Tíminn - 21.02.1996, Blaðsíða 11

Mi&vikudagur 21. febrúar 1996
Sfómlfftg
n
Leikritin íslenska mafían og
Djöflaeyjan komin út á bók
Leikfélag Reykjavíkur og Mál
og menning hafa gefib út bók
sem inniheldur leikritin
Djöflaeyjan og íslenska mafían.
Djöflaeyjan er eitt vinsælasta
leikrit í íslenskri leikhússögu
og íslenska mafían er nú sýnd
við góðar undirtektir í Borgar-
leikhúsinu. Leikritin eiga það
sameiginlegt að vera afrakstur
samstarfs Einars Kárasonar og
Kjartans Ragnarssonar.
Djöflaeyjan var frumsýnd
hjá Leikfélagi Reykjavíkur árið
1987. Leikritið er leikgerð
Kjartans sem hann vann upp
úr bókum Einars, Þar sem
djöflaeyjan rís og Gulleyjan.
Sýningin naut gríðarlegra vin-
sælda og gekk fyrir fullu húsi í
Skemmunni á Meistaravöllum
í þrjú ár. Síðan þá hefur
Djöflaeyjan verið sýnd í leik-
húsum víða um land og leik-
ritið er löngu búið aö skipa sér
sess sem eitt vinsælasta leikrit
í íslenskri leikhússögu. Það er
fyrst nú sem lesendum gefst
kostur á að eignast leikritið á
bók.
íslenska mafían er leikrit
sem Kjartan og Einar skrifuöu
í sameiningu. Persónur leik-
ritsins eru sóttar í bækurnar
Kvikasilfur og Heimskra
manna ráð. Leikritið frum-
sýndi Leikfélag Reykjavíkur
um áramótin á Stóra sviði
Borgarleikhússins í leikstjórn
Fréttir af bókum
Kjartans Ragnarssonar. ís-
lenska mafían er margþátta
fjölskyldusaga — örlagasaga
Killians-fjölskyldunnar. Bak-
grunnur leikritsins er samfélag
síðustu áratuga. Persónur leik-
ritsins eru ótemjandi fullhug-
ar, sem tilheyra kynslóðum
sem ætla sér að kasta af sér
hlekkjum aldalangs hallæris
og láta drauminn um nútíma-
samfélag á eyjunni rætast. En
Veggmynd Jóhannesar Kjarvals af
íslenskum sjómönnum og fisk-
verkakonum, sem máluð var fyrir
Landsbanka íslands árið 1924-5, er
eitt af fyrstu og merkustu verkum
sinnar tegundar í íslenskri mynd-
list. Til undirbúnings þessari mynd
gerði Kjarval mikinn fjölda teikn-
inga, málverka, jafnvel ljósmynda.
Nokkrar þessara formynda fundust
uppi á háalofti gamla Stýrimanna-
skólans í Reykjavík fyrir tveimur ár-
um.
í vor mun Listasafn íslands, í
hamingjuleit Jjeirra á sínar
skuggahliðar. Islenska mafían
fjallar um uppgang, hnignun
og fall. Fyrirheit og ósigra.
Brask og græðgi. Eiturlyfja-
smygl, mannshvarf, morð.
Leikritið er fullt af skemmti-
lega nístandi kaldhæðni. Þar
er engum hlíft. Persónurnar
eru hver annarri litríkari og
húmorinn er leiftrandi.
Þeir Einar Kárason og Kjart-
an Ragnarsson hafa verið
fremstir í flokki íslenskra lista-
manna á síðustu árum, hvor á
sínu sviði.
samvinnu við Landsbanka íslands,
efna til sýningar um þessar vegg-
myndir Kjarvals, þar sem sýndar
verða eftirmyndir þeirra í fullri
stærð ásamt frummyndum af ýmsu
tagi og öðru efni sem þeim tengist.
