikutíma áður en
þeirra sibferöisvitund er rokin út í
vindinn. Eitt af þeirra fyrstu verk-
Á vfóavangi
um er að kaupa bíla undir sitjand-
ann á sjálfum sér og detta svo
fullkomlega úr sambandi við
smáborgarana sem kusu þá til
starfans beint eða meb óbeinum
hætti, að þegar að er fundið þess-
um kjánalegu siðferðisbrestum
hlaupa talsmenn þeira til og fara
að þvæla um öfundsýki þeirra
sem ab finna.
Vel má leggja þetta þannig upp
en þaö sýnir aðeins að trúnabar-
brestur er oröinn á milli kjós-
endafíflanna, sem láta bjóða sér
nánast hvað sem er og þeirra sem
með völd og sjóbi fara.
Sljóleiki
Fjórðungur þeirra smáborgara
sem tekiö hafa húsnæðisstjórnar-
lán og borga allt ab 25% vexti
samkvaemt útreikningum Ön-
undar Ásgeirssonar og 60% þeirra
sem glapist hafa til að taka
greiðsluerfiðleikalán geta ekki
staðið í skilum.
Þetta fólk kennir aðeins sjálfu sér
um en aldrei hástéttinni við kjöt-
katlana. Það stritast við að borga
og heldur að það beri vott um
einhverja siðferbiskennd aö
standa í skilum, jafnvel þótt það
geti það ekki.
Sægreifarnir sækja sitt í úrelding-
arsjób og fjöldinn allur af hástétt-
arklíkunni fær víkjandi lán og
þykir ekkert sjálfsagöara.
Sljó og heiðarleg millistétt horfir
upp á ósköpin og steinheldur
kjafti vegna þess hve sjálfsagt það
er að yfirstéttin hafi ekki snefil af
siðferðisvitund og veit ekki af því.
Langt er um liðið síðan Bernard
Shaw skilgreindi siðferðiðsvitund
eftir stéttum. En ekkert breytist,
nema kannski þaö að breska kon-
ungsfamilían heldur að hún gift-
ist fyrir ástar sakir og allt fer upp í
loft þegar annað kemur í ljós.
Sé litið okkur nær starfa ráða-
menn eftir kenningunni að sib-
gæði sé eitthvað fyrir aðra aö lifa
eftir en þeirra sjónarmið og lífs-
stíll séu hafin yfir þetta leiðinlega,
smáborgaralega siðgæði sem er
bara fyrir pöpulinn, en kemur há-
stéttunum ekkert vib.
Þegar svo smáborgararnir á fjöl-
miðlum og víðar fara að krefjast
þess að hástéttirnar fari að lifa
samkvæmt smáskítlegum vib-
horfum sem gilda meðal milli-
stéttarinnar botnar sjálfumglaba
fólkið í hástéttunum ekkert í yfir
hverju er verið aö múöra.
Þetta gagnkvæma skilningsleysi
er svo lífseigt að það er borin von
að úr rætist. Því er okkur best að
reyna að lifa með því og reyna aö
umbera siðferðiskennd og siðleysi
hvers annars. OÓ