Tíminn - 10.12.1994, Qupperneq 5

Laugardagur 10. desember 1994

Biðstaöa á aöventu
Timamynd CS
Jón Kristjánsson skrifar
Ástandið á löggjafarsamkomunni er með
einkennilegum hætti þessa desember-
daga. Fá mál hafa komiö fram frá ríkis-
stjórninni, og hafa þingmannafrumvörp
og umræður utan dagskrár og fyrirspurn-
ir fyllt upp í þingtímann það sem af er.
Þetta ástand á sér skýringar, sem þarf
að leita nokkra mánuði aftur í tímann.
Þingi lauk í maí síðastliðið vor, og í ágúst
var svo komið samstarfi stjórnarflokk-
anna að forsætisráðherra var ákveðinn í
að boða til kosninga. Hann varð hins
vegar að hætta við áform sín, vegna þess
að gætnari menn í stjórnarliðinu sáu ekki
leiö til þess að rjúfa þing, og segja „af því
bara".
Biðstaða
Hins vegar tóku þessar bollaleggingar
tíma og hin hefðbundna málefnavinna
sem fram fer í ráðuneytum á sumrin,
einkum til undirbúnings fjárlagagerðar,
truflaðist verulega. í bakslaginu eftir að
kosningar voru blásnar af var fjárlaga-
frumvarpinu snarað fram, án þess að það
væri í raun búið að hnýta lausa enda.
Tekjuhliðin virðist til dæmis hafa veriö
algjörlega ófrágengin og þegar þessi grein
er rituð, eru ekki komin fram frumvörp
sem varða tekjuhlið fjárlaga. Nú eru að-
eins tvær vikur eftir af þinghaldinu til
jóla og í raun ekki nema vika samkvæmt
starfsáætlun þingsins. Það gefur augaleið
að þetta eru óhæf vinnubrögð og þing-
mönnum, sem eiga að yfirfara þessi mál í
annríkinu fyrir jólin, er mikill vandi á
höndum. Frumvörp, sem varða skatta-
mál, eru einhver þau flóknustu sem
koma fyrir Alþingi, og nákvæmnisvinna
að yfirfara þau og gera sér grein fyrir
áhrifum þeirra.
Glundroði
Þetta er ljóst dæmi um það aö ríkis-
stjórnin hefur í raun verið óstarfhæf um
langt skeið og kemur þar margt til. Kraft-
ar alþýðuflokksmanna hafa fariö í óvenju
harðvítug innanflokksátök, sem eru of
kunn þjóðinni til þess að um þau þurfi að
hafa langt mál. Þótt kyrrara sé á yfirborð-
inu hjá Sjálfstæðisflokknum, er ekki allt
sem sýnist. Þingmenn hans hafa staðið í
prófkjörsbaráttu hver í sínu kjördæmi, og
er þeim þætti nú lokið hjá flokknum.
Hins vegar blasir nú við flokknum sú
nýja staða að innan hans er ekki eining
um utanríkismál. Þetta eru aðstæður sem
eiga eftir að setja sitt mark á flokkinn á
næstunni.
Hér á ég við Evrópumálin. Forsætisráð-
herra hefur tekið
ákveðna afstöðu gegn
aðildarumsókn að ESB,
en utanríkisráðherra
hefur tekið mjög
ákveðna afstöðu um að
rétt sé að sækja um aðild
sem allra fyrst, og grípur
satt að segja til furðu-
legrar röksemdafærslu
máli sínu til stuðnings.
Hins vegar er það alveg ljóst að ekki er
eining í Sjálfstæðisflokknum um þessi
mál.
Áhrifamenn í iðnaði og verslun hafa
leynt og ljóst látið þá skoðun í ljós að viö
íslendingar eigum að ganga í Evrópusam-
bandið. Umræðan getur því orðið Sjálf-
stæðisflokknum erfið.
Sambandsleysi
Þessi afstaða lykilmanna ríkisstjórnar-
innar hefur orðið til þess að íslenskir
ráðamenn hafa komið fram klofnir út á
við í mikilvægum þáttum utanríkismála.
Þetta eru þáttaskil í utanríkismálum, því
það hefur þótt hlýða hingað til að gera
upp deilumálin heima fyrir og kynna
eina stefnu stjórnvalda á erlendum vett-
vangi. Ljóst er að þetta dregur úr virð-
ingu íslendinga erlendis.
Sambandsleysið milii forsætisráðherra
og utanríkisráðherra virðist vera algert.
Ummæli þeirra í ýmsum málum eru svo
misvísandi að varla getur verið um tals-
amband að ræða þeirra á milli.
