Tíminn - 23.05.1996, Blaðsíða 4

ðQQ!" :>m .t'i -lUrsbuJrnmi1!
Fimmtudagur 23. maí 1996
4
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: Jón Kristjánsson
Ritstjórnarfulltrúi: Oddur Olafsson
Fréttastjóri: Birgir Gubmundsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 563 1600
Símbréf: 55 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerb/prentun: ísafoldarprentsmiöja hf.
Mánaöaráskrift 1700 kr. m/vsk. Verb í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Þórarinn
Þórarinsson
í dag verður borinn til grafar Þórarinn Þórarinsson, fyrrver-
andi ritstjóri Tímans og alþingismaður. Með Þórarni er kvadd-
ur mikilhæfur stjórnmála- og blaðamaður sem mikill sjónar-
sviptir er að og var svo nátengdur dagblaðinu Tímanum að
blaðið kveður í raun hluta af sjáfu sér í dag.
Lífshlaup Þórarins er samofið íslenskri stjórnmálasögu,
enda var hann lengst af ævinnar í hlutverki gerandans í ís-
lenskum stjórnmálum sem virkur aðili í forustusveit Fram-
sóknarflokksins um hálfrar aldar skeiö. En Þórarinn var ekki
einvörðungu gerandi í stjórnmálum heldur var hann líka
skýrandi. Blaðamaðurinn Þórarinn var ekki síbur áhrifamikill
en stjórnmálamaðurinn, en þó náði hann með ólíkindum vel
að sameina þessa tvo þætti, hlutverk gerandans og skýrandas
í einum og sama manninum. Vitaskuld unnu þessir þættir
saman í starfi hans og blaðamennska Þórarins var aö miklu
leyti pólitísk. Það sem hins vegar skipti mestu er að hún var
alla tíð upplýst, skynsamleg, trúverðug og heiðarleg. Menn
tóku mark á því sem Þórarinn sagði, hvort sem það var á þingi
eða í Tímanum eða í ritverkum sínum öðrum eins og hinum
mikla verki hans um sögu Framsóknarflokksins „Sókn og sigr-
ar."
Það var heldur ekki tilviljun að menn lögðu við hlustir þeg-
ar Þórarinn talaði, því hann var ekki einvörðungu mikill bar-
áttumaður þegar kom að stórum hagsmunamálum eins og
landhelgismálum og hafréttarmálum, heldur var Þórarinn
baráttumaður sem stóð föstum fótum í reynslu hefbarinnar
og sögunnar en var um leið nútímamaður sem hugsaði til
framtíbar og fylgdist grannt með því sem nýjast var í straum-
um og stefnum. í grein í Tímanum fyrir hartnær tuttugu ár-
um þar sem Þórarinn var að skrifa um Strandamenn og galdra
þeirra kom hann víða við og viðraði m.a. ákveðinn bobskap
og lífssýn sem í senn er táknræn fyrir hann og enn í fullu
gildi. Þar segir hann á einum stað. „Fyrir fáum árum var það
helsti boðskapur og átrúnaður, ab batnandi lífskjör byggðust
á því, að framleiðslan væri stöðugt aukin og svokallaður hag-
vöxtur yrði sem allra mestur. Nú orðið sjá menn að sú ofnýt-
ing á náttúrugæðum, sem hlýst af þessari stefnu, leiðir beint
til glötunar. Nú skilja menn alltaf betur og betur, að þab, sem
skiiptir mestu, er að fara vel meb gæði landsins. Að menn sæki
ekki sjóinn svo fast með miklum drápstækjum að fiskistofn-
arnir eyðist, að búpeningi verði ekki fjölgað svo mikið að þoli
beitarlandsins verði ofboðið og það blási upp, að vatnsorkan
og gufuorkan verði ekki virkjuð svo fljótt í þágu stóriðju að
eftir stuttan tíma verði engin raforka eftir til vejulegra nota.
Það veröur að forðast ofnýtingu á gæðum landsins og læra að
nota þau í hófi... Vafalítið þýðir þetta, að það verður ekki lát-
laust hægt að bæta lífskjörin í þeirri merkingu, að menn geti
alltaf haft nóga peninga á milli handa, hversu mikið sem er
eytt. Þetta krefst þess, ab nýtt mat á lífsgæðum og lífsham-
ingju komi til sögunnar. Menn þurfa að meta heilnæmt og
hreint umhverfi meira en nú er gert og leggja meiri stund á
heilþrigt líf og hollar skemmtanir. Alveg sérstaklega þarf að
leggja kapp á aukið félagslíf og að verkefni, sem einum eða fá-
um er ofvaxið, verði leyst með samstarfi."
Þessi orð eru til vitnis um hversu mikill nútímamaður Þór-
arinn var í hugsun og lífssýn, enda eiga þessi orð enn sama er-
indið í forustugrein í Tímanum eins og þegar þau voru fyrst
rituö, raunar á öðrum stað hér í blaðinu.
