Tíminn - 10.12.1994, Qupperneq 3

Laugardagur 10. desember 1994

3
Áfengisvarnaráö varar vib einkavœbingu áfengissölu:
Öfbeldi ýkist
gífarlega
Yrði ríkiseinkasala á smásölu
áfengis afnumin á íslandi
fjölgaöi dauösföllum af völd-
um áfengisneyslu um 110-120
og ofbeldisárásum um 600-
700 á ári, eftir því sem fram
kemur í minnisatriöum
áfengisvarnaráös um einka-
væöingu áfengissölu. Tölurn-
ar byggja á skýrslu sex vís-
indamanna sem könnuöu
hvaöa afleiöingar afnám ríkis-
einkasölu á áfengi heföi í Sví-
þjóö.
I skýrslunni er gengiö út frá
þeim forsendum að smásala
áfengis yröi færö inn í venjuleg-
ar matvöruverslanir og verð
lækkað til samræmis við það
sem tíðkast innan Evrópusam-
bandsins. Helstu niðurstöðurn-
ar eru að neysla og tjón af henn-
ar völdum mundi óhjákvæmi-
lega aukast, hvernig sem að
breytingunum yrði staðið. Ef
miðað er við að verðlag yrði
svipað og í fjölmennasta ríki
ESB, Þýskalandi, fjölgaði dauðs-
föllum af völdum áfengisneyslu
um fjögur þúsund á ári
og ofbeldisverkum sem ekki
leiddu til dauða um 22 þúsund.
Ef miðað er við fólksfjölda
þýddi það að sömu breytingar á
Islandi hefðu í för með sér 110-
120 fleiri dauðsföll og 600- 700
fleiri ofbeldisárásir.
í framhaldi af þessu spyr
Áfengisvarnaráð: Höfum við
efni á að fórna árlega 110-120
mönnum árlega á altari þeirra
sem hagnast á einkavæöingu
áféngissölunnar? Er ástæða til
þess að fjölga fórnarlömbum
ölvaðra ofbeldismanna um 600-
700 á ári?
Áfengisvarnaráð bendir enn-
fremur á að hvergi á Norbur-
löndum er drykkja jafnmikil og
í Danmörku og á Grænlandi en
í þeim löndum er ekki áfengis-
einkasala. Einnig er vísað í til-
raun sem gerð var í tveim fylkj-
um Bandaríkjanna, Iowa og
Vestur- Virginíu, meb að leyfa
sölu veikra vína og bjórs í
ákveönum matvörubúðum. Við
þab jókst heildarneysla áfengis í
bábum fylkjunum, um 93% og
48%. ■
Flestar matvörur, óáfengir drykkir, fatnabur, gjafavara og orlofsferöir ódýrari en fyrir ári:
Jólamaturinn um 5%
ódýrari en í fyrra
Þab ætti aö verða nær 5%
ódýrara ab kaupa í matinn
fyrir þessi jól heldur en fyrir
jólin í fyrra, samkvæmt mæl-
ingum Hagstofunnar. Gosiö
og ölið meö jólasteikinni er
líka ódýrara en í fyrra. Og
svipab er ab segja um gjafa-
vörur, föt og skó sem eru nú
jafnaðarlega ódýrari eöa á
álíka verbi og fyrir ári. M.a.s.
orlofs- og innkaupaferöir til
útlanda reiknast nú 2—3%
ódýrari en fyrir síöustu jól.
Þær veröhækkanir sem orbib
hafa á undanförnu ári tengj-
ast fyrst og fremst rekstri
einkabílsins, sem nú er 4%
dýrari, húsnæbiskostnabi
sem hækkab hefur um 2,5%
og ýmsu sem tengist tóm-
stundaibkun.
Samkvæmt verðkönnunum
fyrir útreikning framfærsluvísi-
tölunnar eru flestar matvörur
töluvert ódýrari núna en fyrir
Mannréttindi á
Sóloni Islandusi
10. desember er mannrétt-
indadagur og efnir Amnesty
International til dagskrár
á Sóloni íslandusi í kvöld kl.
21. Þar verbur lesib úr fjór-
um nýjum bókum en efni
þeirra allra tengist mannrétt-
indum.
