Réttur - 01.04.1980, Blaðsíða 50

á sveilabæ og vera boðið uppá kafíi, áður
en málin eru rædd, eða hringja á bjöllu í
fjölbýlishúsi og segja erindi sitt í dyra-
síma.
Þess ber einnig að gæta, að íslending-
ar voru á þessum árum enn lítt vanir því
að beita beirri framhléypni og aðgangs-
liörku, sem nauðsynleg er til að unnt sé
að framkvæma svo altæka könnun sem
stefnt var að. Það beinlínis stríddi gegn
eðli margra einlægra baráttumanna að
þrengja sér þannig upp á bláókunnugt
fólk. Það mætti liinsvegar ætla, að nú
væri til einhversstaðar á vinstri hring-
leiðinni allstór hópur, sem hefði meiri
einurð til að vaða þennan ósýnilega eld
og vatn lyrir sinn málstað.
Engu að síður væri rangt að vanmeta
þau rönnnu tök, sem íhalds- og liernáms-
öflin höfðu á fólki í Reykjavík og víðar.
Helsti samnefnari fyrir þau tök eru
hræðsla launþegans og bótaþegans við
hefndarráðstafanir af einhverju tagi.
Enda gaf Morgunblaðið tóninn strax og
söfnunin hófst opinberlega í Reykjavík
með svohljóðandi feitletraðri forsíðufyr-
irsögn: Varið ykkur á Moskvuvíxlinum!
Söfnunin í Reykjavík hófst annars
opinberlega með fjölsóttum fundi í Aust-
urbæjarbíói 12. mars 1961. Má geta þess
til gamans, að á þeirri samkomu las Hall-
dór Laxness upp úr Paradísarheimt, og
mun þetta vera í síðasta skipti, sem hann
hefur komið fram á vegum þvílíkra sam-
taka.
Það fer ekki milli mála, að það dró
mjög úr bjartsýni og atorku hernáms-
andstæðinga, þegar undirskriftasöfnunin
rann út í sandinn. Eftir það vantaði nær-
tækt og áþreifanlegt stórverkefni til að
keppa að.
Svanasöngvar
Hér hefur aðeins verið stiklað á stóru
varðandi aðgerðir Samtakanna á þessum
árum. Þess skal þó getið til viðbótar, að
þau gáfu m. a. út blaðið Dagfara um
nokkurra ára skeið, og ennfremur gáfu
þau út ljóðabók Guðmundar Böðvarsson-
ar, Hriðarspor, árið 1965.
Samtökin voru mestan hluta þessa tíma-
bils til húsa í Mjóstræti 3 (Vinaminni).
Endanlega var ekki flutt úr þeirri skrif-
stofu fyrr en 1. ágúst 1967, og má að
ýmsu leyti telja það marktæk tímamót í
sögu Samtakanna. Þau störfuðu samt
nokkuð hátt á annað ár í tilbót einsog
t.d. Keflavíkurgangan 1968 bar með sér,
svo og mótmæli gegn ráðsfundi Nató í
Háskólanum sama sumar og heimsókn
Nató-herskipa.
Það sumar létu Samtökin einnig
Tékkóslóvakíumálið til sín taka og af-
hentu sendiráði Sovétríkjanna orðsend-
ingu þegar um mánaðamótin júlí-ágúst,
þrem vikum fyrir innrás, þar sem lýst var
andúð á afskiptasemi Varsjárbandalags-
ríkjanna í innanlandsmálefni Tékkósló-
vakíu.
Þá héldu Samtökin glæsilegan fund í
Háskólabíói 30. mars 1969 til að minn-
ast þess, að 20 ár voru liðin frá inngöng-
unni í Nató. Þar var m.a. flutt heimilda-
dagskrá í leikformi og með skuggamynd-
um um aðdraganda Nató-aðildarinnar og
atburðina innan og utan Alþingishússins
þennan dag. Hefur þessi dagskrá eða hlut-
ar hennar síðan verið notaðir nokkrum
sinnum af öðrum aðilum. Að loknum
fundinum í bíóinu var haldið á Austur-
völl, þar sem nokkur þúsund manns
héldu stuttan fund, en síðan að banda-
ríska sendiráðinu.
Síðasta aðgerð þessara söguhægu sam-
114