Tíminn - 12.07.1996, Blaðsíða 4

4
Föstudagur 12. júlí 1996
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: jón Kristjánsson
Ritstjórnarfulltrúi: Oddur Olafsson
Fréttastjóri: Birgir Gu&mundsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 563 1600
Símbréf: 55 16270
Pósthólf 5210( 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Jæknideild Tímans
Mynda-, plötugerö/prentun: ísafoldarprentsmiðja hf.
Mánabaráskrift 1700 kr. m/vsk. Verb í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Vopnaður friður
Friðarsamningar eru gerðir annað slagið á nokkr-
um staðbundnum ófriðarsvæðum. Heimsfréttirn-
ar gera mikið úr undirritun slíkra samninga og
norska nóbelsnefndin útbýtir friðarverðlaunum á
báða bóga. En friðarviljinn ristir ekki alltaf djúpt
og meinsemdirnar sem ófriði valda eru til staðar,
þótt friður sé saminn við hátíðlegar athafnir með
undirskriftum og handaböndum.
í Tjetjeníu dynja nú stórskotaliðsárásir á bæjum
og geltandi vélbyssur heimamanna og rússneska
hersins tala því máli sem ekki verður misskilið.
Fyrir forsetakosningarnar í Rússlandi hétu valda-
menn þar að hætta hernaði í Tjetjeníu og jafnvel
að veita landinu það sjálfstæði sem heimamenn
óska eftir. En varla var kosningasigur unninn fyrr
en stríðið blossaði upp á ný og er nú barist þar af
sömu heift og áður. Síðustu fregnir herma að Rúss-
ar hafi fyrirskipað handtöku leiðtoga uppreisnar-
manna og ekki glæðir það friðarvonirnar.
Á Norður-írlandi er allt að fara í bál og brand eft-
ir tiltölulega rólegt tímabil. IRA heldur uppi skelf-
ingarástandi í enskum borgum með sprengjuárás-
um á almannafæri, ofbeldissinnaðir sambands-
sinnar í Ulster efna til mikilla óeirða og fara átök
þar harðnandi og breska herliðið er styrkt með
liðsauka.
ísraelar kusu nýverið yfir sig stjórn sem er and-
víg svokölluðu Daytonsamkomulagi, sem ekki er
með öllu ljóst hvort er liður í kosningabaráttu í
Bandaríkjunum eða áfangi til að friða illsættanleg
öfl í löndum Gamla testamentisins.
í nýju stjórninni eru harðlínumenn, sem þekkt-
ir eru að því að virða hvergi óskir Palestínumanna
eða nágrannaþjóða um skiptingu lands eða með
hvaða hætti gyðingar og Palestínumenn eiga að
búa saman í ísrael. Því sýnist ljóst að hvað sem
Dayitonsamningunum líður eru öll gömlu vanda-
málin óleyst og getur ófriður og átök blossað upp
hvenær sem er. Ágreiningurinn milli ísraela og ná-
granpa þeirra er djúpstæðari en svo að hann verði
leystur með undirskriftum og handaböndum fyrir
framán myndavélar heimsins.
Sá jriður, sem heita á að nú ríki í fyrrum Júgó-
slavíuj byggist á hervaldi og einarðri framgöngu
Natóríkjanna til að skilja deiluaðila að. En Balkan-
skaginir verður ekki hersetinn af vel vopnuðum
erlendúm friðarsveitum til eilífðarnóns. Er erfitt
að sjá hvernig friður verður tryggður í þeim heims-
hluta fil frambúðar.
Friðarsamningar eru ágætir út af fyrir sig, en oft
eru pqlitíkusar og blaðamenn óþarflega uppveðr-
aðir ýfir slíkum plöggum, sem iðulega eru álíka
marktækir og pappírinn sem Chamberlain kom
með frá Munchen á sínum tíma og átti að tryggja
„frið um okkar daga".
Vel má færa rök að því að vopnaður friður sé
betri en enginn, en seint mun hann komast fyrir
þær rætur sem ófriðaröflin nærast á og brjótast út
um síðir.
Hrunin þjóbfélagsmynd
Það er sannarlega ekki ofsögum sagt af þeim stór-
kostlegu breytingum, sem átt hafa sér stað á þjóð-
lífi, menningu, lífsháttum og atgervi íslensku
þjóðarinnar á síðustu árum og áratugum. Nú tala
sjómenn með hæðnistóni um
portúgalska síðutogara, sem eru
á veiðum í Smugunni, og segjast
varla munu hætta sér útá opið
haf á slíkum fleytum. Þegar
Garri var ungur þóttu síðutogar-
arnir aldeilis fínar og flottar
græjur.
