Tíminn - 21.02.1996, Blaðsíða 8

8
Wins&Ku
Miövikudagur 21. febrúar 1996
UTLÖND . . . UTLÖND . . . UTLÖND . . . UTLÖND . . . UTLÖND . . . UTLÖND . . . UTLÖND . . . UTLÖND . . . UTLÖN
Fjöldi rithöfunda enn í tyrkneskum fangelsum þrátt fyrir breytingarnar sem geröar voru fyrir Evrópusambandiö á
hinni illrœmdu 8. grein hryöjuverkalaganna:
Baráttan fyrir tjáningarfrelsinu
heldur áfram
Isik Yurtcu blaöaritstjóri er
greinilega ab reyna aö segja eitt-
hvaö, en þykkt gleriö og voldug-
ir stálrimlarnir sem aöskilja
hann frá viömælanda sínum ■
fangelsinu kæfa aö mestu Ieyti
þaö sem hann hefur aö segja.
„Nei, nei, allt er í góöu lagi,"
hrópar hann og þrýstir andliti
sínu þétt upp aö málmplötu sem
er þakin litlum götum og ætluö
til þess aö fangarnir geti rætt viö
þá sem koma í heimsókn. „Ég
vil bara aö fólk viti aö ég sé
hérna, vegna þess aö þaö er eins
og allir hafi gleymt mér," segir
Yurtcu.
Yurtcu, sem er 52 ára, á eftir aö
dvelja í a.m.k. fimm ár í Sakarya
fangelsinu í Tyrklandi vegna
greina sem hann birti í dagblað-
inu Ozgur Gundem þegar hann
var ritstjóri. í greinunum var tekin
afstaöa meö málstaö Kúrda, og al-
mennt var blaöiö sjálft hlynnt
málstaö þeirra.
Fyrir fjórum mánuðum lét
stjórnin í Ankara undan alþjóðleg-
um þrýstingi og breytti umdeild-
um hryöjuverkalögum þar sem
lagt var bann viö „aöskilnaðar-
áróöri". Mannréttindasamtök
halda því fram aö útkoman hafi
verið sú að um 140 manns hafi
verið leystir úr haldi vegna laga-
breytinganna, ýmist vegna þess aö
dómar þeirra voru mildaöir eöa
réttaö var í máli þeirra aö nýju í
samræmi viö breytingarnar.
Þetta nægöi þó ekki til þess að
öllum öllum rithöfundum, lög-
fræðingum, stjórnmálamönnum
og öðrum sem sátu í fangelsi fyrir
þaö að segja skoðanir sínar gætu
yfirgefið fangaklefa sína. Að sögn
mannréttindasamtaka í Tyrklandi
sátu um 100 manns enn í fangelsi
í árslok 1995 vegna þeirra oröa
sem þeir höfðu annað hvort birt á
prenti eöa mælt af munni fram.
Og þúsundir aö auki bíða dóms.
Þetta fólk, líkt og Yurtcu, var
ekki bara dæmt á grundvelli 8.
greinar hryöjuverkalaganna, þar
sem þess er nú krafist að sannað
verði fyrir dómi að ákærðu hafi
vísvitandi ætlaö sér að hafa í
frammi „aðskilnaöaráróður", þ.e.
aö um ásetningsbrot hafi veriö að
ræða. Því einnig var dæmt á
grundvelli annarra, minna þekktra
lagaákvæða sem takmarka tjáning-
arfrelsi í Tyrklandi.
Meðal annars er þar um að ræöa
6. og 7. grein hryðjuverkalaganna,
þar sem bannaöur er áróður frá
hryðjuverkasamtökum, og 312.
grein almennra hegningarlaga þar
sem bann er lagt viö því aö „stofn-
að sé til fjandskapar", eins og það
heitir í Iögunum.
