Tíminn - 04.08.1995, Síða 5

Föstudagur 4. ágúst 1995

5
jón Kristjánsson:
Heilbrigðisþjónustan:
markmið og leiöir
íslendingar hafa sett sér það markmið aö allir
eigi kost á fullkominni heilbrigðisþjónustu án
tillits til efnahags eða þjóðfélagsstöðu. í þess-
um anda hefur verið unnið að uppbyggingu
heilbrigðisþjónustunnar á undanförnum ár-
um, og ekki verður annað sagt með sanngirni
en að þetta markmið hafi náðst í öllum meg-
indráttum. Starfsfólk hennar er vel menntað,
jafnt læknar sem annað starfsfólk. Hins vegar
hefur kostnaðarþáttaka notenda aukist nokk-
uð síðustu árin.
Það kostar hins vegar mikla fjármuni að ná
þessu markmiði og ekki síður að halda því
undir þeim breytingum sem stöðugt verða í
læknavísindum og lyfjameðferð.
Hvaö kostar heilbrigöis- og
tryggingakerfið?
Fjárframlög ríkissjóðs til heilbrigðis- og
tryggingarmála námu á árinu 46,2 milljörðum
króna af 119,5 milljón króna heildarútgjöld-
um. Þessi upphæb skiptist þannig að í rekstur
fara 45 milljarðar króna, í viðhald 213 millj-
ónir og í stofnkostnaö liðlega 1 milljarður
króna. Þess má geta ab sértekjur sem notendur
borga eru 2,5 milljarðar króna, þannig að
heildarútgjöldin eru 48.7 milljarðar króna.
Tryggingakerfið tekur til sín stærsta hlutann
af þessum 46.2 milljörðum króna, eða 26.8
milljarða, en næst koma sjúkrahúsin í land-
inu, en á fjárlögum ársins 1995 er veitt til
þeirra 18.7 milljörðum króna.
Þarna er um gífurlegar fjárhæðir að ræða, en
þrátt fyrir þetta hafa mörg sjúkrahús átt viö
rekstrarvanda að stríða og farið fram úr fjár-
lögum.
I skýrslu ríkisendurskoðunar um fram-
kvæmd fjárlaga sem út kom nú í vikunni kem-
ur fram að framlög til sjúkrahúsa hækkuðu að
raungildi árið 1994 um 290 milljónir króna frá
árinu áður, en gert var ráð fyrir að framlögin
lækkuðu í ár um 352 milljónir frá síðasta ári.
Gert er ráð fyrir því í skýrsíunni aö fjárvöntun
sjúkrahúsanna á þessu ári verði 651 milljón
króna.
Breyttar aöferöir?
í skýrslu ríkisendurskoðunar segir svo orð-
rétt um þessi mál:
„Ekki verður lengur fram hjá því litið að
breyta þarf aðferðum við niðurskurð ef ná á
fram sparnaði í rekstri sjúkrahúsanna. Reynsl-
an sýnir að þó svo að spamaðúr náist fram á
tilteknum sviðum eða hjá einstöku sjúkrahús-
um hefur það ekki dugab til að mæta útgjalda-
aukningu hjá kerfinu í heild".
Það er hárrétt að víða hafa verið uppi til-
raunir til þess að spara. Allir þekkja umræðuna
sum sumarlokun deilda á sjúkrahúsum sem
sumpart eru tilkomnar vegna sumarleyfa
starfsfólks en eru að öðru leyti þáttur í þessari
viðleitni. Það er þó staðreynd sem aldrei verð-
ur umflúin að málið snýst um sjúklinga. Lok-
un á einum stað getur valdið vandræðum og
kostnaðarauka annars staðar í kerfinu.
Ný markmiö
í skýrslu Ríkisendurskoðunar er ennfremur
rætt um markmið með rekstri sjúkrahúsanna
og þar segir svo:
„Telja verbur að nú sé komiö að þeim tíma-
punkti að stjórnvöld þurfi að taka ákvarðanir
um þjónustustig og gæði þeirrar þjónustu sem
sjúkrahúsunum er ætlað að veita og að fram-
lög verði ákveðin í samræmi við það".
