Tíminn - 27.10.1995, Page 6

6
mmmu
Föstudagur 27. október 1995
Fimm ára áœtlun Noröurlandaráös á sviöi jafnréttismála:
Jafnréttismál me6-
al forgangsmála
Ný samstarfsáætlun á svi&i jafn-
réttismála hefur verib samþykkt
af jafnréttisrábherrum og Norbur-
landarábi og er henni ætlab ab
gilda fyrir tímabilib 1995-2000.
Áætlunin felur í sér hefbbundin
markmib sem talin eru leiba til ár-
angurs í átt til jafnréttis. Vonast er
til ab samstarfib veibi til þess ab
þróa áfram sameiginlega lífssýn
Norburlanda og stubli ab árangurs-
ríkara og öflugra jafnréttisstarfi inn-
an hvers og eins Norburlandanna.
Samkvæmt jafnréttisáætluninni
mun samstarfib einkum mibast vib
nokkur forgangsverkefni. Fram til
aldamóta verbur þannig stutt vib
starfsemi sem beinist ab því ab kon-
ur og karlar fái jafnan abgang ab
ákvarbanatöku í stjórnmálum og
efnahagsmálum, ab staba og áhrif
kvenna og karla í efnahagsmálum
verbi jöfn og í því sambandi er eink-
um horft til abgerba er leitt geti til
launajafnréttis. Einnig á samstarfib
ab taka til jafnrar stöbu kynja í at-
vinnulífinu og stubla ab því ab karl-
ar og konur fái bætt tækifæri til ab
sameina foreldrahlutverk og launa-
vinnu. Páll Pétursson félagsmála-
rábherra benti á ab slík vinna væri
þegar í gangi hér á landi, m.a. þar
sem stefnt sé ab því ab koma á sam-
felldum skóladegi og lengja skóla-
tíma yngstu barna, sem og lengja
árlegan kennslutíma. Ab lokum
verbur stutt vib starfsemi sem hefur
áhrif á þróun jafnréttismála innan
Evrópu og á alþjóbavettvangi.
Til ab ná árangri hyggst rábherra-
nefndin vinna ab þróun abferba
sem stubla ab virku jafnréttisstarfi.
Ekki er ætlunin ab koma á sam-
ræmdum reglum yfir Norburlönd-
in, þó þessi áætlun hafi verib sam-
þykkt.
Á blabamannafundi þar sem
áætlunin var kynnt kom fram, ab á
síbari hluta 9. áratugarins hafi hlut-
ur kvenna á þjóbþingum komist yf-
ir 30% og telst því vera farinn ab
Frá blaöamannafundi félagsmálarábherra í vikunni þar sem jafnréttis-
áœtlun Norburlandarábs var kynnt.
hafa raunveruleg áhrif. Á íslandi
komst hlutur kvenna í 24%, sem
telst ekki nóg til ab hafa raunveru-
leg áhrif.
Varbandi raunhæfar abgerbir til
ab komib verbi á sömu launum fyr-
ir sömu vinnu, er ab sögn félags-
málarábherra starfshópur ab störf-
um sem athuga mun starfsmat,
undir forystu Sivjar Fribleifsdóttur.
Hópnum er ætlab ab skila tillögum
fyrir mibjan nóvember. En kerfis-
bundib mat á störfum ríkisstarfs-
manna er forsenda þess ab hægt sé
ab vinna út frá þeirri reglu, ab
greiba eigi konum og körlum sömu
laun fyrir jafnverbmæt og sambæri-
leg störf. LÓA
Garöarnir viö Ægisíöu
Eftir mibja nítjándu öld átti Þórbur Gub-
mundsson útræbisjörbina Garöana.
Jörbin var vib Skerjafjörö, sunnan og
sjávarmegin vib Grímsstaöaholt. Hún
var fremur rýr, en sæmileg lending og
hafbi þaö mikiö aö segja fyrir ábúendur.
í Göröunum efnaöist Þóröur Guömunds-
son vel, enda var hann aflamaöur og
dugnaöarforkur. Hann byggöi þar nýtt
hús árið 1882, sem stendur þar enn og
sagt verður nánar frá hér á eftir. Á þeim
tíma þótti þetta mikil og stór bygging og
enn í dag er þetta mjög reisulegt hús.
