Réttur - 01.10.1969, Blaðsíða 14

En nú skal horfið um stund frá frásögn um fé-
lagsmálin og sagt nokkuð frá Sigurði Júlíusi Jó-
hannessyni og minnst stuttlega á tvo af baráttu-
félögum hans, Friðrik Sveinsson og Stephan Thor-
son, en vissulega þyrfti að segja meira frá þeim
og fleirum síðar, þótt nú séu eigi tök þar á.
Frá Sigurði Júlíusi, Friðrik og Stephani
I frásögn af fyrrihluta ævi Sigurðar er stuðst við
frásögn Steingríms Arasonar í inngangi að „LJóð-
um" 1950, sumpart orðrétt en meira endursagt.
Sigurður er fæddur 9. janúar 1868 að Læk i
'ölfusi. Foreldrar hans voru Jóhannes Jónsson,
borgfirzkur að ætt, og Guðlaug Hannesdóttir frá
Hjalla í ölfusi. Faðir hans var bóndi, lærður stein-
smiður, ritari góður, hagur á járn og tré, hjálp-
samur vel, en drykkjuskapur hans lagði heimilið
í rúst. Af sárri reynslu í æsku stafar ævilöng bar-
átta Sigurðar gegn ofdrykkjunni. Heimilið var leyst
upp og fjölskyldan flutt hreppaflutningi vestur í
fæðingarsveit Jóhannesar í Stafholtstungum í Mýr-
arsýslu. Sigurður var þá á tólfta ári. Fjölskyldunni
var dreift, börnin voru átta, og fékk Sigurður vist
á Flóðatungu. Sigurði var öll þessi smán í mínni
ævilangt. Sigurður var 7 ár á Flóðatungu, en síð-
an fór hann sem vinnumaður að Svarfhóli unz hann
lauk stúdentsprófi 1897.
„Það gekk kraftaverki næst hvernig Sigurður
gat lokið námi við Latínuskólann. Mest var það að
þakka frábærum gáfum hans og dugnaði, sem allt
varð undan að láta. Auk þess naut hann aðstoðar
ágætra manna, sem hann hefur jafnan minnst með
þakklæti. Er þar fyrstan að telja Björn bónda á
Svarfhóli. Hann reyndist honum hinn mesti dreng-
skaparmaður. Þá gat enginn orðið lausamaður,
nema greiða hátt gjald. Það var Sigurði ókleift.
Þótt Björn væri yfirvald sveitarinnar leyfði hann
piltinum að teljast vinnumaður á Svarfhóli, en vera
lausamaður. Þetta bjargaði honum.
Guðmundur sonur bónda var þá í Latínuskólan-
um, en varð síðar sýslumaður Borgfirðinga. Hann
reyndist Sigurði eins og þezti bróðir."
Sigurður bað prestinn á næsta bæ að kenna sér
undir skóla gegn sumarvinnu. Því var þverneitað.
Presti fannst það ofrausn vinnumanni að ætla að
ganga menntaveginn, hann ætti að verða bóndi og
vinna. „Sigurður ráfaði út í haustmyrkrið, lagðist
þar milli þúfna og hágrét örlög sín og allt um-
komuleysi."
Sigurður fór nú til Reykjavíkur og fékk þar húsa-
skjól hjá föður sinum blásnauðum. „Hann gekk
upp í Latínuskólann og gerði boð fyrir Guðmund
frá Svarfhóli og bað hann kenna sér undir skóla.
Guðmundur gekk inn og átti tal við félaga sína,
kom svo út og sagði, að þeir félagar ætluðu að
hjálpa honum. Hjálp þeirra var mikil og góð og öll
án endurgjalds. Þessir félagar Guðmundar voru:
Stefán Kristinsson frá Hrísey, siðar prófastur,
Böðvar Bjarnason frá Reykhólum, síðar prófastur."
Sigurður lauk stúdentsprófi 29 ára gamall 1897.
Var það einstakt afrek. „öllu námi 5. og 6 bekkj-
ar hafði hann lokið þá um veturinn og jafnframt
unnið fyrir sér. Hafði hann orðið að sækja um
undanþágu til að taka tvo bekki á einum vetri,
öll islenzk yfirvöld neitað, en Sigurður gafst ekki
upp og sótti til danska kennslumálaráðuneytisins,
er veitti undanþáguna. I allri sögu skólans eru
aðeins þrjú dæmi þess, að námi tveggja efstu
bekkjanna væri lokið á einum vetri. Þessir þrír
menn voru sr. Guðmundur í Gufudal, Einar skáld
Benediktsson og sr. Árni Þórarinsson. En einn
er Sigurður um að hafa gert það og unnið fyrir
sér jafnframt."
Að stúdentsprófi loknu hendir Sigurður sér út
í stjórnmálabaráttuna: verður meðritstjóri „Dag-
skrár" Einars Benediktssonar. Jafnframt innritast
hann í læknaskólann og lýkur fyrsta árs námi vor-
ið 1898. Samtimis stofnar hann barnablaðið Æsk-
una og stjórnar henni tvö ár. Áður hafði hann
haldið úti skrifuðu sveitablaði og ort í það meðal
annars Ijóð, er fáum árum siðar komu í „Kvistum"
og urðu vinsæl.
Sigurður hafði 1899 tekið við Dagskrá af Einari
og gekk útgáfan fjárhagslega illa. Fór svo að hann
var stórsektaður, átti ekki eyri til greiðslu og
flýði land til þess að forða sér undan fangelsisvist.
Sigurður var mjög andvígur vesturförum, þótt
hann neyddist nú til að leita þangað. Og förin var
óskaplega erfið. Hefur hann sagt frá henni i
Blaðamannabókinni 1948. Eftirtektarvert er þar það
sérstaka umþurðarlyndi og hjálpsemi, sem Magnús
Jónsson, sýslumaður í Vestmannaeyjum, síðar í
Hafnarfirði, sýndi honum þá. Segir Sigurður svo
frá viðskiptum sinum við Magnús sýslumann:
„Ég hélt að vissast væri að segja honum hvern-
ig á stóð og láta ráðast hvað hann gerði. Ég þekkti
hann ekkert persónulega, en hann kannaðist við
mig gegnum blaðaskammirnar. Ég var við öllu bú-
inn; jafnvel hélt að hann kynni að taka mig fastan.
En hann var hinn elskulegasti; bauð mér inn i
160