Tíminn - 24.10.1995, Blaðsíða 5

Þri&judagur 24. október 1995

5
Elín Björg Jónsdóttir:
Smugum lokað í velferðarkerfinu
a& er orbinn fastur libur í fjár-
lagafrumvörpunum þessi árin
a& leita helst aö matarholum
hjá þeim sem höllustum fæti
standa. Nýjasta útgáfan — fyrir áriö
1996 — er engin undantekning.
Þannig er bobaö afnám vísitölu-
og launatengingar, en sú ráðstöfun
mun rýra lífskjör lífeyris- og örorku-
þega og auka skattbyrði launafólks,
því fyrirsjáanlegt er að skattleysis-
mörk munu lækka í raun. Bótafjár-
hæbir á ab skera niður um 500
milljónir, mæbra- og febralaun um
125 milljónir eba tæp 40%, og 250
milljónir á ab spara meb því ab
draga úr greibslu heimildabóta.
Ef einhverjum kemur þetta orb,
heimildabætur, ókunnuglega fyrir
sjónir, skal upplýst ab t.d. er um
sérstaka uppbót á lífeyri ab ræba
fyrir þá, sem ekki komast af á tekj-
um sínum vegna sérstaks kostnab-
ar. Þessi sérstaki kostnabur er póstur
á borb vib mikinn lyfjakostnab.
Breibari eru þau bök nú ekki, sem
VETTVANCUR
„Þegar kostnaðarþátttaka
lyfja var aukin í heil-
brigðisráðherratíð Sig-
hvats Björgvinssonar var
slegið á gagnrýni með því
að benda á að þeir, sem
þyrftu á aðstoð að halda
vegna mikils lyfjakostn-
aðar, gœtu borið sig eftir
þessari sérstöku uppbót.
Núna, fjórum árum
seinna, er svo ráðist að
þessum möguleika."
nú eiga að axla aukinn hlut.
Þegar kostnabarþátttaka lyfja var
aukin í heilbrigbisrábherratíb Sig-
hvats Björgvinssonar var slegið á
gagnrýni meb því ab benda á ab
þeir, sem þyrftu á abstob ab halda
vegna mikils lyfjakostnabar, gætu
borib sig eftir þessari sérstöku upp-
bót. Núna, fjórum árum seinna, er
svo rábist að þessum möguleika.
Dropinn holar steininn
Þetta held ég ab sé lýsandi dæmi
um abferbir stjórnvalda vib nibur-
skurbinn í velferbarkerfinu undan-
farin ár. Vib sjáum ekki kerfisupp-
skurbi sem nema tugum prósenta,
eins og í gömlu Austur- Evrópu og
Rússlandi á árunum upp úr 1990.
Nei, okkar ráðamenn eru fulltrúar
smærri stíls, en dropinn holar stein-
inn. Þetta árvissa kropp er smátt og
smátt ab rústa velferbarkerfib. Eins
og glögglega hefur komib fram í
skobanakönnunum, vill yfirgnæf-
andi meirihluti þjóbarinnar ab hér
sé haldib úti öflugu velferðarkerfi
og ab hib samfélagslega öryggisnet
sé haldgott og traust. Þab skýtur því
skökku vib ab netagerbarmennirnir
í stjórnarrábinu skuli ekki abeins
vera hættir ab rimpa í götin, heldur
einnig farnir að rífa út úr möskvun-
um eins og dæmin, sem hér hafa
verið rakin, sanna.
BSRB hvetur til samstö&u
Gallinn er bara sá að þetta gerist í
flestum tilfellum í of smáum skref-
um til ab landsmenn hafi almennt
vara á sér. Á stjórnar- og formanna-
fundi BSRB þann 6. október s.l. var
varað við þessari þróun. „BSRB mun
aldrei sætta sig við slíka eybilegg-
ingu á velferbarþjónustunni og
hvetur til samstöbu um ab snúa
vörn í sókn," eins og segir í ályktun
fundarins. Þá er mótmælt þeim
áformum ríkisstjórnarinnar ab láta
almennt launafólk, aldraba og ör-
yrkja bera þyngstu byrðar af því ab
ná jafnvægi í þjóbarbúskapnum,
enda hafi þetta fólk þegar borið her-
kostnabinn af því ab ná verbbólg-
unni nibur og koma hér á stöbug-
leika. BSRB vill taka höndum saman
vib þá, sem eru sama sinnis, og
vinna í anda þess ab samhjálp verbi
áfram höfb ab leibarljósi vib skipu-
lag þjóbfélagsins.
