Tíminn - 26.10.1995, Blaðsíða 4

4

Fimmtudagur 26. október 1995
1ÍÍWflM)$
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: jón Kristjánsson
Ritstjórnarfulltrúi: Oddur Olafsson
Fréttastjóri: Birgir Gu&mundsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 563 1600
Símbréf: 55 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerð/prentun: ísafoldarprentsmi&ja hf.
Mána&aráskrift 1550 kr. m/vsk. Verö í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Trúnaðarbrestur
milli tveggja þjóða
Þung orð falla á þingi Verkamannasambandsins um
það launamisrétti sem ríkir í landinu. Þar er sagt full-
um fetum að tvær þjóðir búi í landinu: þeir bjargálna
og vel það, og svo hinir, sem varla eða ekki tekst að
vinna fyrir eigin framfærslu og sinna. Trúnaðarbrest-
ur milli atvinnurekenda og ríkisvalds annars vegar
og verkalýðsins hins vegar er algjör, ef marka má það
sem forysta Alþýðusambandsins og Verkamanna-
sambandsins halda fram í ræðum og samtölum.
Láglaunafólkið lætur á sér skilja að fyrir það sé
engu að tapa, þótt látið verði sverfa til stáls í sam-
skiptum aðila vinnumarkaðar og heimtar aðgerðir til
að ná fram betri lífskjörum.
Verkalýðsfélög eru þegar farin að segja upp samn-
ingum og stjórnir heildarsamtaka hvetja aðildarfé-
lögin til að gera slíkt hið sama. Vinnuveitendur svara
með því að hóta að kæra til Félagsdóms, sem raunar
er ekki til, þar sem engir dómarar með umboð sitja
þar eins og sakir standa. En vinnuveitendur telja að
samningarnir frá því í febrúar eigi að standa, enda sé
gildistími þeirra tvö ár. En verkalýðsfélögin rifta
samningunum, þar sem þau telja að forsendur séu
brostnar.
Ástandið á vinnumarkaði er vægast sagt ótryggt.
Allt síðan febrúarsamningar voru gerðir hefur hver
stéttin af annarri fengið umtalsverðar kjarabætur
framyfir það, sem samið var um í upphafi lotunnar.
Þegar Kjaradómur síðan kvað upp sinn úrskurð um
laun æðstu embættismanna og alþingismanna, er
bersýnilegt að láglauna- og meðaltekjufólki er ofboð-
ið.
Forsætisráðherra og vinnuveitendur segja með
nokkrum rétti, að samkvæmt samkomulaginu frá því
í febrúar hafi ekki skapast neinar nýjar forsendur
sem réttlæti uppsögn samninga löngu áður en samn-
ingstímabili lýkur. En verkalýðsforystan heldur því
fram, að ekki hafi verið staðið við fyrirheitin um að
jafna bilið milli þeirra, sem lægst hafa launin, og
hinna, sem meira bera úr býtumj fyrir vinnur sínar.
Hér stefnir allt í ógöngur. Ef vinnuveitendur efna
til kærumála og dómsuppkvaðninga, getur það virk-
að eins og olía á eld. Ef stjórnvöld neita að horfast í
augu við það misrétti, sem verkalýðurinn telur sig
beittan, og skýla sér á bak við lagabókstafi um Kjara-
dóm og úrskuröi hans, geta þau kallað yfir sig ástand
sem kann að hafa ófyrirsjáanlegar afleiðingar.
Verkalýðshreyfingin stendur aftur á móti frammi
fyrir því að setja fram rökstuddar kröfur um kjara-
bætur og að efna til aðgerða til að fylgja þeim eftir.
Trúnaðarbresturinn milli þjóðanna tveggja er
kominn á það stig, aö menn ættu að fara aö gæta að
sér og efla ekki upp óvinafagnað með óheppilegum
yfirlýsingum og treysta um of á kærur og dómstóla.
Hvað sem hver segir, þá er frammistaða Kjaradóms
ekki til þess fallin að beina viökvæmum deilumálum
um kaup og kjör til slíkra samkundna.
Líklegast best að reyna að leita samningaleiða eftir
hinum siðrænu leiðum, sem farið er að brydda á í
sambandi viö kjaramál.
Menningin er ein
7íi6all'0""n"'

