Tíminn - 26.08.1995, Blaðsíða 4

4
WtttUWU
Laugardagur 26. ágúst 1995
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: Jón Kristjánsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 563 1600
Símbréf: 55 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerb/prentun: ísafoldarprentsmibja hf.
Mánabaráskrift 1550 kr. m/vsk. Verb í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Grunnskólarnir
til sveitarfélaga
Nú nálgast sá tími sem skólarnir koma saman eftir sumar-
leyfi. Þúsundir skólanema halda þá áfram námi og nýir
hefja nám í skólakerfinu.
Fram undan eru þáttaskil í rekstri grunnskóla. Á árinu
1996 er ætlunin aö sveitarfélögin taki aö fullu yfir kostnaö
viö hann og ríkiö veröi aöeins eftirlitsaöili. Þessi breyting
var ákveöin meö nýjum grunnskólalögum frá Alþingi á
liönum vetri og nú er unniö aö nánari undirbúningi og út-
færslu laganna.
Þessi breyting er þáttur í þeirri stefnu sem uppi hefur ver-
iö aö styrkja sveitarstjórnarstigiö meö því aö auka umsvif
þess og fá því ný verkefni. Teningnum var kastaö í þessu
efni meö nýjum verkaskiptamálum áriö 1989 þar sem
sveitarfélögin tóku aö sér allan rekstrarkostnaö viö grunn-
skóla nema laun kennara.
Um þessa breytingu viröist ríkja nokkuö breiö samstaöa
hjá sveitarstjórnarmönnum og á Alþingi. Deilur síðasta
vetur beindust fremur aö því hvort tímabært væri að sam-
þykkja löggjöfina meöan svo margt væri óljóst um útfærsl-
una, til dæmis þá jöfnun sem þarf aö veröa milli stórra og
smárra sveitarfélaga til þess aö öll sveitarfélög ráöi viö verk-
efnið.
Til þess aö þessi breyting raski ekki skólastarfi í landinu
þarf að undirbúa hana mjög vel. Skólarnir eru viðkvæmir
vinnustaöir og um þá þarf aö ríkja friður. Þótt breytingin
varöi aöeins laun kennara er hún flókin og þaö þarf að
semja skýrar reglur um hverig fariö er meö áunnin réttindi
og síöast en skki síst hvaöa heimanmund þetta verkefni
fær frá ríkinu. Hann felst í því að breyta lögum um tekju-
stofna sveitarfélaga þannig að tekjur komi á móti þessum
auknu verkefnum.
Aö þessum málum ernú unnið. Þau em tekin til umfjöll-
unar á þingum sveitarstjórnarmanna sem eru haldin um
þessar mundir. Á þingi Sambands sveitarfélaga á Austur-
landi var gerð ítarleg grein fyrir stöðu mála af hálfu ráðu-
neytis, Kennarasambands íslands og Sambands íslenskra
sveitarfélaga. Þar kom fram að góöur andi ríkir í viðræðun-
um og er það vel.
Mjög mikilvægt er að gengiö sé frá öllum kostnaöarþátt-
um áöur en breytingin tekur gildi, þannig aö sem minnst
truflun veröi af. Ekkert bendir til annars nú en aö það tak-
ist fyrir 1. ágúst 1996 aö flytja þennan stóra málaflokk aö
fullu til sveitarfélaga.
Þaö er afar áríöandi aö breytingin veröur til þess aö efla
skólastarf
í landinu og bæta skólana. Þaö er ekki ástæða til þess að
vantreysta sveitarstjórnarmönnum til þessa verkefnis.
Sveitarfélögin hafa yfirleitt staðiö myndarlega aö rekstri
skólanna og þessi skipan felur í sér dreifingu valds og
aukna ábyrgö á hendur sveitarstjórnarstigsins í landinu. Ef
vel tekst til mun þaö hafa mikil áhrif á verkaskiptingu í
stjórnsýslunni í framtíðinni.
Oddur Ólafsson:
Stýring þjóöflutninga
Erlent vinnuafl hér á landi og
eftirsókn vinnufærs fólks til ab
flytja til útlanda hefur vakiö
upp svolitla umræðu sem at-
vinnuleysi og búferlaflutningar
innanlands blandast inn í.
Launakjör, byggöastefna og
húsnæbismál og annab land-
lægt klúbur blandast í málin og
lausn á vanda er ávallt álíka
fjarri og regnbogi á sólríkum
rigingardegi.
Páll Pétursson, félagsmálaráb-
herra, hefur sætt gagnrýni fyrir
þær hugmyndir ab stemma
stigu viö innflutningi erlends
vinnuafls meb þab fyrir augum
aö láta íslenska atvinnuleys-
ingja ganga fyrir þeirri vinnu
sem býbst.
Fiskverkendur mótmæla
harblega þar sem þeir segjast
ekki fá íslenskt fólk í vinnu og
byggist afkoma vinnslustöbva
og þar meb margra byggöarlaga
á erlendu vinnuafli.
Abrir segja vandalaust ab
senda íslenskt fólk í verstööv-
arnar, þab hafi verið gert ábur
fyrr og enginn skráöur atvinnu-
laus. En þaö var nú þá og skrán-
ing vinnumarkaöar laut öðrum
reglum en nú.
Fátæktarkjör
Ekki er langt um liöib síöan
fólk fór landshorna á milli í ver-
tíbarvinnu á útmánubum og
síldarvinnu á sumrum. Þegar
aflabrögö voru góð og síldin gaf
sig voru mikil uppgrip í útgerö-
arbæjum. Fólk þénaði vel og
auöurinn dreiföist um landið.