í tengslum við þessar veggmynd-
ir gerði Kjarval málverk, vatnslita-
myndir og teikningar, þar sem
koma fyrir konur sem halda á eða
stafla saltfiski, sjómenn og fiskibát-
ar, auk þess sem listamaðurinn mál-
aði ýmsar útgáfur af þeim andlitum
sem koma fyrir í veggmyndunum.
Einar Kárason.
Bókin er prýdd fjölda ljós-
mynda frá frumuppfærslum
verkanna. Bókin kostar 1.100
kr. og er seld í leikhúsbóksölu
LR í forsal Borgarleikhússins
Vitað er um afdrif flestra verka
sem tengjast Landsbankamyndun-
um, en Listasafn íslands telur að
ekki séu enn öll kurl komin til graf-
ar í þeim efnum. Vill safnið því góð-
fúslega biðja eigendur allra mynda,
sem hugsanlega tengjast þessum
veggmyndum í Landsbankanum
meö einhverjum hætti, að setja sig í
samband við Júlíönu Gottskálks-
dóttur eða Aðalstein Ingólfsson í
Listasafni íslands, síma 5621000,
hið allra fyrsta.
Listasafn íslands lýsir eftir
saltfiskmyndum Kjarvals
Oskar Ingimarsson
Óskar Ingimarsson þýöandi fœdd-
ist 2. nóvember 1928 á Akureyri.
Hann lést á heimili sínu 12. febni-
ar síðastliðinn. Foreldrar hans
vom Margrét K. Steinsdóttir, f.
10.3. 1896, d. 28.8. 1982, og
Ingimar Óskarsson náttúnifrœð-
ingur, f. 27.11. 1892, d. 2.5.
1981. Systkini hans eru Ingibjörg,
fulltrúi, f. 12.2. 1930, ogMagnús,
hljómlistannaður, f. 1.5. 1933,
kona hans er Ingibjörg Bjömsdótt-
ir deildarstjóri. Fyrri kona Óskars
var Guðrún Lárusdóttir, kennari, f.
7.2.1940, sonur þeirra er Ingimar,
jarðfrœðingur, f. 27.12.1964. Þau
slitu samvistum. Óskar kvœntist
24.12. 1971 Áslaugu Jónsdóttur
forverði, deildarstjóra við Þjóð-
skjalasafh íslands, f. 6.9. 1941.
Böm þeirra eru: Þómnn Hildigunn-
ur, háskólanemi, f. 8.5. 1972, gift
Michael Pantano, f. 10.10. 1971,
og eiga þau eina dóttur, Önnu Sól-
eyju, f. 1995; Hrafhkell Smári, há-
skólanemi, f. 28.10. 1973, og
Margrét Lísa, nemi, f. 18.1. 1976,
unnusti hennar er Ami Jón Bald-
ursson, f. 16.6. 1968. Stjúpsynir
Óskars em Sigurjón Þór Ásgeirsson,
vélstjóri og stýrimaður, f. 7.6.
1960, kvæntur Sólrúnu H. Jóns-
dóttur, f. 4.2. 1961, synir þeirra
em Jón Anton, f. 1984, og Elís
Hlífar, f. 1988. Hlynur Vífill Ás-
geirsson fisksali, f. 13.7. 1963.
Sonur hans og Aðalheiðar Ásgeirs-
dóttur er Magnús Freyr, f. 1980.
Synir Hlyns og Patriciu M. Bono, f.
25.2. 1964, em Hlynur Bono, f.
1993, ogTómas VífHl, f. 1994.