Lítið annað en fegr-
unaraðgerðir
Flestir sem leiddir eru fyrir rétt
eru ákæröir fyrir að hafa í frammi
kröfur um aukiö frelsi til handa
kúrdíska minnihlutanum í land-
inu, fyrir að vekja máls á þjóðern-
isstefnu Kúrda eða fyrir að gagn-
rýna meint mannréttindabrot
tyrkneskra hermanna sem berjast
kúrdískum uppreisnarmönnum í
suðausturhluta Tyrklands.
Lögfræðingar sem sérhæfa sig í
málum sem snúast um tjáningar-
frelsi hafa harðlega gagnrýnt
breytingarnar frá því í október á 8.
greininni og sagt að þær séu lítið
annaö en fegrunaraðgerðir. Tyrk-
neskir dómstólar séu ákveðnir í að
halda áfram ab sækja til saka alla
sem fara yfir viðurkennd hug-
myndafræðileg mörk. „Viö sögð-
um aö breytingarnar væru eins
konar leikur til þess að fá Evrópu-
þingið til þess að greiða tolla-
bandalaginu atkvæöi, og við höfð-
um rétt fyrir okkur," sagði Mustafa
Ayzit lögfræðingur.
Þingmenn Evrópuþingsins sam-
þykktu tollabandalag milli Tyrk-
lands og Evrópusambandsins þrátt
fyrir efasemdir margra um að ESB
myndi þar meö glata tækifærinu
til þess að hafa áhrif á mannrétt-
indaástandiö í Tyrklandi í framtíð-
inni.
Meðal þeirra sem sitja í fangelsi
nú um stundir má nefna tyrk-
neska félagsfræðinginn Ismail
Besikci, sem hefur setið á bak við
lás og slá frá því árið 1993 vegna
bóka sinna um þjóðernisstefnu
Kúrda; verkalýðsleiðtogann Fevzi
Gercek, sem var fangelsaður fyrir
tveim árum fyrir grein sem hann
skrifaöi um Kúrda; og útgefand-
ann Ibrahim Kureken, sem var
dæmdur til eins og hálfs árs fang-
elsis fyrir að gagnrýna Mustafa
Kemal Ataturk, manninn sem
stofnaði Tyrkneska lýðveldið árið
1923.
Aðrir sem að öllum líkindum
verða dæmdir í fangelsi innan tíö-
ar eru m.a. Mehdi Zana, Kúrdi og
fyrrverandi borgarstjóri í suðvestr-
inu, en hann var ákærður vegna
ljóbabókar sem hann skrifaöi, og
tyrkneski útgefandinn Ayse Nur
Zarakolu, sem var ákærð fyrir aö
gefa út bókina eftir Zana sem og
aðrar bækur um Kúrda og Armena.
„Við höfum engan áhuga á því að
sitja í ritskobarasætinu, og þess
vegna er það sem við höldum
áfram þrátt fyrir öll þessi mál,"
sagði eiginmaöur Zarakolu, sem
starfar einnig við sama útgáfufyrir-
tæki.
Abgerbir stjórnvalda
ala á andstöbu
Tyrkneska stjómin hefur um
langa hríð reynt aö koma í veg fyr-
ir að til hugsanlegra landakrafna
komi á hendur Tyrklandi með því
að bæla niður allt sjálfstæbi kúr-
díska minnihlutans. Sett hafa ver-
ið lög sem banna í öllum aöalat-
riöum að tungumál Kúrda sé not-
að í skólum og útvarpssendingum,
og setja strangar skorður við öllum
Málstaöur Kúrda hefur átt erfitt
uppdráttar í Tyrklandi.
umræöum um málefni Kúrda.
Tyrkneskir embættismenn hafa
reynt að réttlæta þessar aðgeröir
með því að segja að þær séu nauð-
synlegar á meðan Tyrkland á í bar-
áttu við uppreisnarmenn í suð-
austurhluta landsins; sérstaklega
sé nauðsynlegt aö taka harkalega á
öllum „áróðri aðskilnaðarsinna".
