Tíminn - 23.05.1996, Blaðsíða 7

FifT^tutfagur-23..rpaí ■
7c
/ Finnlandi og Svíþjóö
óttast ýmsir aö lönd
þeirra og Eystrasalts-
lönd veröi „grátt
svϚi" milli Vestur-
landa og Rússlands.
Undir stjórn Perssons
sýnir Svíþjóö vaxandi
áhuga á öryggismál-
um Eystrasaltslanda
Vesturlönd vilja stækka
NATO í austur, með því
að taka inn í bandalag-
ið a.m.k. Visegrad-ríki svo-
kölluð: Pólland, Tékkland,
Slóvakíu og Ungverjaland.
Um vilja þessara ríkja til að
komast í bandalagið virðist
ekki þurfa að efast.
Hins vegar gætir þess að hik
nokkurt sé á Vesturlöndum
gagnvart því að taka inn í NATO
Eystrasaltsríkin þrjú, Eistland,
Lettland og Litháen. Þau vilja
fyrir sitt leyti eindregið komast í
NATO. Rússland beitir sér ákaft
gegn stækkun NATÓ í austur og
hefur annað veifið í hótunum í
því samhengi.
Eystrasalts-
bandalag?
Þó virðist liggja í loftinu að
hugsanlegt sé að Rússland muni,
þegar á reyni, sætta sig við
NATO- aðild Visegrad-ríkja. En
beita sér þeim mun harðar gegn
því að Eystrasaltslönd gangi í
NATO.
Svo er að heyra á sumum nor-
rænum fréttaskýrendum ab þá
gruni að út frá þessu sé farið að
votta fyrir samstöðu með Vest-
urlöndum og Rússlandi viðvíkj-
andi Eystrasaltssvæðinu. Báðir
aðilar séu farnir að hallast að því
að Svíþjóð, Finnland og Eystra-
saltslönd geri með sér einhvers-
konar bandalag um öryggismál,
er myndi „grátt svæði" milli
NATO og Rússlands.
Eystrasaltslöndum líst ekki á
þetta og ekki heldur Svíþjóð og
Finnlandi. Tveimur síðast-
nefndu ríkjunum er eins og gef-
ur að skilja meira kappsmál en
vesturlandastórveldunum að
Rússlandi takist ekki að færa út
áhrif sín á Eystrasaltssvæðinu frá
því sem nú er. í öllum þessum
fimm ríkjum óttast menn að ef
„gráa svæðið" verði að veruleika,
muni ekki líða á löngu áður en
það skiptist í tvö áhrifasvæði.
Svíþjóð og Finnland muni verða
tengd Vesturlöndum í öryggis-
málum, en Eystrasaltslönd kom-
ast undir áhrif Rússlands.
Með hliðsjón af þessu fer í Sví-
þjóð og Finnlandi vaxandi áhugi
á því að tengjast nánar öryggis-
kerfi Vesturlanda og jafnframt
auka ríki þessi tvö varnarsam-
starf og aðstoð á þeim vettvangi
við Eystrasaltslönd. Einnig
greiða Svíar og Finnar fyrir því
að Eystrasaltslönd taki þátt í frið-
argæslu á Balkanskaga í félagi
við Svíþjóð, Finnland og NATO.
Með þessu virðist vaka fyrir
sænskum og finnskum ráða-
mönnum að auka smám saman
tengsl landa sinna í öryggismál-
um vib bæbi Vesturlönd og
Eystrasaltslönd og jafnframt
milli Eystrasaltslanda og Vestur-
landa. „Auðsýni Eystrasaltslönd
samstöðu með Norður-Evrópu-
mönnum og Bandaríkjamönn-
um á Balkanskaga, eykur það lík-
urnar á ab þau geti í viösjárverðri
framtíð reiknað með aðstoð evr-
ópsks og bandarísks fæl-ingar-
Jeltsín Rússlandsforseti: stjórn hans er sögb hafa áhuga á „gráu" Eystrasaltssvœbi.
Finnland á leiö í
NATO?
BAKSVIÐ
DAGUR ÞORLEIFSSON
herliðs, ef hættuástand skyldi
skapast á þeirra eigin svæði,"
skrifar Mikael Holm-ström,
fréttaskýrandi Svenska dagbla-
det um öryggismál.
„Melra sennilegt
en ósennilegt"
Áhuginn fyrir öryggismála-
tengslum í vestur virðist ein-
dregnari í Finnlandi en Svíþjóð.