Sama máli gegnir um bílana.
Nú eru komnir á göturnar
Hummer jeppar, sem fara bók-
staflega yfir hvað sem er, svo
fremi að bílstjórinn þori. Þegar
Garri var ungur, þóttu Land-Ro-
ver jepparnir hin mestu torfæru-
tröll og aldeilis öflugir jeppar. En
svona er lífið, allt er breytingum
undirorpið.
Stórkostlegar breytingar
Fyrir ekkert mjög svo löngu vélrituðu blaða-
mennirnir allar greinar sem þeir skrifuðu í Tím-
ann, og síðan fóru blöðin í prentsmiðjuna, þar
sem setjararnir „vélrituðu" greinarnar uppá nýtt í
stansana. Nú skrifa blaðamennirnir beint á tölvu
og síðan sjá vélarnar um að koma greininni í
blaðið.
Það eru sannarlega stórkostlegar breytingar sem
hafa átt sér stað á þjóðfélaginu. Fyrir örfáum ár-
um var bara ein leiðinleg sjónvarpsstöð á íslandi.
Nú hafa íslendingar fjórar eða fimm hundleiðin-
legar sjónvarpsstöðvar. Einu sinni var bara ein út-
varpsstöð, en nú eru þær ótal margar. Tja, svona
gengur þetta.
En það er ekki laust við að Garri hafi fengið áfall
þegar hann las Tímann sinn í gær. Allt frá barn-
æsku hefur hann þekkt söguna um Gróu á Leiti,
sem eitt af skáldum þjóðarinnar gerði landskunna
á síðustu öld. í huga Garra hefur Gróa alltaf verið
frekar ófrýnileg kerling, ófríð með skemmdar
tennur og tjásulegt hár. Þannig hefur Garri talið
hana líta út svona almennt,
punktur og basta.
ímynd Gróu
eybilögð
En í Tímanum í gær var þessi
ímynd Garra af Gróu á Leiti ger-
samlega eyðilögð í einu vet-
fangi. Þar er í frétt af bókum sagt
frá bók um þjóðsögur og sagnir í
Kópavogi, alveg týpískt Gróu á
Leiti-málefni, svoleiðis að Garri
taldi það alveg víst að þarna væri
á ferðinni illgjörn og ófrýnileg
kerling, sem hefði fært hlutverk
Gróu á Leiti á annan stall og segbi
nú Gróusögurnar á bókfelli.
Það var því sem köld vatnsgusa framan í Garra
og hans ævilöngu ímynd af Gróu á Leiti að kom-
ast ab því að þab eru tvær glæsilegar stúlkur, sem
hafa tekið sagnirnar saman og séð um útgáfu
þeirra. Að vísu hafði hann tekið eftir mynd af
tveimur föngulegum stúlkum við hlið myndar-
innar, en setti hana ekki í neitt samband við frétt-
ina, heldur taldi víst að myndin hefði villst úr
Spegli Tímans, þar sem fjallað er um fræga og fal-
lega fólkið. Þetta er náttúrlega stóralvarleg eyöi-
legging á eðlilegri og sjálfsagðri þjóðfélagsmynd.
Hvaba stóráfall ætli komi næst? Munu lögfræð-
ingar taka að sér Hjálpræðisherinn, munu opin-
berir embættismenn fara að viðurkenna mistök í
starfi, mun ríkið fara að greiða almenningi drátt-
arvexti af því sem það skuldar?
Ef veröldin tekur þvílíka kollsteypu, er eins víst
að Garri neyðist til að flytja af landi brott.
Garri
Bráöfjörug ríkiskirkja
A víbavangi
Kirkjudýrðin á íslandi er mikil. Reist eru fleiri
gubshús en ábur í kirkjusögunni og svo mikil um
sig og hátimbruð að Brynjólfskirkja í Skálholti
myndi falla í skuggann af þeim glæsileik öllum.
Söfnuöir reisa kirkjur af öllum stærðum og gerb-
um og framúrstefnuarkitektar hafa ekki við að sjá
úreltar hugmyndir sínar steyptar upp.
Ekkert er til sparað að gera
musteri Drottins á íslandi sem
veglegust og þannig úr garbi
gerb að svæsnustu sérvitringar
sjái þar eitthvaö vib sitt hæfi.