Jón Baldvin grípur til hinnar furðuleg-
ustu röksemdafærslu til þess aö tala fyrir
umsókn um aðild að ESB. Ein af þeim er
sú að Spánverjar hafi gefiö það skriflegt
að þeir muni ekki gera tilkall til fiskveiða
í íslenskri lögsögu. Hann vitnar þar til
fundargerðar í viðræðum embættis-
manna. Ekkert liggur fyrir um það hvort
hér er um stefnumörkun ríkisstjórnar
Spánar að ræða.
Það er löngu ljóst að forsætisráðherra
og utanríkisráðherra eru farnir að með-
höndla þessi flóknu og viðkvæmu utan-
ríkismál og samskipti
við Evrópu með tilliti
til þess hvað þeim
kemur best í þeirri
kosningabaráttu sem
framundan er.
Atök á vinnu-
markaðnum
Undiraldan á vinnu-
markaðnum vex stöðugt. Sjúkraliðar eiga
í hörðu verkfalli sem ekki sést fyrir end-
ann á. Hér er um láglaunastétt að ræða,
og harkan í þessari deilu er merki um á
hverju getur verið von.
Þaö er vissulega ekki að undra þó að
þolinmæði launafólks sé á þrotum. Það
hefur lengi búið við svokallaða þjóðar-
sáttarsamninga, en aðgerðir ríkisstjórnar-
innar hafa hlaðið upp spennu síðastliðin
fjögur ár. Þaö var byrjað að hækka vexti í
upphafi ferils hennar. Lánskjaravísitalan
mælir stöðugt og eykur viö skuldirnar
ómældum fúlgum. Skattaálögur hafa ver-
ið hækkaðar, og urmull þjónustugjalda
lagður á fyrir opinbera þjónustu. Láns-
kjör námsmanna hafa verið þrengd og
tekin upp skólagjöld. Skólagjöldin ein í
háskólanum hafa hækkað um 80 millj-
ónir frá árinu 1991. Því get ég um þetta
að þetta getur beinlínis hrakið fólk frá
heimilum með lægri tekjur frá námi.
Viö kjaraskerðinguna bætist öryggis-
leysi og réttleysi á vinnumarkaði. Ymis
fyrirtæki hafa gengið í það verk að taka
einhliða af launafólki ýmis áunnin rétt-
indi sem hafa orðið til á undanförnum
árum, um leið og atvinnan minnkar og
aukavinnan hverfur. Vanskilin hrannast
upp í bönkum og öðmm lánastofnunum.
Þetta er sá veruleiki sem blasir við nú á
aðventunni, en það eru ekki allir sem
vilja sjá hann. Ríkisstjórnin með forsæt-
isráðherra í broddi fylkingar vill stinga
höföinu í sandinn eins og strúturinn, og
staðhæfa að kreppan sé búin og allt sé í
lagi í þjóðfélaginu.
Mlsrétti
Það eru vissulega margir í þessu þjóðfé-
lagi sem lifa ágætu lífi og hafa nóg fyrir
sig að leggja. Það fólk er ekkert svo næmt
fyrir því þótt námslánin lækki og hert sé
að kjörum námsmanna. Það þarf ekki
heldur að hafa áhyggjur af gjalddaga hús-
næbislánanna og því síður hvað matark-
arfan úti í búð kostar. Það er misrétti í
þjóðfélaginu, gjá milli láglaunafólks og
annarra sem hafa há laun, en það er verra
ef hinir síðarnefndu einangrast í fíla-
beinsturni í þjóðfélaginu og neita að
horfast í augu við ástandið eins og það er
í raun.
Við íslendingar eigum ekki að sætta
okkur vib þjóðfélag misréttis og fátæktar.
Landiö á ærinn auð, það máltæki er enn í
fullu gildi þrátt fyrir fiskveiðitakmarkanir
og aðra tímabundna erfiðleika í atvinnu-
lífinu. Það er ótrúlegt ef framtíð þessarar
litlu þjóðar er undir því komin að rekin
sé hér svo mikil láglaunastefna að útilok-
að sé fyrir fólk að lifa á launum sínum.
Þab er höfuðverkefni stjórnvalda ab jafna
kjörin í þjóðfélaginu. Til þess þarf mjög _
samhenta ríkisstjórn með skýr markmið.
Til þess þarf trúnað milli stjórnvalda,
launafólks og stjórnenda atvinnufyrir-
tækja. Til þess þarf einfaldlega traust
stjórnarfar.
Þab lofar ekki góðu að ekkert af þessu
er fyrir hendi núna. Ríkisstjórnin er verri
en starfsstjóm. Hún er veik og það er ekki
einu sinni séð á þessari stundu að hún
geti haft forustu um það að koma fjárlög-
um, tekju- og gjaldahlið, fram fyrir jólin.
Svona er ástandið á aðventunni. ■