Hofundur er forma&ur Félags opinberra
starfsmanna á Suburlandi og ritari BSRB.
Magnús H. Gíslason:
„Liggið þér hérna, ungfrú Petersen?"
Ekki batnar Birni enn bana-
kringluverkurinn" má segja
um greinaskrif Gubmundar
Jónasar Kristjánssonar í Tímanum
nú undanfarib. Fyrir nokkru skrif-
abi hann grein, sem ég gerbi fáeinar
athugasemdir vib. Þeim athuga-
semdum, sumum hverjum, „svar-
ar" hann svo í Tímanum þann 28.
september sl. Þab er skrítib „svar".
Ab langmestu leyti er þab endur-
tekning á fyrri grein Gubmundar og
mun hann væntanlega líta svo á, ab
aldrei sé gób vísa of oft kvebin. En
hins er þá líka ab gæta, ab því
þynnri verba tuggurnar, sem oftar
er á þeim japlab. Og þannig er þab
meb þessar ritsmíbar Gubmundar.
Þab er í raun og veru hvergi bita-
stætt í þeim vabli. Ab fást vib hann
er eins og ab reka prik inn í þoku,
þar er hvergi fyrirstaba, ekkert vib-
nám. Samt gæti ég vel trúab því, ab
Gubmundur Jónas ætti eftir ab birta
þessa afurb sína í þribja skiptib.
Ég fæ ekki séb, ab Gubmundur
Jónas geri minnstu tilraun til þess
ab hrófla vib einni einustu athuga-
semd, sem ég gerbi vib grein hans.
Fimbulfamb hans um Berlínarmúr-
inn og kommúnista á harla lítib er-
indi í vitræna umræbu um stjóm-
mál á íslandi á því herrans ári 1995.
Aubunn Bragi Sveinsson:
Máttugt tæki er mannleg
rödd. Það má nú segja.
Áhrifamikil getur þessi
rödd orbib, sé henni beitt af kunn-
áttu og smekkvísi, Öll emm vib
fædd mállaus, en meb tíð og tíma
læmm vib þab tungumál, sem í
kringum okkur er um munn haft,
ef svo má ab orbi kveba.
Jafn ánægjulegt og þab er ab
hlýba á góba framsögn texta, er
jafn ergilegt að hlusta á lélega
framsögn. Oft hef ég þurft ab neyb-
ast til ab hlýba á kraftlausan og
óskýran framburb flytjenda. Hlust-
andinn á fulla kröfu á, ab þab sem
honum er bobib í formi talabs
orbs, heyrist. Illt þætti, ef bók væri
þab ógreinilega prentub, ab ólæsi-
legt væri annab hvert orb eba
meira. Talab orb er miblun, rétt
eins og hib ritaba.
Ef vib flytjum eitthvert efni í
fjölmibli eba í áheyrendasal, verb-
Menn, sem hafa frosib fastir í fortíð-
inni og dagab þar uppi, eru harla
ömurleg fyrirbæri.
Guðmundi mibjumanni er mjög
í nöp við .R-listann. Skrif Helga
Hjörvar út af strætisvagnafargjöld-
unum fannst honum því mikill
fagnabarbobskapur. Ekkert er óebli-
legt vib þab þótt upp komi ágrein-
ingur mebal samstarfsmanna um
afstöbu til einstakra mála. En aub-
vitab getur staurblindur mibjumab-
ur ekki skilib þab.
Gubmundur Jónas vitnar í orb
Helga Hjörvar í Mbl. þann 13. sept-
ember sl. Ég get á sama hátt vitnað í
orb Alfrebs Þorsteinssonar, borgar-
fulltrúa og flokksbróbur Gubmund-
ar Jónasar (eba er þab ekki?), í Mbl.
28. september sl., en þar segir hann
m.a.:
„Hækkun fargjalda SVR er þrátt
fyrir allt ekki meiri en svo, ab gagn-
vart unglingum og eldri borgurum
eru þau lang lægst á höfubborgar-
svæbinu, miklu lægri en í Kópa-
vogi, Hafnarfirbi og Garbabæ, þar
sem flokksbræbur forsætisrábherr-
ans rába ríkjum."
