Tíminn - 07.02.1995, Blaðsíða 11

Þriðjudagur 7. febrúar 1995
wKTllífHBllLgHjO.
11
Óvíst aö herir líberískra
stríösherra, skipaöir
unglingum og jafnvel
börnum, hlýönist fyrir-
mœlum foringja sinna
um vopnahlé og af-
vopnun
Einhverntíma á s.l. ári
var í blöðum sagt frá 11
ára líberískum dreng,
sem oröinn var um 200
manna bani. Hjá honum
verbur lítib úr norrænum
fornköppum eins og Agli
Skallagrímssyni og Vagni
Ákasyni, sem einnig stund-
ubu manndráp á barnsaldri.
Eftir dreng þessum var haft
ab hann væri orbinn leibur á
vígaferlunum og vildi verba
prestur, en forseti Nígeríu,
„svæbisbundins stórveldis"
Vestur-Afríku, veitti honum
viburkenningu fyrir téb verk
hans.
Stríb hefur geisab í Vestur-
Afríkuríkinu Líberíu, sem er
heldur minna en ísland, síban í
árslok 1989. Næstum helming-
ur landsmanna, sem í stríðsbyrj-
un voru um 2,5 milljónir tals-
ins, hefur verið drepinn eða
hrakist úr landi. Efnahags- og
atvinnulíf er í rústum og stjórn-
og grunnkerfi löngu búið ab
vera ab mestu. í Monróvíu, höf-
uðborg landsins, er atvinnu-
leysið 90%. í stríðinu eigast við
allmargir aðilar innlendir og
herlið frá Nígeríu, sem svo heit-
ir ab sé friðargæslulib.
Berjast til ab berjast
Nú er verið ab setja saman í
Líberíu bráðabirgöaríkisstjórn
með aðild a.m.k. sumra af
stríðsaðilum. En vonir um ab
þab leiði til sátta og friðar eru
daufar.
Stríbsherrar þeir, sem stjórna
innlendum stríðandi flokkum,
tóku einkum í heri sína ung-
linga og börn (niður, í níu ára,
að sögn eins fréttamanns), lík-
lega einna helst vegna þess að
stríbsmenn á þeim aldri eru af
mörgum taldir einkar auðsveip-
ir yfirmönnum sínum. En þetta
fór þannig ab nú er svo komið
að ekki aðeins virðast stríbsherr-
arnir vera ab missa tökin á barn-
ungum hermönnum sínum,
heldur og kæra stríðsmenn
þessir sig kollótta um hvað virð-
ingarmenn ættbálka og leynifé-
laga, sem frá fornu fari hafa ráð-
ið miklu, hafa til málanna að
leggja. Fréttamenn sumir lýsa
ástandinu í Líberíu þannig, aö
þar hafi ungmennin mikið til
tekið ráðin af þeim fullorðnu —
í krafti vopnanna sem þeir full-
orbnu létu þeim í té. Meira ab
segja ættbálkakerfið, sterkast
alira félagsforma í Afríku sunn-
an Sahara, er í upplausn af völd-
um stríðsins.
Stríösherrarnir berjast fyrir
völdum og ráðum yfir aublind-
um, en börnin í herjum þeirra
berjast bara til þess að berjast,
skrifar blabamaður vib The New
York Times Magazine. Þau eru
jafnan undir áhrifum eiturefna
og heimabruggs.
Hjartamenn
Þab er með þetta í huga sem
hinir og þessir abilar, hnútun-
um kunnugir í Líberíu, efast um
að stríðsdrengirnir hætti að
berjast og láti af hendi vopn sín,
þótt foringjar þeirra semji frib
og skipi þeim ab afvopnást.
Enda eru þab vopnin, sem gagn-
tekið hafa ungmennin sjálfs-
trausti og veitt þeim vald. Mörg
þeirra eru munaðarlaus og eiga
ekkert annab athvarf en stríbs-
Börn ræna nígeríska herflutningaflugvél, sem hlekktist á í lendingu, og kœra sig kollótta um eld og sprengingahættu.
Börn að taka völd?
Stríösmenn Friöarráös Líberíu íbolum frá bandarískum hjálparstofnunum.
BAKSVIÐ
DAGUR ÞORLEIFSSON
flokkana. Skólakerfið þar, sem
aldrei var upp á marga fiska,
hefur stríðið rústað og vegna
þverrandi virðingar ungmenn-
anna fyrir þeim fullorðnu og
upplausnarinnar af völdum
stríðsins hafa ungmennin farið
á mis við hefðbundið uppeldi
og skólun hjá ættbálkunum.