Nú gildir hagræbingin og lítið
er um yfirtíð og dagvinnulaun-
in í fiski freista varla nokkurs
manns. Fiskvinnan gerir varla
betur en að þeir sem hana
stunda eru matvinnungar eða
rétt rúmlega þaö. Fólk sem flýr
fátæktarlönd sættir sig viö þessi
kjör, en íslendingar varla.
Þessa ættu menn ab gæta sem
halda ab hægt sé aö útrýma at-
vinnuleysi og skaffa afskekktum
fiskvinnslustöbvunm vinnuafl
meb stjórnvaldsaðgeröum.
Það er láglaunastefnan sem er
aö koma fiskibnabinum í koll.
En erlenda vinnuaflib bjargar
því sem bjargaö verður.
Á ská og skjön
í fyrra fluttu 850 íslendignar
af landi brott umfram þá sem til
landsins komu. Fyrstu sjö mán-
ubi þessa árs eru þeir brottfluttu
500 fleiri og þyngist straumurin
enn. Atvinnuástandi er nær ein-
hliba kennt um.
Helmingur allra skráöra at-
vinnuleysingja er í Reykjavík.
Samt fjölgar íbúum þar og er
fækkunin því annars staðar.
Fólksfækkunin er mest þar sem
atvinnuástand er best og meðal-
tekjur hæstar.
Eitthvab er þetta á ská og
skjön vib viðteknar skýringar á
búferlaflutningum og ástandi
atvinnumála.
Opinber húsnæðisstefna hef-
ur átt ab laöa fólk að byggðar-
lögum eða aö halda í þá íbúa
sem fyrir eru. Allt virkar það öf-
ugt og eru nú félagslegar íbúðir
*
I
tímans
rás
víba orbnar myllusteinn um
háls sveitarfélaga.
Mál þessi lætur Páll félags-
málarábherra sig varða að von-
um og eins og varðandi at-
vinnumálin er hann hreinskil-
inn og sagbi við Tímann í gær:
„Sveitarfélögin eru komin í
óskaplega kreppu út af félags-
legum íbúðum. Þetta hefur orð-
ið að iönaðarvandamáli fyrst og
fremst til aö hafa einhver um-
svif og byggja."
Fjárfestingadella
Ráðherrann telur frágang firru
og ab fólk hafi ekki efni á að búa
í þessum dýru íbúðum.
Þarna situr snarruglað ráða-
leysi í fyrirrúmi. í stað þess ab
félagslegar íbúðir eiga að efla
byggð og vera íbúum til hags-
bóta gera þær sveitarfélögin fá-
tækari og aumari og síst meira
aðlabandi til búsetu.
Eins og meb fjölmargar aðrar
óarðbærar framkvæmdir sem
hið opinbera kemur nærri, eru
þær til þess gerðar að verktakar
fái einhver umsvif. Fram-
kvæmdirnar glæöa atvinnulíf
einstakra hagsmunahópa rétt
um sinn, en veröa öðrum byrði
sem oft bætist ofan á aðra offjár-
festingu.
Úrbætur geta ekki falist í öðru
en því að leysa sveitafélög und-
an okinu og miöa leiguverö vib
láglaunastefnuna sem fiskverk-
endur og aðrir atvinnurekendur
eru búnir að grunnmúra í alla
kjarasamninga við almúgann.
Óraunhæf þjóöar-
sátt
Þjóðarsátt er um að viðhalda
smábyggðastefnunni og vogar
enginn í móti að mæla. Það er
sama hver búsetuþróunin er,
áfram skal haldið að efla strjála
byggð með úthafsveiðiskipum,
félagslegum íbúöabyggingum
og samgöngumannvirkjum.
Víða er bakland verstöðva að
tæmast af fólki og fækkar þá
enn þeim sem gömul hefð er
fyrir að sækja í fiskvinnu og
bjarga verðmætum þegar mikið
berst á land.
Smábátaútgerð minnkar og sí-
fellt meiri hluti heildaraflans er
veiddur fjarri heimaslóð fiski-
skipanna.
ísland er að breytast. Allt at-
vinnuumhverfi tekur stakka-
skiptum og byggöaþróunin er
allt önnur en allir þykjast stefna
að. Sjálfsþurftarbúsakpur heyrir
liðinni tíð til, en hann getur alt
eins komist í tísku seinna meir
og er ekkert nema gott um það
aö segja.
Vel má vera aö hægt verði aö
stýra atvinnulausu fólki til
þeirra staöa þar sem skortur er á
vinnuafli og er hugmyndin þess
virði að láta reyna á hana. Ef til
vill geta niðurgreiddar lúxus-
íbúðir orðið það aðdráttarafl
sem valdib geta stramhvörfum í
búferlaflutningum.
Vafasamt er samt að það takist
og að útlent vinnuafl haldi smá-
byggðastefnunni við lýði enn
um sinn.
Þá mun fólk úr öðrum og
þriðja heiminum standa að
nokkru leyti undir menntun
þeirra mörgu íslendinga sem
leita starfa og frama við sitt hæfi
meðal þeirra þjóða sem ekki
byggja efnahag sinn á lágum
launum þeirra sem vinna við
frumframleiðslu.
í fyrra og í ár hverfa álíka
margir starfshæfir íslendingar
til útlanda og sem nemur íbúa-
tölu meðalkaupstaðar. Og
landsfeðurnir telja bjarta tíb
framundan og eru með sólgler-
augu á skrípamyndum til að fá
ekki ofbirtu í augun.