Prestar og biskupar svífa um í
messuklæðum, sem eru svo
glæsileg að allri gerð ab þau
hefðu áður fyrr sómt sér vel á
herðum keisara og páfa. Ef borið
er saman við kápur kaþólskra
biskupa á íslandi, sem sjá má í
Þjóðminjasafni, sést vel að varla
er til sá pokaprestur nú til dags
ab hann sé ekki miklum mun
fínni í tauinu en þeir hinir
gömlu kirkjuhöfðingjar. ---------------
Höfuðklerkar eru svo skreyttil að maður fær of-
birtu í augun af að horfa upp 'á þá, rétt eins og
kerlingin sem fékk ab sjá inn ám rifu á Gullna
hliðinu þegar hún kastaði sálartptrinu hans Jóns
síns inn í dýrb himnaríkis.
Raddir gubs
Mikil hljóðfæri eru sett í hinar nýrri kirkjur,
enda eru kenningar uppi um að Jóhann Sebastían
sé Drottni allsherjar miklu þóknánlegri en Mar-
teinn Lúter og þeir sem þylja hans fræbi. Alls kyns
patent eru sett í kirkjurnar til ab þær þjóni hlut-
verki sínu, svo sem altari á hjólum sem rúlla má
um guðshús og nota sem matbprb í viblögum.
Helgi altaris og umgerðar þess er vfirfærð á hljóð-
færi og margraddaðan söng.
Engin kirkja getur verið án safnabarheimilis,
eru þau byggð utan í guðshúsinjog þar er fjörib.
Kirkjusókn safnaða er dræm, en kaffisala og bingó
í safnaðarheimilum eru vel sótt. Safnaðarheimilin
eru tilvalin til ab halda uppi litríku safnaðarstarfi,
svo sem eins og í Keflavík þar sem söfnuðurinn er
búinn að rífast árum sama um hvort óbyggt safn-
aöarheimili eigi ab snúa svona eða hinsegin eba
svoleibis.
Þrátt fyrir mikla kirkjusmíb sinna prestar sakra-
mentum hér og hvar. Þeir vígja hjón hangandi ut-
an í björgum, á hrossum eða í flugvélum og við
flestar þær afkáralegustu aðstæbur sem manns-
hugurinn kann að finna upp. Einna frumlegust
staðsetning giftingarathafnar var að Dalvíkur-
prestur tekur sig upp og gefur hjón saman undir
kirkjuvegg á Möðruvöllum.
Svona uppákomu má líkja við umhverfislist, en
kærumálin sem á eftir ganga eru
í anda þeirrar þrætubókarlistar
sem guðfræðinemar temja sér
gegnum aldirnar.
Skrautsýningar
Margt er þab skrýtið og
skemmtilegt sem kirkjunnar
menn og konur bjóöa upp á,
guðsbörnum til dægrastyttingar._
Frjálsleg útlegging Orðsins gefur
ótal trúarskoðunum tækifæri til
að blómstra innan hinnar ev-
angelísk-lútersku þjóðkirkju og
barátta prestastéttarinnar við rík-
-------------- isvaldiö og skatttiorgara til að
bæta kjör þeirra setja sitt mark á stéjttina.
Frjálsleg framkoma presta vib kiikjuyfirvöldin
er ekki lítið leiðinleg og aldrei hefurlalmenningur
fengiö ab fylgjast eins vel með synódus og núna
um daginn, þegar hver skrautsýningin og
skemmtidagskráin rak abra. Þar var meira að segja
haldin leyniræða, sem var svo möghub ab berg-
málið af boðskap séra Halldórs í Hplti var varla
hljóbnað áður en alþjóð vissi hvaða jsökum hann
bar biskupinn yfir íslandi.
Prestastefnu lauk með því ab vígðar konur ruku
út í fússi og kynjabardaginn komst á'æðra stig en
áður eru dæmi um í þúsund ára kristni.
Nú er farið að kvisast að fólk er farið að segja sig
úr söfnuðum þjóbkirkjunnar í ríkari mæli en áður,
og eru það undur mikil, því prestarnir hafa aldrei
verið flottari í tauinu né eins mikið borið í guðs-
húsin. Og aldrei hafa prestar og kirkjuyfirvöld ver-
ið eins umtöluð og nú, eða hin geistlega stétt eins
lausmál um ávirbingar náungans í þjónustu guðs-
kristninnar.
Nú væri ráð að byggja fleiri og stærri kirkjur,
setja í þær stærri orgel og fjölmennari kóra og
hlaða enn meiri gersemum á messuklæðin til að
snúa straumnum vib og laða vantrúaða að ríkis-
reknu kirkjunni.
OÓ