Óskar varð stúdent frá MR árið
1948, lauk prófi í forspjallsvísind-
um frá HÍ árið 1949 og BA-prófi í
sögu og bókasafnsfræði frá HÍ árið
1967. Leiklistamám í Leiklistar-
skóla Ævars R. Kvaran stundaði
Óskar á ámnum 1951 til 1953.
t MINNING
Óskar var aðstoðarmaður við At-
vinnudeild Háskólans, fiskideild
1950 til 1954 og 1955 til 1956,
bókavörður hjá Hafrannsóknar-
stofhun 1960 til 1971 og bóka- og
skjalavörður hjá Kópavogsbæ
1973 til 1975. Hann var þdltrúi í
leiklistardeild RÚV 1975 til 1981,
leiklistarstjóri 1981 til 1982 og
þýðandi hjá RÚV-Sjónvarpi frá
1966. Frá árinu 1983 hefur hann
unnið við þýðingar og önnur rit-
störf fyrir ýtnsa aðila. Af öðmm
störfúm má nefha að Óskar lék
nokkur hlutverk hjá LR og Þjóð-
leikhúsinu á ámnum 1952 til
1955 og í tveimur íslenskum kvik-
myndum árið 1952 og 1954. Ósk-
ar var í stjóm Esperantistafélags-
ins í Reykjavík 1950 til 1953 og í
stjóm Bókavarðafélags íslands um
árabil. Hann sat í stjóm Félags
sjónvarpsþýðenda í mörg ár frá
1968. Eftir hann liggur fjöldi bóka,
m.a. skáldsagan 1 gegnum eld og
vatn frá árinu 1979, Ensk-latnesk-
íslensk og Latnesk-íslensk-ensk
dýra- og plöntuorðabók frá árinu
1989 og þýðingar á fjölmörgum
bókum, einkum um náttúmftæði,
á 60-70 leikritum fyrir útvarp og
leikhús, söng- og Ijóðatextum. Fyr-
ir tveimur ámm veitti Hið íslenska
náttúmfræðifélag Óskari viður-
kenningu fyrir þýðingu náttúm-
fræðiheita á íslensku og fyrir um-
sjón náttúmlífsþátta í sjónvarpi.
Útfór Óskars var gerð ftá Dóm-
kirkjunni mánudaginn 19. febrúar.
Frá því um miðja þessa öld
finnst okkur, sem þá vorum orð-
in fulloröin, tíminn hafa liðið
býsna hratt. Og er það ekki
reynsla flestra, að þegar fullorð-
insaldri er náð, að maður tali
ekki um fimmtugsaldur, að tím-
inn taki þá fyrst að herða skrið-
inn svo um munar? Þannig er
tilfinning okkar, sem eldumst.
Nú er um hálf öld síöan ég
kynntist ungum manni, nánast
unglingi, í gegnum esperanto-
hreyfinguna. Hann varð
snemma hár vexti og fullorðinn,
enda bráðþroska með afbrigð-
um, bæði líkamlega og andlega.
Þannig varð hann stúdent að-
eins nítján ára, með ágætum
vitnisburði. Man ég vel, er hann
sagði mér frá þessum próflok-
um, en þá átti ég, þótt eldri væri,
enn eftir ár til að ljúka mínu
kennaranámi. Þar var að vísu
um nokkurn aðstöðumun að
ræða. Ég úr afskekktum fjalladal,
en hann búsettur í höfuöstaðn-
um á menntaskólaaldrinum.
Þessi ungi maður hét Óskar,
og var sonur Ingimars Óskars-
sonar, grasafræðings af sjálfs-
námi, og Margrétar Kristínar
Steinsdóttur, konu hans. Óskar
var fæddur á Akureyri og ól ald-
ur sinn vib Eyjafjörð fram yfir
fermingaraldur, allt til þess tíma
að faðir hans fékk starf í höfuð-
staðnum. Æviatriði þessa manns
eru mörgum aðgengileg, því að
hann er að vonum að finna í
uppsláttarritum eins og Samtíð-
armönnum og víöar. Maöurinn
var löngu þjóðkunnur, enda
heimagangur í hvers manns
húsi í gegnum sínar ágætu og
fjölmörgu sjónvarpsþýðingar.