Með öðrum orðum þýðir þetta að endur-
skipuleggja þurfi markmið heilbrigðisþjónust-
unnar. 1 þessu sambandi vil ég segja að mér er
þab óljúft sem stjórnmálamanni að hverfa frá
Menn og
málefni
því markmiði að landsmenn eigi kost á full-
kominni heilbrigðisþjónustu án tillits til efna-
hags. Ég vil láta reyna enn betur á það hvort
hægt er að nýta þá fjármuni betur sem fara til
heilbrigðismála. Þar er um háar fjárhæðir að
ræða, eins og fram kemur hér aö framan.
Nýting mannvirkja
Landlæknir skrifaði á dögunum grein í
Morgunblaðið þar sem hann deilir á stjórn-
málamenn fyrir framkvæmdagleði og ofgnótt
steinsteypu í heilbrigðisgeiranum. Við stjórn-
málamenn verðum að axla þá ábyrgð og ég
tek undir það með honum að það er brýnna
nú að skoða skipulag þjónustunnar í heild og
nýtingu þeirra mannvirkja sem fyrir hendi eru
heldur en að ráðast í nýjar stórframkvæmdir.
Innan heilbrigðisráðuneytisins er nú unnið að
athugun þessara mála og meöal annars er það
skoðað hvort svæðisbundnar yfirstjórnir heil-
brigðismála eru til bóta. Satt að segja hefur
aldrei fullkomlega verið unnið úr þeim breyt-
ingum sem urðu með nýrri verkaskiptingu
sveitarfélaga árið 1989 þar sem ríkið tók við
öllum rekstri heilbrigðiskerfisins. Þessi mál
eru viðkvæm, og skýrsla um skipulag og
verkaskiptingu sjúkrahúsanna sem sá dagsins
ljós veturinn 1994 hlaut hinar verstu viðtök-
ur, ekki síst vegna þess að hún gerði ráð fyrir
að bráðaþjónusta yrði lögð niður í heilum
landshlutum. Þessar viðtökur breyta ekki þörf-
inni á því að huga ab frekari verkaskiptingu
sjúkrahúsa en verið hefur ef það má leiða til
sparnabar. Þær tillögur verða hins vegar að
vera þannig undirbyggðar að einhverjar líkur
séu á því að ná sátt um þær.
Sjúkrahúsin á höfuöborgar-
svæöinu
Til Ríkisspítalanna er varið 6,5 milljöröum
króna og 3,7 til sjúkrahúsa Reykjavíkur, Borg-
arspítalans og Landakots, samkvæmt fjárlög-
um 1995. Þarna er um gífurlega mikla starf-
semi að ræða. Skipulagsmál þessara stofnana
eru því afar mikilvæg og hafa verið til með-
ferðar á undanförnum árum, en ekki er að sjá
að sú endurskipulagning hafi leyst þann stöð-
uga fjárhagsvanda sem viö er að etja. Landa-
kotsspítali var sameinaður Borgarspítalanum
og hófst sá ferill í árslok 1991 og var unnið að
málum í miklum flýti. Reyndar höfðu erlend-
ir sérfræðingar varað við þeirri leið að byggja
upp tvö jafnstór sjúkrahús í samkeppni á
höfbuborgarsvæðinu, sem væri ætlað að leysa
af hendi hátæknilækningar og vera háskóla-
sjúkrahús. Á þetta var ekki hlustað.
Ábyrgð fagfólks og stjórn-
málamanna
Ég hef áður sagt að ég vil láta reyna á það
hvort skipulagsbreytingar í stjórnun og verka-
skiptingu sjúkrahúsanna geta skilaö sparnaði.
Ef svo er ekki þá er ekki önnur leið heldur en
setja ný markmið. Reynslan hefur verið sú að
kostnaöurinn við heilbrigðisþjónustuna vex
með ári hverju. Hins vegar verbur fagfólk aö
leggja fram tillögur um hvað á að hafa for-
gang. Stjórnmálamenn verða síðan að koma
til og vinna þeim fylgi meðal þjóðarinnar.