lEtum

SSÆ-5-stSS
Jív.IíoS'W \
urinn

\V

Það hriktir í þessa dagana, þegar
menningarvitar leikhúsanna skora
á hólm hinn leyndardómsfulla list-
ræna metnað og hver riddarinn á
fætur öörum veltist um sviðið í
stinnum fjörtökum við listagyðjur
íslenskrar menningar.
Átökin hafa borist víða, en allar
markverðustu orrusturnar þetta
haustið verið háðar um Borgarleik-
húsið. Leikhúsgagnrýnendur hafa
undrast að jafn stórt og' voldugt
leikhús skuli láta sér lynda að bjóða
upp á einfaldar uppsuður og rislitla
söngleiki, sem hvorki ná aö hreyfa
við huga leikhúsgestsins né skilja
þar eitthvað eftir.
Stjórnendur leikhússins svara
fullum hálsi að fjárskortur standi
öllu fyrir þrifum og ógerningur sé
að færa upp almennileg leikrit
vegna fjárskorts. Ekki hefur sú
dramatúrgía þó veriö útskýrð að
ráði sem gerir mönnum kleift aö
taka góða leiklist út úr hraðbankan-
um meö fjársterku debetkorti, en sá
hraðbanki hefur lítið verið auglýst-
ur miðað við aðrar tegundir banka-
starfsemi.
Leikhúsheimurinn í
uppnámi
Er nú svo komið í þessari átaka-
sögu leikhúsmanna og listagyöj-
unnar, að leikhússtjóri er búinn að
segja upp störfum með sannkölluð-
um prímadonnustíl og nýr hefur
verið ráöinn. Sú ráöning hefur að
vísu ekki enn gengið sína leiö á
enda, því margir voru um hituna.
Leikhúsfólk héðan og þaðan er búið
að opna sig um ráðninguna, og sýn-
ist sitt hverjum um það hver riddar-
anna sé best til þess fallinn að
glíma, svo íslenskri menningu
gagnist sem best.
I Tímanum í gær kom þannig
fram að einn riddarinn, Þórhildur
Þorleifsdóttir, hyggst ekki sætta sig
við að hafa verið gerð að hornkerl-
ingu með því að framhjá henni var
gengið og einhver drengur, Viðar
Eggertsson, ráðinn í hennar staö.
Þórhildur ætlar með málið fyrir
Jafnréttisráð og fá bréf upp á aö Við-
ar hafi verið ráðinn vegna karl-
rembu.
Allt ber þetta vott grósku í menn-
ingarlífi landsmanna, og þaö er í
raun stórkostlegt fyrir íslenskt leik-
hús að svo ákafar og eldheitar deil-
ur skuli fara fram, listagyðjunni til
heiðurs. Væntanlega þurfa menri
ekki að örvænta um menningararf-
inn, þegar hans er svona gætt.
GARRI
Þó vakna ýmsar spurningar í
þessu samhengi varðandi þaö hvort
allt þetta tilstand sé nauðsynlegt. Er
ekki hvort sem er verið að varðveita
menningararfinn á öðrum stöðum
með margfalt áhrifaríkari hætti en
gert er í leikhúsinu. Ríkisútvarpið,
ekki síst Sjónvarpið, hefur það lög-
boðna hlutverk að varðveita menn-
ingararfinn og hlúa að honum með
því sem kallað hefur verið „mikil-
vægt menningarhlutverk útvarps-
ins".
Hámenning og lág-
menning
í viðtali sem birtist í Tímanum í
gær, því sama tölublaði og Þórhild-
ur skorar karlrembur Borgarleik-
hússins á hólm til þess að hún geti
sjálf tekið að sér að bjarga listræn-
um metnaði leikhússins, er einmitt
viðtal við Sveinbjörn I. Baldvins-
son, dagskrárstjóra innlendrar dag-
skrár í Sjónvarpinu. Þar er hann
spurður um listagyðjurnar og list-
ræna metnaðinn og menningar-
hlutverk RÚV í sinni dagskrá. En
Sjónvarpið líkt og Borgarleikhúsið
hefur sætt nokkurri gagnrýni fyrir
flatneskju.
Ólíkt leikrænum tilþrifum leik-
húsfólksins bendir Sveinþjern ein-
faldlega á að menningin sé ein, það
sé engin hámenning og engin lág-
menning, og þess vegna séu auglýs-
ingaþættir eins og Happ í hendi
Hemma Gunn og Þeytingur um
landsbyggðina að sjálfsögu menn-
ingarlegir þættir, sem og allir hinir
þættimir með flaggskipið Dagsljós í
fararbroddi.
Auövitað er leikhús ekki það
sama og sjónvarp. Hins vegar ættu
leikhúströllin að geta lært ýmislegt
af þeim hjá Sjónvarpinu um það
hvernig eigi að skilgreina og meta
þá menningarstarfsemi sem unnið
er að. Menningin er ein og engin
hástig eða lágstig til í henni. Sama