En meira blób er í kusu Gub-
mundar mibjumanns og er lítib lát
á syndasukki R-listafólksins. Borgar-
stjórinn „flýgur til Kína" — auðvit-
VETTVANCUR
um vib ab gera okkur ljóst, ab hver
og einn, sem er vib fjölmiðlunar-
tækib (útvarp, sjónvarp) eba í
áheyrendasalnum, njóti þess sem á
borb er borib. Hann er neytandi,
rétt eins og þeir, sem neyta mat-
væla eba annars þess, sem kaupa
má fyrir fé á almennum markabi.
Sá, sem flytur eitthvab fýrir al-
menning eba einfaldlega fyrir
nokkra félaga sína, er ekki ab tala
vib sjálfan sig; þab held ég allir
hljóti ab gera sér ljóst. Hann er ab
bjóba fram dálítib, þótt ekki verbi
meb því bót rábin á efnislegum
þorsta eba sulti, heldur hib talaba
orb, eba ástkæra, ylhýra málib, eins
og Jónas nefndi tungu okkar. Eng-
inn hefur dásamab þessa tungu
viblíka og hann: ástkæra, ylhýra
VETTVANGUR
„Guðmundi miðjumanni er
mjög í nöp við R-listann.
SkrifHelga Hjörvar út af
strœtisvagnafargjöldunum
fannst honum því mikill
fagnaðarboðskapur. Ekkert
er óeðlilegt við það þótt
upp komi ágreiningur með-
al samstarfsmanna um af-
stöðu til einstakra mála.
En auðvitað getur staur-
blindur miðjumaður ekki
skilið það."
ab einsdæmi ab íslendingur leyfi sér
þab um þessar mundir — og „hópur
embættismanna borgarinnar spók-
ar sig á rómantískum herragarbs-
hótelum í Vatnahéröbum Eng-
lands". Ja, svei. Er nú nema von ab
sibgæbisverðinum blöskri? En aub-
vitab passar þab ekki í kramið að
geta þess ab þrátt fyrir þennan þarf-
lausa og ámælisverba flæking, varb
risnu- og ferbakostnabur borgarinn-
ar fyrstu sex mánubi ársins meira
málib og allri rödd fegra. En svo
fremi er þessi tunga fögur og heill-
andi, að hún sé borin fram af
kunnáttu og smekkvísi, einnig af
tillitssemi vib þá, sem á hlýba.
Sem betur fer em allmargir ágæt-
ir flytjendur talabs máls mebal okk-
ar, og langar mig til ab nefna örfáa
þeirra, sem mér finnst að eigi þab
hrós skilib. Einar Kárason rithöf-
undur les og talar skýrt og hreim-
fagurt mál, einnig Einar Már Gub-
mundsson. Hvert orð sem þessir
menn segja skilst ágætlega. Þab
sama verbur ekki sagt um suma þá,
sem em fengnir til ab gefa frétta-
skýringar í ljósvakamiðlum okkar.
Forseti okkar og biskup mæla skýrt,
enda á þjóbin ekki annab skilib en
ab þessir abilar tali okkar ástkæra,
ylhýra mál þab vel, ab hverjum
manni sé skiljanlegt.
Hrabi veldur því oft, ab menn
tala ekki jafn skýrt og væri, ef hæg-
ar væri ab verki stabib. En sé því
þannig fyrir komib af fjölmiblanna
hálfu, ab ákvebnum fjölda orba
skuli buna út úr sér á mínútu, til
dæmis ab taka, er mönnunum aub-
vitab vorkunn.
en 1/3 lægri en á meban sjálfstæbis-
menn rébu ríkjum.
Mabur gæti nú haldib ab þab hafi
alveg farib framhjá Gubmundi Jón-
asi ab hans eigin flokksmenn
standa ab þessu R-listafargani. Kem-
ur mér þá í hug sagan af Fog gamla
Sjálandsbiskupi, sem stundum var
mjög utan við sig. Á efri árum var
hann hvattur til þess ab kvænast.
Varb hann vib því og gekk í hjóna-
band meb ungri stúlku, ungfrú Pet-
ersen. Morguninn eftir brúbkaupið
vaknar biskup snemma, sér stúlk-
una í rúminu hjá sér og segir þá:
„Gub hjálpi mér. Liggið þér hérna,
ungfrú Petersen?"