Áriö 1888 höföu þeir Þóröur Guð-
mundsson og Egill Egilsen makaskipti á
býlinu Göröunum og stórhýsinu Glas-
gow, sem er þekkt í sögu Reykjavíkur. Eg-
ill Egilsen var þar með sínu fólki í nokk-
ur ár, eöa þar til Siguröur Jónsson skip-
stjóri tekur Garbana á leigu haustið
1892. Siguröur var frá Skildinganesi í
Skerjafirði, haröduglegur og vel gefinn
mabur. Hann var þá trúlofaður konu sem
hét Ólöf Kristín og gengu þau í hjóna-
band haustiö 1893. Tveimur árum síöar
keyptu ungu hjónin Garöana.
Siguröur Jónsson var stórhuga og
verkefnin framundan óþrjótandi. Tók
hann til við aö endurbæta jöröina og
lagöi veg frá Göröunum uppá Gríms-
staöaholt. Heitir sá vegur Garöavegur og
er nokkuð eftir af honum enn í dag. Um
svipað leyti var veriö aö leggja vegarslóö
eftir Melunum, sem þá voru óbyggöir og
mun bærinn hafa staðiö fyrir þeim fram-
kvæmdum. Garðavegur náöi aö þessum
vegi og var mikil samgöngubót fyrir
Garöana og þá sem á Grímsstaöaholtinu
bjuggu. Þaö varö aö leggja Garbaveg yfir
Illukeldu, sem var í slakkanum neöan viö
Grímsstaöaholtiö og af gömlum heim-
ildum má ætla aö í hana hafi runniö
skólp og annar ófögnubur frá húsunum
á holtinu. Jafnframt lagningu vegarins
var tekiö upp grjót úr túninu og nokkuð
af því notab til aö byggja undir veginn
þar sem hann lá yfir Illukeldu. Nokkuð af
grjóti, sem fjarlægja þurfti jafnóbum og
túniö var stækkaö, var flutt niöur í flæö-
armáliö og hlaöin úr því bryggja, sem
enn í dag má sjá móta fyrir.
Siguröur réö mann að nafni Árni Jóns-
son frá Grímsstööum til aö hafa umsjón
meö vegarlagningunni. Árni þessi haföi
veriö í vegavinnu sumariö áöur og kunni
veltil verka.
Á fáum árum stækkaöi Sigurður túniö,
svo að þaö gaf tífalt meira af sér. en áriö
sem hann festi kaup á jörðinni.
Árið 1894 fékk Sigurður sér hest og
vagn. Hann var þá ákvebinn í aö koma á
fót fiskverkun í Göröunum, en til aö
flytja mikið magn af fiski var ekki önnur
betri flutningsaöferö til en ab nota hest
og kerru. Til margra ára var þar verkabur
Carbarnir.
allur sá fiskur, sem
Siguröur Jónsson
veiddi á sínum
skipum, og einnig
var tekinn fiskur frá
öörum. Fyrir alda-
mót byggbi Sigurður fiskverkunarhús á
jöröinni meö verbúb. Þetta mikla fram-
tak unga útvegsbóndans í Göröunum
veitti mörgum atvinnu.
Áriö 1892 keypti Siguröur Jónsson í
Göröunum sitt fyrsta skip, sem var sexró-
ið. Á þessu skipi aflaöi hann vel og gat
meö því búið sér og sínum myndarlegt
heimili.
í brunaviröingum (brunabótamati)
frá árinu 1916 kemur fram aö þá hafi Sig-
urður verib búinn aö gera miklar endur-
bætur á húseignum sínum og bæta vib
þær frá því aö hann keypti Garöana. Þá
er lýsing á húsinu á þann veg, aö þaö
hafi veriö þiljaö innan og fyllt á milli
meö mosa. Niöri þrjú herbergi, eldhús og
gangur, allt málaö nema tvö herbergin
sem em veggfóöruö. Tveir ofnar og ein
eldavél niöri. Uppi fjögur íbúðarherbergi
og gangur, allt þiljaö og málaö. Þaö er
einn ofn. Kjallari 2 3/4 álnir á hæö undir
öllu húsinu, meö steingólfi, hólfaður í
þrennt meö timb-
urmilligerðum.
Viö noröurhlið
hússins inngöngu-
skúr byggður af
bindingi, klæddur
aö utan með boröum og járni á þrjá
vegu, þiljaöur innan og málaður.
Lýsing á útihúsum í Görðunum var
þessi: Heyhlaöa byggö úr bindingi,
klædd aö utan meb járni og járn á þaki.
