Tíminn - 23.11.1994, Blaðsíða 2
2
Mw
Mi&vikudagur 23. nóvember 1994
Tíminn
spyr,..
Eru deilur Ólafs Ragnars Gríms-
sonar og Jóhönnu Sigur&ardótt-
ur á einhvern hátt dómur um ab
félagshyggjuöflin geti ekki unnib
saman? (Spurt á Alþingi)
Páll Pétursson:
„Ég held að þeirra tilburðir til
að reyna að láta félagshygguöfl-
in starfa saman hafi verib á
mjög óraunhæfum grundvelli.
Þau þykjast hafa verið í ein-
hverju tilhugalífi í sumar. Nú er
slitnað upp úr því. Samstarf fé-
lagshyggjuaflanna verður að
byggjast á einhverju öðru en að
búa til kóng úr Olafi Ragnari,
eða drottningu úr Jóhönnu Sig-
urðardóttur."
ÁrniJohnsen:
„Þetta eru engin söguleg orba-
skipti. Reynslan hefur sýnt ab
fólk úr þessum röðum á ákaf-
lega erfitt með að treysta hvert
öðru. Það eru allir að sérsníöa
eitthvaö eftir sínum vexti. Pól-
itíkin virðist ekki vera almenn
umhyggja fyrir velferð fólks,
heldur eitthvað persónulegt.
Þab kemur glögglega fram,
bæði hjá Ólafi Ragnari og Jó-
hönnu, ab það eru persónurnar
sem skipta miklu meira máli en
málstaðurinn."
Guðmundur Bjarnason:
„Þetta þarf ekki að vera nein
vísbending um að þessi stjórn-
málaöfl geti ekki unnið saman
að loknum kosningum. Hins
vegar er undarlegt hvernig
þetta kemur upp núna. Einstak-
lingar hafa verið að tala saman
um sameiginlegt frambob, en
þegar brotalöm verbur á spara
menn ekki stóru orðin. Sá er
aubvitað fyrst og fremst dóm-
urinn um þessa einstaklinga."
Grétar Guömundsson, rekstrarstjóri hjá Húsnœöisstofnun:
Alltof lág laun eru helsta orsök
vanskila í húsbréfakerfinu
„Það er gert of mikið úr vanskil-
um í húsbréfakerfinu. Stjórn-
málamenn og aðrir hafa verib
ab magna þessi vanskil upp og
nefna jafnvel tölur sem eiga sér
enga stoð í raunveruleikanum.
Ég er ekki að gera lítið úr alvöru
málsins. Vanskil eru alvarlegt
vandamál, en þau eru ekki
bundin við húsnæðiskerfiö í
landinu eða húsbréfin. Vanskil-
in eru alls staðar í þjóðfélaginu
og ég er hér með blaðafrétt þar
sem sagt er frá 250 milljón
króna vanskilum sem Hitaveita
Reykjavíkur stendur frammi fyr-
ir, eða 9% af útistandandi kröf-
um þess fyrirtækis. Vanskil í
húsbréfakerfinu nema nú rúm-
um 700 milljónum eba í kring-
um 20% af kröfum, og þab væri
svona álíka viturlegt að halda
því fram aö þau vanskil væru af-
leiðing þess að húsbréfakerfið
virkaði ekki og að kenna því um
að vanskilin við hitaveituna
stafi af því að hitaveitukerfið sé
slæmt, þegar allir vita að við bú-
um við besta og hagkvæmasta
húsahitunarkerfi í heimi," segir
Grétar Guömundsson, rekstrar-
stjóri hjá Húsnæðisstofnun rík-
isins, sem eflaust er sá er besta
yfirsýn hefur yfir húsnæðismál
jandsmanna. Hann ýtti ráðgjaf-
arkerfinu hjá Húsnæðisstofnun
úr vör 1985 og var um tíma ab-
stoöarmaður félagsmálaráb-
herra.
„Sá vandi sem húsbréfakerfið
á við að etja, svo og hitaveitan
og yfirleitt hver einasta stofnun
eða fyrirtæki sem á viöskipti viö
launafólk í þessu landi, er fólg-
inn í því ab of margt fólk fær
endana ekki til að ná saman
fjárhagslega. Fólkið er á alltof
lágum launum, þab er sú ein-
falda staðreynd sem við stönd-
um frammi fyrir og kaupgeta
þess hefur lækkað til muna á
síðustu árum."
-Gífurleg aukning hefur orðið á
svokölluðu félagslegu húsnceði á
undanfómum ámm og sú gagn-
rýni er nú uppi að hið opinbera sé
beinlínis að ýta fólki út í hið fé-
lagslega húsnœðiskerfi. Hver er
þín skoðun á því?
„Þetta er að mínu mati ekki
Grétar Guðmundsson.
rétt. Til að skoða þetta í sam-
hengi þarf að bera saman þau
kerfi sem við höfum búið við
undanfarin ár. Þjóðfélagsgerðin
hefur verið að breytast og þeim
hefur fjölgað sem hafa ekki bol-
magn til að koma yfir sig eigin
húsnæbi á almennum markaði.