Og sjaldan er ein báran stök. Ný-
lega hljóp Siv Fribleifsdóttir, alþing-
ismabur Framsóknar, útundan sér á
Norðurlandarábsþingi í Kaup-
mannahöfn, þar sem henni varð
þab á ab fylgja sannfæringu sinni
og greiddi atkvæbi meb Hjörleifi
Guttormssyni og vinstri sósíalist-
um. Þetta athæfi þótti íhaldsþing-
manninum, Sturlu Böbvarssyni,
hin mesta ógæfa. Þab gæti blátt
áfram stofnab stjórnarsamstarfi
íhalds og Framsóknar í brában
voba, ef Siv færi ab taka upp á því
ab fylgja sannfæringu sinni. Og
hvab eru menn eiginlega ab böggl-
Hér að framan hef ég getib ör-
fárra, sem að mínum dómi flytja
vel mál á opinberum vettvangi,
eins og til dæmis í ljósvakafjöl-
miblum. Aubvitab mætti telja
marga fleiri, en ég nefni þá ekki ab
sinni; læt lesendum þessarar grein-
ar það eftir. Þeir eiga væntanlega
sína eftirlætis flytjendur orbsins.
Vissulega væri ómaksins vert ab
veita þeim, sem fram úr skara um
skýran framburb, einhverja vibur-
kenningu. Slíkt yrbi þó einungis ab
ast meb sannfæringu, þegar mikib
liggur vib ab henni sé haldib afsíb-
is? Svona framferbi á bara ekki ab
líbast, finnst Sturlu. Þetta er nú bara
eins og talab út úr mínu hjarta, gæti
Gubmundur mibjumabur sagt. Hitt
er svo annab mál, ab stjórnarsam-
starf, sem ekki stæbi af sér sannfær-
ingu Sivjar, hlýtur ab hökta á hálf-
gerbum braubfótum.
í leibara Tímans 1. september sl.
segir m.a.:
„Pólitískur rétttrúnabur hefur
löngum leikið lýbræbislegar hug-
myndir og þjóbir illa. Ávallt eru til
hópar fólks, sem halda sig hafa öbl-
ast sjálfan sannleikann og beita fyr-
ir sig misjafnlega haldgóbri hug-
myndafræbi til ab rába og rábskast
meb náungann og ákveba hvernig
hann á ab hugsa, tala og hvaba
skobanir má láta í ljósi og með
hvaba hætti.... Rétthugsunin felst í
því í stórum dráttum ab þeir, sem
hafa höndlab hana, hafa kórréttan
skilning á réttum skobunum og
röngum og vita upp á hár hvernig
orða á hugsun."
Pólitískir bókstafstrúarmenn og
augnaþjónar mættu gjarnan hug-
leiba þessi orb.
Höfundur er fyrrverandi blabamabur.
gera ab vel athugubu máli, því ab
handahóf hefur oft einkennt sum-
ar verblaunaveitingar upp á síb-
kastib, enda vart vib öðru ab búast,
þegar margir abilar standa ab slíku.
Helgi Hjörvar, rithöfundur og út-
varpsmabur, stofnabi til verblauna
um góba framsögn í útvarpi, og
kenndi hann þau við son sinn,
Daba, sem andabist ungur áb ár-
um. Nokkrir ágætir útvarpsmenn
hlutu þessa viburkenningu, og
nefni ég þó engin nöfn í því sam-
bandi. En ég man, ab allir sem vib-
urkenningu hlutu, áttu hana skilib.
Væri ekki ástæba til ab endurnýja
þessar verblaunaveitingar eba hvað
þær nú heita, sem Helgi Hjörvar
efndi til á sínum tíma, víst fyrir
f jómm áratugum eða meira? Ég álít
þab. Ég er ab vísu á móti verblauna-
veitingum um alla skapaba hluti,
eins og nú tíbkast svo mjög, en
þegar tunga okkar á hlut ab máli,
hef ég ekkert vib þab ab athuga.
Kjarni máls míns er einfaldur:
Gób framsögn er mikilvæg, og for-
senda þess, að notið verði talabs
máls á hvaba vettvangi sem er.
Höfundur er kennari.
Góð framsögn