Bækurnar eru; Villtir svanir
eftir Jung Chang í þýðingu
Hjörleifs Stefánssonar, Dagbók
Zlötu eftir Zlötu Filipovic í
þýðingu Helga Más Barðason-
ar, Hvergi óhult eftir Susan
Francis og Andrew Croft, Úr
ríki samvizkunnar, en það er
alþjóðlegt ljóðasafn sem kom
út í tilefni af 20 ára starfsaf-
mæli íslandsdeildar Amnesty
International sl. haust.
Á samkomunni leika félagar
úr Kuran Swing nokkur lög, en
þennan sama dag opnar Rósa
Ingólfsdóttir myndlistarsýn-
ingu sem nefnist Þangarmúr-
inn og rennur hluti af andvirði
verka sem þar seljast til Am-
nesty International. ■
ári (og m.a.s. heldur ódýrari en
í jólamánuðinum 1992). Einu
matvöruliðir vísitölunnar sem
hafa hækkað eru; kaffi, te, kakó
og súkkulaði um 26% og sykur
sem núna er 12% dýrari en í
fyrra.
Kjötvörur eru nú jafnaðar-
lega rúmlega 4% ódýrari en fyr-
ir síðustu jól, mjölvörur um 5%
ódýrari, ávextir og grænmeti að
jafnaði 7% ódýrara, feitmeti
12% ódýrara og kartöflurnar
helmingi ódýrari. Liðurinn:
mjólk, rjómi, ostar og egg er á
sama verði og í fyrra. En Iiður-
inn: .aðrar matvörur, sem
spannar þab sem ekki fellur
undir fyrrnefnda meginvöru-
flokka, er nú nær 6% ódýrari en
fyrir síðustu jól. Óáfengir
drykkir eru nú einnig um 4%
ódýrari og áfenga ölib heldur
ódýrara.
Erfiðara er sjálfsagt að mæla
nákvæmar veröbreytingar á
fatnaði og skóm en Hagstofan
kemst aö þeirri niðurstöðu að
þeir vöruflokkar séu nú heldur
ódýrari en fyrir síðustu jól. Og
liðurinn: gjafir kostar nú nær
3% minna en fyrir ári.
Gallinn er, að allt þab sem
„vísitölufjölskyldan" hefur get-
að sparað sér með ódýrari mat-
í tilefni ummæla menntamála-
rábherra um ab foreldrahreyf-
ingin sé ab dæma sig úr leik
meb því ab neita ab skila áliti
vib frumvarp um grunnskóla-
lög vilja Heimili og skóli og
SAMFOK leyfa sér ab endurtaka
þab sem segir í bréfinu til
menntamálanefndar.
„Foreldrahreyfingin er reiðubú-
in til samstarfs við stjórnvöld um
málefni grunnskólans og telur sig
hafa sýnt þab í verki fram aö
þessu. Stjórnvöld verða að sýna
raunverulegan áhuga á því að
fylgja grunnskólafrumvarpinu
eftir t.d. með því að eyrnamerkja
fjármagn til framkvæmda og meb
arinnkaupum og meira til, hef-
ur horfið í kostnaðarhækkanir
við rekstur einkabílsins/anna.
Eftirfarandi tölur sýna það
hlutfall heimilisútgjaldanna
sem farið hefur í þessa tvo út-
gjaldaliöi undanfarin þrjú ár:
Des.: Matvæli: Einkabíll: Alls:
1992 17,1% 16,5% = 33,6%
1993 16,6% 17,6% = 33,6%
1994 15,8% '18,2% = 34,0%
Samkvæmt vísitölugrund-
vellinum fer rösklega þriðjung-
ur heimilisútgjaldanna í þessa
tvo liöi. Matarkostnaðurinn
hefur ávalt verið mun meiri en
bílakostnaðurinn þar til'á síb-
asta ári, ab þessi hlutföll snér-
ust við. Einkabíllinn er nú orð-
inn miklu frekari á fóðrum
heldur en vísitölufjölskyldan
sjálf. í ljósi eilífðarumræðna
um húsnæðimál og húsnæbis-
vandamál sýnist það kannski
umhugsunarvert að kostnaður
vegna heimilisbílanna er eins
mikill og allur húsnæðiskostn-
aður vísitölufjölskyldunnar.
Húsnæðiskostnaðurinn: fjár-
magnskostnaður, viðhald, raf-
magn og hiti, reiknast 18,1% af
heildar framfærslukostnabi. ■
því að ganga af einurð til við-
ræðna við sveitarfélögin og sam-
tök kennara um fyrirhugaðan
flutning grunnskólans."