Þessi vinna er afar erfið því málaflokkurinn
er ofurviðkvæmur. Tæknin við lækningar vex
hröðum skrefum, og spurningarnar sem
vakna geta varðað mörk lífs og dauða og varð-
aö bæði heilbrigðismál og siðfræði. Þab má
ekki ske að stjórnmálamenn og fagfólk kasti á
milli sín ábyrgð í þessu efni. Skyldur beggja
eru mjög alvarlegs eðlis svo ekki sé meira sagt.
FOSTUDAGS
PISTILL
ÁSGEIR
HANNES
FERÐAMENN í
FLÖSKUHÁLSI
Nú ersjálf verslunarmannahelgin
að hefjast með meiri vinnu versl-
unarmanna um allt land og eink-
um og sérílagi á frídegi verslunar-
manna. Helgin er með hefð-
bundnu sniði en sérstök ástæba er
til að lofa áræðni nokkurra ungra
Uxa sem bjóða upp á alþjóölega
dagskrá meb Björk okkar í broddi •
fylkingar. Kirkjubæjarklaustur er
aftur komið á kortið eftir eldmessu
jóns prófasts Steingrímssonar í
Síðueldum.
Ferðaútvegur landsmanna vex
hratt meb ári hverju og er oröin
fjörug atvinnugrein. Hvert hérabið
á fætur öðru er að vakna til lífsins
og gerir út á sérkenni sín í túnfæt-
inum. Erlendum ferðamönnum
fjölgar stöbugt og tekjur nálgast
tuttugu milljarða króna á ári. En
ekki er sopið kálið þótt í ausuna sé
komið:
í Morgunblaðsfrétt á fimmtudag
segir Magnús Oddsson ferðqmála-
stjóri að flutningar á fólki til lands-
ins hafi farib um flöskuháls í júlf-
mánuði. Fyrir bragðið hafi færri er-
lendir ferbamenn komist en vildu
og þrátt fyrir ab þeim hafi fjölgað
á milli ára. Sú var tíbin að flutning-
ar á fólki voru til fyrirmyndar en
misjafnlega tekið á móti gestum.
Áratugum saman voru bæði
Flugfélag íslands og Loftleiðir á
markabnum. Flutningar jukust þá
stöbugt til íslands og einkum frá
um 1960 til 1973. Þá voru félögin
tvö sameinuö í Flugleibir og tala
ferbamanna stóð í stað til ársins
1982 þegar Arnarflug hóf ferðir á
milli landa. Erlendum ferbamönn-
um fjölgabi þá aftur og hefur fjöldi
þeirra tvöfaldast síban.
Til skamms tíma var Ijósvakinn
yfir íslandi heftur í bak og fyrir og
stjórnvöld nutu þess að úthluta
honum eftir geðþótta. Svo var
slakab á útvarpsrekstri og öllum
leyft að reka bæði hljóðvarp og
sjónvarp. í dag er Ijósvakinn orð-
inn umtalsverð atvinnugrein fyrir
Ijósvíkinga og neytendur hafa úr
nógu að moða allan sólarhringinn.
Sama máli gildir um hinn helm-
ing Ijósvakans. Meb opnum Evr-
ópumarkaði er landið galopib fyrir
flugfélögum álfunnar og Bandarík-
in opnast brátt á sama hátt. íslensk
stjórnvöld ráða ekki yfir Ijósvakan-
um til eilífbarnóns og landið verð-
ur senn hluti af heimsmarkabnum.
Margháttub reynslan sýnir ab
frelsið er skárri kostur en skömmt-
un þegar öllu er á botninn hvolft.
Það hleypir nýju lífi í ferbaútveginn
hvort sem Flugleibir eða gistibóndi
eiga í hlut. En frelsið er ekki bara
fyrir ferðaútveginn og engin þjób
er jafn háb flugferðum og íslend-
ingar sjálfir. Frjáls Ijósvaki þýðir líka
fleiri kosti fyrir heimamenn og
lægra verð á milli landa jafnt sem
innan lands.
En um verslunarmannahelgina
halda flestir íslendingar sig við bíl-
inn og spenna beltin. Muna vel að
umferðarskyldan er jafn snar þátt-
ur í umferðarlögunum og umferð-
arrétturinn. Sýna aðgát í nærveru
sálar og gang hægt um gleðinnar
dyr. Góða ferð!