Flest þeirra telja líklega ab þau
hafi ekki að neinu betra ab
hverfa en stríbinu.
Af sibum feðranna eru þaö
galdrar, sem þau aðhyllast helst,
og trúin á þá hefur magnast
mjög með óöldinni. Mannát
mun hafa tíðkast eitthvað þar-
lendis samfara galdraiðkunum,
og sá sibur hefur síbustu árin
orðið algengur, að sögn er-
lendra hererindreka og hjálpar-
starfsmanna. Vissir galdramenn
eru titlabir „hjartamenn" vegna
þess að þeir nota mannshjörtu
við særingar. Því er trúað ab
hjarta, kynlimur, iljar, lófar og
enni meiriháttar manns hafi í
sér mikinn kraft er magni þá,
sem leggi sér þetta tii munns vib
galdraathafnir.
Einn stríbsaðilinn, sem nefn-
ist Líberíska friðarrábib (Liberi-
an Peace Council, LPC), er þar
að auki sagður stunda galdra og
mannát þeim samfara í þjóbar-
hreinsunarskyni — til að hræða
á brott af vissum landsvæðum
fólk af þjóbflokkum sem eru
honum ekki að skapi. Víga-
menn Fribarrábsins kvelja
kannski lífið úr tveimur eða
þremur þorpsbúum fyrir augun-
um á hinum, neyða þá eftirlif-
andi til ab sjóba hjörtu þeirra og
kynlimi, borða þetta og festa
e.t.v. ab lokum höfubkúpu ein-
hvers þeirra drepnu upp á stöng
til skrauts og viðvörunar. Þetta
kvab oftast duga til að þorpsbú-
ar yfirgefi heimili sín.
Ofurstar og hers-
höfbingjar
Líbería var stofnuð af leys-
ingjum frá Bandaríkjunum og
meb aðstoð þaðan, hefur jafnan
verið Bandaríkjunum undirgef-
in og er enn tengd þeim á marg-
an hátt. Samuel K. Doe, síðasti
forseti Líberíu áður en hún
leystist upp og kallabur eitthvab
álíka stjórnandi og þeir Idi Am-
in í Úganda og Bokassa Mib-
Afríkukeisari, var í áliti hjá þeim
Reagan og Bush og þábi af þeim
hálfan milljarb dollara í efna-
hagsaðstob, sem ekki mun hafa
Höfuökúpa á stöng viö þorp eitt til
aö hrœöa íbúa þess frá aö snúa
þangaö aftur.
Ungur hermaöur á veröi.
komib landslýð að teljandi
gagni. Carter, fyrrum Banda-
ríkjaforseti, fór eina af allnokkr-
um friðarferðum sínum til Lí-
beríu og kvað hafa reynt að
styðja við bakið á einum stríðs-
herranna, Charles Taylor ab
nafni, á þeim forsendum aö Ta-
ylor væri velmeinandi upp-
reisnarmaður gegn vondum
harbstjóra, Doe. Líberísku
stríbsherrarnir eru flestir
menntaöir í bandarískum skól-
um, störfuðu sumir lengi í
Bandaríkjunum og undirbjuggu
þar uppreisnir í heimalandinu.
Bandarískar hjálparstofnanir
hafa reynt ab lina þjáningar í
þessu stríðshrjáða landi og sést
það á „einkennisbúningum"
stríðsmannanna, bolum meb
t.d. áletrubum heitum banda-
rískra íþróttafélaga og auglýs-
ingum. Framan á bolunum hafa
ungherjar þessir svo hangandi í
hálsbandi verndargripi, sem
kannski eru í laginu eins og
kynlimur og þeir trúa ab deyfi
byssukúlur. Þeir nefnast nöfn-
um á ensku sem minna á teikni-
myndahefti úr Vesturheimi
(jafnframt því sem þeir titla sig
næstum allir ofursta og hers-
höfðingja): General Jungle
King, Colonel Evil Killer, Gener-
al Monster, General War Boss,
Colonel Action, General Mur-
der.
Engar horfur eru á að Banda-
ríkin og heimssamfélagið sendi
her til Líberíu til að koma á
fribi. Óöldin þar hefur verið og
er næstum gleymt stríð.