Hins vegar hafa ýmsir bent á
það, að þótt lögin kunni að vera
grundvölluð á ótta sem rætur eigi
ab rekja til minninga um tilraunir
Bandamanna í fyrri heimsstyrjöld-
inni til þess að sneiða sem mest af
landsvæöi hins sigraða Tyrkjaveld-
is, þá hafi þessi stefna ekki bara
þau áhrif að kúga og bæla niður
sjálfstæði Kúrda heldur virki hún
einnig þveröfugt við það sem
henni er ætlað. Hún ali á and-
stöðu Kúrda viö stjórnvöld og
Tyrki almennt og hvetji beinlínis
til aðskilnaðarbaráttu. Þannig
segja Kúrdar í suövestrinu að þær
hömlur sem settar hafa verið á
friðsamleg andmæli kyndi undir
átökunum og vopnaðri baráttu
Verkamannaflokks Kúrdistans
(PKK) sem staöið hefur yfir í ein
11 ár og kostaö um 18.500 manns
lífið.
Tveir helstu stjórnmálaflokka
Kúrda hafa verið leystir upp á
undanförnum þremur árum vegna
„aðskilnaðarstefnu", á grundvelli
yfirlýsinga frá þeim. Og fjórir fyrr-
verandi kúrdískir þingmenn á
tyrkneska þinginu hafa verið settir
í fangelsi vegna tengsla þeirra við
PKK. Voru sönnunargögnin gegn
þeim fyrst og fremst sótt í opin-
berar ræður þeirra sjálfra.
Láta reyna á lögin
Frá því 1991, þegar átta ára
formlegu banni á notkun kúrdísku
var aflétt, hefur hins vegar fólk á
borð viö Yurtcu, ritstjórann í fang-
elsinu, farið að láta reyna í aukn-
um mæli á þær skorður sem settar
hafa verið við tjáningarfrelsinu.
Yurtcu tilheyrði hópi tyrkneskra
blaðamanna sem réðust til Ozgur
Gundem sumarið 1992 eftir að
dagblaðið sem þeir höfðu' áður
starfað á varð gjaldþrota. Þeir sáu
fyrir sér aö Ozgur Gunden yrði
ögrandi, vinstrisinnað dagblað
með sérstaka áherslu á málefni
Kúrda.
Yurtcu var ritstjóri blaðsins, sem
þýðir að hann bæði var í forsvari
fyrir fréttamönnum og bar laga-
lega ábyrgð á þeim greinum sem
birtar voru nafnlausar. Átta mán-
uðum eftir stofnun blaðsins var
herferð í gangi á hendur umfjöll-
un um málefni Kúrda og fjöldi
manns ákærður á einu bretti
vegna greina sem töldust vekja at-
hygli á málstað þeirra. Þessi þróun
mála leiddi til þess að Yurtcu var
þvingaður til þess ab láta af störf-
um og fara á eftirlaun löngu fyrr
en aldur stóð til. Hann var síöan
dæmdur í fangelsi í desember
1994.
„Einu sinni iangaði mig til þess
aö kaupa mér lítið hús viö hafið
og setjast þar í helgan stein," kall-
aði Yurtcu í gegnum skilrúmið
volduga á meðan hermenn stóðu
upp við vegginn og hlustubu á
hvert orð. „En nú þegar ég er
kominn í fangelsi hef ég áttað mig
á því að margt er enn ógert áður
en ég hætti störfum," hrópaði
hann. -GB/Reut-
Þægileg
þjónusta
Meðan við setjum eldsneyti á
tankinn geturðu litið inn og kannað
úrvalið í búðinni. Þar færðu margs
konar snarl og sælgæti, brauð og
mjólk, blöð og tímarit og alls kyns
vörur til heimilisins.
■næ @) ■■m
E S S O ÞJÓNUSTA - s n ý s t u m þ i g Olíufélagiðhf
—50 ára ~