Tíminn þakkar Þórarni samfylgdina og samstarfið og vottar
aðstandendum samúð sína.
Undarleg áhrif aldurs á afstöbu
Sem barn stóð Garri í þeirri meiningu að Guð
væri gamall maður með góðlegan svip og mikið
grátt skegg, trúlega ekki ósvipaður Sveinbirni
heitnum Beinteinssyni allsherjargoða. Nú er að
sjálfsögðu búið að eyðileggja þessa mynd fyrir
langalöngu. Meðal annars hafa minnihlutahóp-
ar sem berjast fyrir réttindum sínum viljað gera
Guð að sínum, svertingjar hafa sagt að Guð væri
svartur og konur hafa bætt um betur og sagt að
HÚN væri svört. Það er að sjálfsögðu hverjum
manni ljóst að Garri á ákaflega erfitt með að sjá
Guð fyrir sér sem þeldökka konu í ljósi þeirrar
æskumyndar sem hann hafði gert sér. En svona
er nú lífið, allir hlutir þróast og taka breyting-
um. Einfaldleiki tilverunnar minnkar stöðugt í
hlutfalli við aukningu hins flókna. Tilveran,
sem var nánast svört og hvít, góð eða vond, í
huga barnsins, er nú yfirfull af
misjafnlega gráum svæðum.
Fagrar hugsjónir missa flugib
Fyrirbæri, sem nutu óskertrar virðingar og að-
dáunar í æsku Garra, hafa heldur betur misst
flugið samfara því að vit hans og þekking jókst.
Eitt ágætt dæmi um það eru Sameinuðu þjóðirn-
ar, svo þjóðkirkjunni sé sleppt í þetta skiptið.
Garri man vel að í æsku sinni leit hann hátt upp
til þessara samtaka og taldi þau grundvöll að
friði á jörð og stærstu von mannkyns um bjarta
framtíð. Nú er honum orðið ljóst að samtökin
eru nánast lömuð af skriffinnsku, ósamlyndi og
innanhússdeilum og samkeppni starfsmanna.
Dæmin hafa sýnt að hver otar sínum tota yfir-
leitt án nokkurs tillits til nauðar heimsins barna.
íslensk íþróttahreyfing naut líka óblandinnar
virðingar barnsins, en gerir það sannarlega ekki
nú. Fádæma bruðl með fjármuni, fjárplógsstarf-
semi, yfirgangur forystumanna og gegndarlaust
sjálfsálit og hroki hefur fellt hreyfinguna af stalli
sínum.
Samvinnuhugsjónina drakk Garri með móð-
urmjólkinni og allir vita hvernig fór fyrir SÍS. Þó
einstakar deildir fyrirtækisins séu ennþá í
rekstri, er það ekki á neinum samvinnugrund-
velli, heldur í hlutafélagsformi. Svo nærri er nú
gengið samvinnuhugsjóninni að Garri er meira
að segja hættur að kaupa tryggingarnar af arf-
taka Samvinnutrygginga og hefur snúið sér til
erkióvinarins.
Kommúnistaávarpib
beint í æb
Garri er alinn upp við tröllatrú á verkalýðs-
hreyfinguna, en afi hans var
einn af frumkvöðlum verkalýðs-
baráttunnar á fyrri hluta aldar-
innar. Garri fékk því Kommún-
istaávarpið reglulega beint í æð og hefði sem
barn og unglingur vaðið eld og brennistein fyrir
forystu verkalýðshreyfingarinnar. Nú getur
hann ekki annað en hrist úfið höfuðið í hljóðri
sorg yfir því hvernig komið er fyrir íslenskri
launþegahreyfingu. Hann spáði því í síðasta
pistli að forsetakosningar á ASÍ-þingi yrðu að-
eins til málamynda, því hrossakaup réðu vali í
embættið. Nú er komið í ljós að hrossakaupin
réðu aftur ferðinni og kosningar á elleftu stundu
voru eins og jafnan til málamynda. Það þurfti
svosem ekki mikinn spámann til að sjá það fyrir.
Það er ekki að ástæðulausu að Garri öfundar
litlu dóttur sína af áhyggjuleysi og einfaldleika
æskunnar. Verst að klukkunni verður ekki snúið
við, eða kannski er eins gott að það er ekki hægt,
það er aldrei að vita hvernig slíkt mundi enda.
Garri
GARRI
Maburinn frá Liverpool
Allir sem hafa ferðast út fyrir landsteinana
þekkja biðtíma á flugvöllum nálægra landa eftir
tengiflugi lengra áleiðis. Þessi tími getur verið
mismunandi að lengd, og er yfirleitt ekki það
vinsælasta á ferðalögum.