Það er staðreynd að nú er mun
auðveldara að kaupa húsnæbi
en var t.d. 1988. Hin stóra
breyting frá kerfinu eins og það
var 1986 er sú að nú ákvebur
hið opinbera ekki hvenær fólk
fer út í fasteignakaup eins og þá
var. Kerfið er miklu raunhæfara
nú en það var áður, þó svo að
það hafi e.t.v. orbib til þess að
fleiri búi í húsnæði sem ab ein-
hverju leyti er á vegum hins fé-
lagslega kerfis. Það endurspeglar
þá bara raunsannari mynd, en
að þeir sem fara með stjórn hús-
næðismála í landinu séu ab ýta
fólki út í félagslega kerfiö, það
tel ég ab sé fjarri öllu lagi."
-Brögð em að því, einkum úti á
landi, að félagslega húsnœðið sé
svo dýrt að margir séu nú að flýja
úr því og út á hinn almenna mark-
að.
„Já, það eru brögð að þessu,
en það stafar fremur af því ab
markaðsverð húsnæðis á sum-
um stöðum er orðið svo lágt ab
það er komið langt niður fyrir
kostnaðarverð húsnæðisins og
verðlagið á hinum almenna
markaði fer mjög eftir atvinnu-
ástandi á stöðunum. Byggingar-
kostnaður er það sem ræbur
verði félagslegra íbúba. Þab
verður þó að segjast eins og er
að sveitarfélög hafa víða gengið
of langt í því að byggja félags-
■legt húsnæbi án þess að þörf fyr-
ir það væri fyrir hendi."
-Talsvert er rœtt um að hœkka
þurfi lánshlutfallið í almenna
húsnceðiskerfinu og lengja láns-
tímann þannig að greiðslubyrði
lœkki og fólki sé þar með auðveld-
að að koma yfir sig þaki. Hver er
þín afstaða til þessara tillagna?
„Ég er sammála því að láns-
hlutfall húsbréfanna þurfi ab
hækka, upp í 75 eba jafnvel
80%, í stab þeirra 65% sem þab
hefur verið í síðan húsbréfakerf-
ið var tekið í notkun. Hins veg-
ar er ég ekki fylgjandi því að
lengja lánstímann. Ég er þeirrar
skoöunar að þá yrði erfiðara ab
koma húsbréfum á markað og
þá væri líka hætta á því að af-
föllin hækkuðu. Hækkun láns-
hlutfallsins mundi aftur á móti
auðvelda íbúðakaup verulega og
væntanlega gera þann herslu-
mun sem þarf að stefna að.
-Er eitthvað aðgerast í því máli?
Má aetla að til slíkrar hcekkunar
komi í náinni framtíð?
„Mér vitanlega er ekkert sér-
stakt að gerast í því. Þetta yrði
pólitísk ákvörðun en hvenær
eða hvort hún verður tekin get
ég ekki sagt til um."
-Ýmsir álíta að fjármögnun
íbúðarhúsnceðis eigi heima í
bankakerfinu og hið oþinbera eigi
ekki að halda úti sérstakri stofhun
til að annast þessa umsýslu.
„Það er rétt að vilji er fyrir því
hjá sumum að beina þessum
málaflokki inn í bankakerfið,
eins og hverjum öðrum við-
skiptum. Með því eru ýmis rök.
Ég efast þó um að af þessu verbi
í fyrirsjáanlegri framtíð, þó ekki
væri nema af því að það hefði
áreiðanlega í för með sér hækk-
un vaxta af húsnæðislánum."
-Nú hafa gengið í gildi breyttar
reglur um greiðslumat vegna hús-
bréfalána. Em skilyrðin að verða
strangari en fyrr?
„Þab tekur tíma fyrir nýtt
kerfi að festast í sessi og síðan
húsbréfakerfið var tekið upp
hefur þaö tekið ýmsum breyt-
ingum sem ég heíd að allar hafi
orðið til bóta. Nýjasta breyting-
in varðar greiðslumatið sem er
algjör forsenda þess að hægt sé
að veita húsbréfalán. Nú er ver-
ið að setja strangari skilyrbi í
sambandi við ýmsa þætti mats-
ins og tilgangurinn er sá ab
færri lántakendur en veriö hefur
þurfi ab standa frammi fyrir því
ab ráða ekki við afborganir á
lánunum. Fram til þessa hefur
verið miðað við að afborganir
fari ekki yfir 20% af heildar-
launum, en í hinum nýju
vinnureglum um greiðslumatib
hefur þetta hlutfall verið lækk-
að niður í 18%. Ástæðan er ekki
sú að opinbera kerfið sé aö
kippa að sér hendinni og skera
niður lánveitingar. Reynslan
hefur kennt okkur að það sé rétt
ab taka á þennan hátt betur til-
lit til ófyrirséðra atvika sem upp
geta komið hjá lántakendum.
Kaupgetan hefur einfaldlega
farið minnkandi af því að tekj-
urnar hafa lækkað. Þetta er stab-
reynd sem ekki er hægt að líta
fram hjá en tekjur stjórnast af
ýmsu öðru en launatöxtum.
Hækkun persónuafsláttar og
lægri staðgreiðsluprósenta gætu
til að mynda orðið til þess að
vega verulega upp á móti
minnkandi kaupmætti, þannig
að ýmsar leiðir eru til að gera
fólki kleift að eignast sitt eigið
húsnæði og búa við þab sjálf-
sagöa öryggi sem því fylgir,"
segir Grétar Guðmundsson.
-Á.R.
'Ö0GG!
MÐ FR F//VS G0TT T/Ð VERF)
BÆÐ/ UNGUR OG HRFUSTUR
UM ÞFSSHR MUND/R, BOGG/
M/NN. MHÐUR MÉ) ERK/
E/NU S/NNI EÓTBROTNH !
>
n9*