Ástæða mebfram til þess er
kannski að hlutleysisstefna
Finnlands hefur fremur verið af
raunsæisástæðum og af því ab
því var nauðugur einn kostur en
af hugsjón. Raunsæi virðist
Sœnskir andstœbingar ESB-abildar: verbur þab NATO næst?

Heimilislaust fólk í Riga, höfubborg Lettlands: bág lífskjör margra í Póllandi, Eystrasaltslöndum og Rússlandi eru
mebal alvarlegustu vandamála Eystrasaltssvœbisins.
áfram vera ríkjandi í þessum efn-
um með Finnum og þar vib hef-
ur bæst tækifærisstefna. Öryggis-
mál urbu líklega ekki síður — og
kannski fremur — þess valdandi
en efnahagsmál ab Finnland
gekk í Evrópusambandiö. Þar-
lendis er áfram mikill áhugi á því
að tengjast Vesturlöndum sem
traustustum böndum áður en
Rússland nær ab eflast á ný.
Ole Norrback, Evrópumálaráð-
herra Finnlands, sagði nýlega að
það væri „meira sennilegt en
ósennilegt" að Finnland gengi í
NATO. Og Max Jakobson, gam-
alreyndur og alþjóðlega þekktur
finnskur stjórnarerindreki, virð-
ist mæla með því að Svíþjóð og
Finnland gangi í NATO. Ánnars
fái þau í framtíðinni enga hlut-
deild í ákvarðanatöku um örygg-
ismál Evrópu og í öryggismála-
samstarfi NATO og Rússlands.
Þar að auki, segir Jakobson, ef
Svíþjóð og Finnland gengju í
NATO, myndu Eystrasaltslönd
komast óbeint undir vernd
NATO, „eins og Svíþjóð og Finn-
land í kalda stríðinu."
í Svíþjóð, þar sem hugsjóna-
andi nokkur hefur verib í hlut-
leysisstefnunni, gætir meira hiks
í þessu efni. Jakobson segir að
þar skiptist menn viðvíkjandi
öryggismálum í „kreddufasta"
og „raunsæja" hlutleysissinna.
Carl Bildt sýndi áhuga á öryggi
Eystrasaltslanda meðan hann
var forsætisráðherra Svíþjóðar.
Ingvar Carlsson, maður Palme-
tímans, var kannski ekki eins
eindreginn í því efni. En það er
að líkindum Göran Persson, eft-
irmaður Carlssons sem leiðtogi
jafnaðarmanna og forsætisráð-
herra. Rússland fer ekki dult með
að það vill að Svíþjób og Finn-
land taki ekki afstöðu með
stækkun NATO í austur. En
gagnvart Persson virðist það
hafa haft gagnstæð áhrif við það
sem til var ætlast. Persson fór í
fyrstu opinberu heimsókn sína
erlendis til Eistlands (en ekki til
Finnlands eins og vani sænskra
forsætisráðherra hefur verið) og
hann hefur látið á sér skiljast að
hann líti svo á að Eystrasalts-
lönd hafi rétt á ab leita verndar
NATO (gegn Rússum).
Meiri sænsk-finnsk
„ábyrgö"
Bandaríkin, Bretland og Þýska-
land hafa verulegan eða mikinn
áhuga á Eystrasaltssvæðinu, en
eru nokkuð beggja blands í
stefnu sinni því viðvíkjandi. Þau
kunna að láta freistast til að sam-
þykkja í raun að Eystrasaltslönd
verði rússneskt áhrifasvæði, í
þeim tilgangi að halda samskipt-
unum við Rússland sem vand-
ræðaminnstum. Það er einmitt
þetta, sem Eystrasaltslönd óttast
hvað mest. En nefnd þrjú vestur-
veldi eru að líkindum einnig op-
in fyrir þeim möguleika að taka
Eystrasaltslönd inn í öryggiskerfi
sitt. En af nærgætni við Rússa
eru stórveldi þessi hikandi við að
ganga milliliðalaust til verks á
þeim vettvangi. Frá þeim hafa
hins vegar komib ábendingar
um, að æskilegt væri að Svíþjóð
og Finnland „tækju á sig meiri
ábyrgð" á vörnum Eystrasalts-
landa.
Þar eb vafasamt er að öryggis-
bandalag, sem samanstæði af
Svíþjób, Finnlandi og Eystra-
saltslöndum, dygði eitt sér til
fælingarhlutverks gagnvart
Rússlandi, má ætla að með þessu
séu vesturveldin að gefa til
kynna að Svíþjóð og Finnland
geti, sýni þau virkari áhuga á
öryggismálum Eystrasaltslanda,
átt von á stuðningi í bakið frá
vesturveldunum.