Samtök foreldra hafa lagt á sig
ómælda vinnu hingaö til við að
skila álitum og umsögnum til
stjórnvalda. Landsfundur for-
eldra, sem haldinn var í ágúst sl.,
snerist meira og minna um hina
nýju menntastefu og grunnskóla-
frumvarpið. Auk þess skilubu
samtökin sérstöku áliti um frum-
varpsdrögin 1. september sl. Það
ætti því aö vera fullljóst að for-
eldrahreyfingin lætur ekki dæma
sig úr leik.
Þab var hins vegar þegar for-
Yfiriýsing
Þetta er Ketkrókur, sem bíbur spenntur eftir ab komast til byggba, en þab
verbur ekki fyrr en á Þorláksmessu. Á mánudaginn er hins vegar von á
Stekkjastaur.
Jólasveinarnir
koma til byggða
Fyrsti íslenski jólasveinninn
kemur til byggða nk. mánu-
dag. Samkvæmt ævafornri
hefb er þab Stekkjastaur sem
kemur fyrstur og verbur ab
sjálfsögbu tekib vel á móti
honum meb móttökuhátíb á
Ingólfstorgi í Reykjavík.
Þjóðminjasafnið stendur fyrir
hátíðinni á Ingólfstorgi. Und-
anfarin ár hafa jólasveinarnir
haft það fyrir reglu að koma við
í safninu daginn sem þeir koma
í bæinn. Að þessu sinni munu
jólasveinarnir hver á fætur öðr-
um leggja leið sína á Ingólfstorg
og verða þeir staddir þar klukk-
an 14 daglega fram að jólum.
Kertasníkir, sem er síðastur
þeirra bræðra til byggða, verður
þó mættur klukkan 11 á að-
fangadag. Á móti hverjum
þeirra verður tekið með söng og
öðrum uppákomum.
Móttökuhátíð Stekkjastaurs,
eldrar fóru að spyrjast nánar fyrir
um það hvernig ætti að fjár-
magna þetta nýja metnaðarfulla
frumvarp sem rábamenn misstu
áhugann á því sem foreldrar hafa
fram að færa og frekari viðræðum
við þá. Hvers vegna er ítrekuðum
beiðnum Heimilis og skóla um
viðtöl við ráðherra ekki svarað? Er
Ólafur G. Einarsson þá loksins til-
búinn til að hitta forsvarsmenn
foreldrahreyfingarinnar og svara
fyrirspurnum þeirra varðandi
frumvarpið?
Reykjavík, 9. desember 1994
Utinur Halldórsdóttir
Guðbjörg Bjömsdóttir
sem vérður veglegust þeirra
allra, hefst klukkan 14 á mánu-
dag. Þá mun Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir borgarstjóri kveikja
á jólatré safnsins, skólakór Kárs-
ness syngur og Sigurður Rúnar
leiðir fjöldasöng.
Jólasveinarnir koma síðan til
byggða, einn á dag fram að jól-
um, í þessari röð: Giljagaur,
Stúfur, Þvörusleikir, Pottasleik-
ir, Askasleikir, Hurbaskellir,
Skyrgámur, Bjúgnakrækir,
Gluggagægir, Gáttaþefur, Ket-
krókur og Kertasníkir. ■
Hjúkrunarfrœbingar:
ítreka stubn-
ing viö
sjukraliða
Stjórn Félags íslenskra hjúkr-
unarfræðinga ítrekar stuðning
sinn við baráttu sjúkraliða fyrir
bættum kjörum og skorar á
samninganefnd þeirra og ríks-
ins að ganga þegar til samn-
inga.
Jafnframt lýsir stjórnin yfir
áhyggjum sínum af áhrifum
verkfalls sjúkraliða, sem staðið
hefur yfir í fjórar vikur, á skjól-
stæðinga og starfsfólk heil-
brigðis- og öldrunarþjónust-
unnar.
í samþykkt stjórnar FÍH kem-
ur m.a. fram að í verkfallinu sé
mönnun heilbrigðis- og öldr-
unarstofnana langt undir þeim
mörkum sem eblilegt getur tal-
ist. Þjónusta við skjólstæðinga
heilbrigðis- og öldrunarþjón-
ustunnar sé því mikib skert og
álag á starfsfólk meira en hægt
er ab una. ■