í síðustu viku var greinarhöfundur á ferðalagi
og þurfti að bíða fjóra klukkutíma eftir flugi á
Heathrow flugvelli við London. Tveir af ferðafé-
lögunum, við Árni Ragnar Árnason alþingismað-
ur, höfðum komið okkur fyrir á einum af veit-
ingastöðum flugstöðvarinnar sem er ein sú
stærsta og annasamasta í heimi og biðum.
Fólkið gekk hjá í stríöum straumum, en við
næsta borð sat miðaldra maður og beið. Ég veitti
honum ekki mikla athygli fyrr
en hann gaf sig á tal við okkur.
Hann var í gallabuxum og úlpu
og drakk sitt öl. Hins vegar
hafði maðurinn ríka tjáningarþörf og komst
fljótlega að því að við vorum þingmenn frá ís-
landi.
Hann tók sér málhvíld eftir þessar upplýsing-
ar, en segir síðan snöggt: „Þið eruð að stela fisk-
inum okkar."
Þessi árás kom nokkuð flatt upp á okkur, en
við komumst að því að þorskastríðin voru þess-
um manni í fersku minni, svo að við tókum upp
varnir fyrir landann í málinu. Það kom hins veg-
ar í ljós að hann hélt ekki árás sinni til streitu og
endaði með því að hann fór viðurkenningarorð-
um um frammistöðu okkar í málinu. Honum var
fullljóst að okkar litlu fallbyssubátar eins og
hann kallaði skip gæslunnar höfðu skotist í
kring um herskip hennar hátignar og klippt aft-
an úr breskum togurum. Að lokum var svö kom-
ið máli að hann taldi Breta geta tekið okkur sér
til fyrirmyndar og lamið á Spánverjum sem væru
með frekju og uppivöðslusemi á breskum fiski-
miðum.
Sameinub Evrópa, og þó
Síðan venti hann kvæði sínu í kross og það
kom í ljós að manninum voru öll stríð aldarinn-
ar hugleikin. Næst sneri hann máli sínu að Þjóð-
verjum og sagði þá hafa ráðist tvisvar á Breta á
öldinni og tapað í bæði skiptin. Síðan væri þeim
hjálpað til við uppbygginguna og nú vildu þeir
upp á dekk og ráða yfir Evrópu. Það var skýrt og
greinilegt að hinn alltumlykjandi andi Evrópu-
samvinnunnar var ekki ráðandi hér.
Næst var vikib að fótboltanum og hann var
fljótafgreiddur. Það kom sem sagt í ljós að okkar
maður var frá Liverpool og skautaði fljótt yfir
nýleg úrslit milli Manchester United og Liverpo-
ol. Þetta fannst okkur Árna vera einna best af
hans ræöuhöldum.
Reyklaust svæbi
Þegar hér var komið sögu kom virðulegur
mabur í teinóttum jakkafötum og settist við eitt
borðið í hinu reyklausa plássi sem við sátum í.
Þetta var afar virðulegur Breti og settist með glas
fyrir framan sig og eitt af hinum
stóru ensku dagblöðum í hönd-
um og fór að lesa. Okkar maður
tekur sér málhvíld og fer að
vefja sígarettu, sem er athöfn sem er frekar sjald-
séð orðin hér á landi. Þegar hann kveikir í lítur
sá virðulegi upp og segir settlega, „reyklaust
svæði". Hinn lætur sem hann heyri ekki. Aftur
lítur hann upp og segir hægt og virðulega „reyk-
laust svæði". Þá umhverfist okkar maður og seg-
ir athafnir sínar ekki koma honum við, hann
geti drukkið sinn „longdrink, eða hvern and-
skotann sem þú ert að drekka."
Ég fékk einhvern veginn á tilfinninguna að
djúp gjá væri á milli þessara tveggja Breta, jafn-
vel að hin margumtalaða stéttaskipting hafi
gægst hér fram. Hins vegar var kominn brottfar-
artími fyrir okkur Árna og við blönduðumst
mannhafinu á leið um borð. Þann tíma sem við
sátum var búið að afgreiða þorskastríðin, tvær
heimsstyrjaldir, Evrópusamvinnuna og fleira,
með einni rödd úr bresku þjóðarsálinni, rödd
sem kom frá einni af hafnarborgum Bretlands
með þessum ræðumanni frá Liverpool. Sú rödd
er ef til vill allt öðru vísi en raddir stjórnmála-
mannanna sem við þingmennirnir hittum á
ferðum okkar erlendis. Ef til vill er hún allt öðru
vísi en ef hann hefði alið sinn aldur í London.
Umhverfi, atvinna og önnur lífsreynsla setja sitt
mark á skoðanir manna. Við komumst aldrei svo
langt að spyrja þennan mann frá Liverpool um
stétt eða stöðu eða nafn, enda skipti það ekki
máli. Það var hann sem hafði orðið. Rödd hans
var ómur úr mannhafinu sem streymir í gegnum
þá brautarstöb loftsins sem Heathrow flugvöllur
er.
Á víbavangi
Jón Kr.