Breidd 10 álnir og lengd 16 álnir. Við
vesturhliö hlööunnar er fjós meö skúr-
þaki. Útveggir úr grásteini og sements-
kústraðir aö utan og meö járnþaki á
plægðum borðum, meö pappa í milli.
Allt fjósiö þiljaö innan og fyllt á milli
með heyi og mosa. Fjósiö aö lengd 16
álnir og breidd 6 álnir. Viö fjósiö var
haughús úr sementssteypu meö timbur-
þaki. Þá var á lóöinni hjallur meb járn-
þaki og rimlum á veggjum. Á lóöinni
niöur viö sjó fiskgeymsluhús (fiskverk-
unarhús) byggt af bindingi. Stærb húss-
ins 12 álnir aö lengd og breidd rúmar 10
álnir. Einnig var byggöur skúr á lóðinni,
sem notaöur var fyrir hesta.
Af þessari lýsingu má sjá aö vel hefur
veriö búiö í Görðunum og þótti þetta
HÚSIN í BÆNUM
FREYJA JÓNSDÓTTIR
alla tíð hið mesta myndarheimili. Þar var
oft margt manna í vinnu við fiskinn og
margir bjuggu á verbúöarlofti á meðan á
vertíö stóö.
Þaö gefur augaleið aö ekki getur nokk-
ur mabur afkastaö öllu því sem Siguröur
geröi, nema aö konan hafi staöiö meö
honum í einu og öllu og veriö góö bú-
stýra. Góða vini átti Sigurður og má þar
nefna Jóhannes Kjarval listmálara. Kjar-
val málaði þrjár myndir af vini sínum og
eru þær á Hrafnistu og í eigu Reykjavík-
urborgar.
Þó ab mikil hamingja og velgengni
einkenndi búskap þeirra Ólafar Kristínar
og Siguröar Jónssonar, gleymdi sorgin
þessum unga skipstjóra ekki. Eitt sinn
eftir nokkurra daga róöur, þegar hann
kom aö landi meö skip sitt drekkhlaöiö
af lífsbjörg, mætti honum harmafregn,
sú ab hann væri oröinn ekkjumaður.
Ekki var ein báran stök, fleiri hörmungar
höföu gerst á meðan hann og menn
hans voru á sjónum. Faðir hans við ann-
an mann hafbi drukknab á Skerjafirði í
blíðskaparveöri.
Siguröur giftist síöar frænku Ólafar
Kristínar, Guðrúnu Pétursdóttur, og var
hún móöir barna hans, nema Erlendar
sem Sigurður átti meö fyrri konu sinni.
Guörún og Siguröur eignuöust mörg
mannvænleg börn, sem öll ólust upp í
Görðunum.
Sigurbur féll frá á undan konu sinni
Gubrúnu, en hún bjó í Göröunum til árs-
ins 1959. Eftir það var húsiö um tíma í
útleigu, en í eigu afkomenda Siguröar. Á
þessum árum breiddi Reykjavík ört úr sér
og þar kom ab jöröin Garbar fór undir
ríkmannleg hús viö Ægisíöuna. Grænar
sléttur frá götu og niður aö sjó eru nú þar
sem áöur var fjós, hlaða og fiskverkunar-
hús. En íbúöarhúsið stendur enn og mun
áfram vera á sínum stað. Það er nú í eigu
Ó(afar Kristínar Siguröardóttur, en hún
er dótturdóttir Siguröar Jónssonar í
Görðunum og Gubrúnar Péturstóttur.
Ólöf Kristín flutti í húsið áriö 1981.
Hún festi síban kaup á óöali feöra sinna
og býr þar ásamt manni sínum, Sigurþór
Heimissyni, og ungri dóttur þeirra, Sig-
ríöi.
Núna á þessum dögum er veriö aö
vinna aö miklum endurbótum á húsinu.
Þaö er kappkostað aö gera húsib upp aö
innan eins og þab var áöur. Úr stafn-
gluggum uppi er víösýnt. Handan Skerja-
fjaröar blasir viö Álftanesiö. Prestasker,
Kotasker og Baulusker skjóta feimnislega
upp kollinum, þegar lágsjávaö er.
Andi hússins er mjög sérstakur og þab
gefur augaleiö aö þab hlýtur að vera ó-
venjulegt aö búa í húsi, sem er í borg en
þó fýrir utan allt.