hlýtur að gilda um leikhúsmenn-
inguna og hinn listræna metnað.
Þar eru engin hástig og engin lág-
stig. Galdurinn liggur einfaldlega í
því að ef menn á annað borö setja
upp sýningar, þá eru þeir komnir
með leikhúsmenningu.
Garri
Afreksíþróttin eina og sanna
Skattgreiðendur á íslandi hafa
einstæða unun af því að láta hafa
sig að fíflum. Þeir borga og borga
og borga allan fjandann sem að er
rétt og þykir ekkert sjálfsagðara en
aö standa undir ótrúlegum bákn-
um og atvinnugreinum sem þjóð-
lygin hamrar á aö séu til al-
mannaheilla og eigi aö fjármagna
og reka af opinberu fé.
Eitt þessara bákna er íþrótta-
hreyfingin. í kringum hana eru
spunnar miklar þjóðsögur um
þjóðhagslegt og uppeldislegt gildi
og bla og bla, og blablabla.
íþróttahreyfingunum stjórna
kræfir fjáraflamenn sem spila á
sveitarstjórnir og alvörupólitíkusa
af mikilli list. Þeir eru svo vel
þjálfaðir og liprir í íþrótt sinni aö
enginn stenst þeim snúning í aö
skara eld að sinni köku.
Félagar í kirkjugör&um
Gott dæmi um það er þegar
íþróttahreyfingunni voru afhentir
tveir þriöju af skatttekjum sem
stjórnvöld annarra þjó&a sleppa
aldrei úr höndum sér. Þaö er lottó-
iö sæla sem víöa um lönd er drjúg
tekjulind ríkisjóöa. En skattmenn
íslands gefa þetta úr höndum sér
vegna þess aö þeir vita aö þegnar
þeirra eru fábjánar sem hægt er aö
bjóöa hvaö sem er.
En þótt fjárplógsmönnum
íþróttanna gangi vel aö snúa á
pólitíkusa hittir skrattinn ömmu
sína fyrir þegar þeir setja upp skot-
skóna til að sparka hver í annann.
Um árabil hafa íþróttafélög og
sambönd logiö af hjartans lyst um
félagafjöld. Skrábir eru keppnis-
menn sem eru löngu dauöir eöa
hafa aldrei verið til og eru íþrótta-
menn á skrám þriöjungi og helm-
ingi fleiri en þeir sem sannanlega
iöka keppni í spörkum og áflog-
um.
Þessi tegund íþróttalygi er til
þess gerö aö fá sem hæstar úthlut-
Á víbavangi
anir af lottópeningum. Sam-
kvæmt þeim útreikningum mun
láta nærri aö hver einasti vinnu-
fær íslendingur æfi keppnisíþrótt-
ir af kappi. Svona plötubu félögin
og samböndin hvert annaö tií að
krækja í sem mest af einkaskatt-
peningum sínum.
En þegar heilu kirkjugaröarnir
og afreksmenn úr álfheimum
voru komnir á félagaskrá lottó-
íþróttafélaga var tími til kominn
ab fara að hreinsa til í boltaleikja-
félögunum.
Þaö voru lottógæjamir sem
stóöu fyrir hreinsununum því þaö
opinbera vogar sér aldrei aö skipta
sér hiö minnsta af fjárreiöum
íþróttanna, nema meö því einu ab
moka í þær fjármunum.
Skrýtnar atkvæ&avei&ar
Ríki og sveitarfélög þurfa náttúr-
lega ekkert að vita um fjölda íþótta-
manna. Þau bara borga eftir upp-
gefnum tölum og stjórnmálafólkið
telur atkvæbin eftir fölsuðum fé-
lagaskrám og bugtar sig og beygir
og reiðir fram framlögin upp úr vö-
sum skattborgarana.
Frægð íslenskra afreksmanna er
ótvíræb og fara þeir sigurgöngur
vítt og breitt um heiminn eins og
Ríkisfréttir og aðrir fjölmiðlar eru
fullir upp með dögum oftar. Leik-
menn og þjálfarar ganga kaupum
og sölum og digrir sveitarsjóðir
starida galopnir þegar vel ber í veiði
í svona kaupskap.
En afrek þeirra sem skaffa pen-
ingana til að reka móverkið og
halda uppi háu atvinnustigi á
íþróttamarkaði eru aldrei lofub sem
skyldi. Þeir sýna ótvíræða leikni og
snilldartakta þegar þeir leika á þjóð-
arsálina og fylla hana af hégiljum
um aö hún eigi á einn eða annan
hátt að borga brúsann.
í útlöndum eru keppnislið hluta-
félög og lottó ríkisrekin.
En upplýsingar um það berast
aldrei hingað til lands. Sem líka er
eins gott, því þá gætu fariö að renna
tvær grímur á kjósendur þeirra
stjórnmálamanna sem eygja von í
því ab fá ótalmörg atkvæði upp úr
kirkjugörðum og álfheimum. Sem
sagt úr félagaskrám íþróttahreyfing-
arinnar. OÓ