Fáir hafa verib mikilvirkari á því
sviði. Sem þýðandi var Óskar
frábær. Þekking hans á íslenskri
tungu og færni hans 4 ensku og
fleiri tungumálum var djúp-
stæð. Þar að auki var hann
prýðilega hagmæltur maður og
þýddi með ágætum ljóð úr er-
lendu máli yfir á okkar fagra
móöurmál. Saknar nú margur
þess að sjá ekki nafn hans á
skjánum. En auðvitað er mikið
til af efni þar sem hann hefur
þýtt, og það ber lengi þessum
ágæta þýðanda vitni.
Persónuleg kynni okkar Ósk-
ars Ingimarssonar voru orðin
um hálfrar aldar gömul, eins og
ábur sagði. Minnisstætt varð
okkur bábum, og kannski ein-
hverjum öðrum, er við lékum á
esperanto úr íslandsklukku Lax-
ness, á fyrsta landsmóti ís-
lenskra esperantista, sem haldiö
var í Háskóla íslands sumarið
1950. Til er Ijósmynd af okkur í
hlutverkum okkar, sem tekin
var þá af einum félaga okkar í es-
perantohreyfingunni, Ríkharði
Sumarliöasyni. Ljósmynd þessa
eignaðist ég nýlega, og þótti mér
óneitanlega fengur að því að fá
hana í hendur, enda komin í
ramma með sama. Við Óskar
æfðum þennan þátt heima hjá
mér, en þá bjó ég í bragga
skammt frá Hálogalandi. Þær
stundir eru ógleymanlegar. Ósk-
ar var fyndinn og fjörugur, og
leikari að upplagi, enda lagði
hann stund á leiklistarnám síðar
Kjartan Ragnarsson.
og í bókabúöum Máls og
menningar.
Bókin er fyrsta útgáfa LR á
leikriti. ■
og lék nokkuð, meira að segja í
kvikmyndum. Kom mér sá ferill
hans síst á óvart. Eftirherma var
Óskar einhver sú besta, sem ég
hef kynnst. Málhreimi, og ekki
síst hreyfingum, var honum
auðvelt að líkja eftir. Hefði Ósk-
ar gert leiklist að ævistarfi sínu,
er ég ekki í vafa um, að þar hefð-
um við eignast mikilhæfan lista-
mann.
Óskar varð einn þekktasti þýð-
andi þessa lands, og um leið rit-
höfundur. Rit þau, sem hann
þýddi, eru mikil og merk, en áð-
ur hefur verib getib sjónvarps-
þýðinga hans allt frá upphafi
innlends sjónvarps hér á landi
fyrir þremur áratugum. Mikið
liggur eftir þennan látna vin
minn og félaga. Ég sakna hans
mjög, og hið sama gera allir sem
kynntust honum, því að hann
var einn af þeim, sem ætíð gaf
eitthvað af sjálfum sér. Slíkir
menn auðga umhverfi sitt og
verða minnisstæðir.
í fyrra greindist Óskar meb al-
varlegan sjúkdóm og lá á sjúkra-
húsi um skeib. Hann kom þó
aftur til starfa og við sáum á ný á
sjónvarpsskjánum kvikmyndir,
sem hann hafbi þýtt. Gladdi þab
áreiðanlega alla þá, sem unna
fögm máli á þeim vettvangi.
Mér er einkar minnisstæð þýð-
ing Óskars á mynd frá Galapa-
goseyjum, er sýnd var í þremur
hlutum í sjónvarpinu fyrir all-
mörgum árum. Væri fengur að
því að fá slíka mynd endur-
sýnda. Þar var Óskar sannarlega
í essinu sínu. Hann var ekki í
vandræðum ab gefa hinum
ýmsu dýrategundum íslensk
nöfn, eins og blákemba, svo ab
eitt nafn sé nefnt.
Ég kveð ágætan vin og félaga,
og votta abstandendum hans
einlæga samúð mína við ótíma-
bært fráfall hans. Minning hans
lifir í þakklátum huga margra,
sem honum kynntust og nutu
verka hans.
Auðunn Bragi Sveinsson