Lesbók Morgunblaðsins - 18.03.2006, Síða 13

White Stripes
Jack White, aðalsprauta og laga-smiður dúettsins White Stripes
hefur stofnað nýja hljómsveit. Heit-
ir hún Raconteurs og segir White að
sveitin muni hafa forgang á næstu
misserum fram yfir White Stripes.
Raconteurs var í raun stofnuð í
fyrra eftir að White og
lagasmiðurinn Brend-
an Benson byrjuðu að
spila saman á háalofti
þess síðarnefnda í Detroitborg og
fljótlega kallaði White í vini sína
Jack Lawrence og Patrick Keeler úr
hljómsveitinni Greenhornes til að
fylla skarð ryþmasveitar. Að sögn
þeirra sem heyrt hafa tónlist Racon-
teurs, er hún blanda af blúspönki,
framsæknu poppi og bílskúrsrokki
en sjálfir vilja meðlimir sveitarinnar
síst skilgreina tónlistina á einn eða
annan veg. Þegar er fyrsta smáskífa
sveitarinnar „Steady As She Goes“
komin út og Raconteurs byrjar á
hljómleikaferðalagi um Bretlands-
eyjar á mánudag en þá hefur þeim
einnig verið boðið að spila á tónlist-
arhátíðinni Lollapalooza í Banda-
ríkjunum. Breiðskífa er væntanleg
16. maí.
  
Talandi um Lollapalooza. Red Hot Chili Peppers, Mat-
isyahu, Manu Chao, Flaming Lips,
Kanye West, Common og Wilco
munu ásamt 130 öðrum tónlistar-
mönnum koma fram á tónlistarhá-
tíðinnni sem haldin verður í Chicago
í ágúst.
Önnur nöfn sem líklegt þykir að
komi fram eru Death Cab for Cutie,
the Shins, Queens of the Stone Age,
Ween, Sonic Youth, Sleater-Kinney,
Secret Machines, She Wants Re-
venge, The Hold Steady, The Go!
Team, The Subways og Panic! at the
Disco.
Þá má einnig nefna Ryan Adams,
Umphrey’s McGee, Iron and Wine,
Nickel Creek, Blues Traveler, New
Pornographers, Broken Social
Scene og Stars and Feist.
Á síðasta ári sóttu meira en 30
þúsund gestir hátíðina.
  
Með minnkandi plötusölu hafastórir tónlistarmenn byrjað
að huga meir og meir að sölu á ým-
iss konar varningi þeim tengdum.
Tónlistarmenn eins og Tom Petty
og hljómsveitir á borð við Motley
Crue fá himinháar fyrirfram-
greiðslur frá fatafyrirtækjum sem
framleiða stuttermaboli sem síðan
eru seldir á tónleikum og oft á tíðum
er meiri gróða að vænta frá slíkri
sölu en sjálfri plötusölunni.
Svartir bolir eru ennþá vinsæl-
astir, að sögn Dell Furano fram-
kvæmdastjóra Signatures Network
sem sér um framleiðslu á stórum
hluta tónlistarvarnings í Bandaríkj-
unum en það er af sem áður var að
bolir séu það eina sem selst. Hattar,
bollar, nælur, treflar og guð má vita
hvað rýkur út úr sölubásum sem
staðsettir eru víða í tónleikahöllum
og hljómsveit á borð við U2 selur að
jafnaði varning fyrir um 150 þúsund
dali á einum tónleikum.
Erlend
tónlist
Red Hot Chili Peppers
U2
Lesbók Morgunblaðsins ˜ 18. mars 2006 | 13
Jeff Mangum var á sínum tíma þátttakandi íElephant Six samsteypunni, samstarfiskólafélaga frá Ruston í Louisiana-fylki.Tónlistaráhuginn sameinaði þá Mangum,
Rob Schneider, Will Cullen Hart og Bill Doss og
þeir skiptust á snældum með eigin upptökum,
flestum frumstæðum. Þeir Mangum, Doss og Hart
stofnuðu saman hljómsveitina Synthetic Flying
Machine og uppúr henni varð svo til The Olivia
Tremor Control sem var að
mestu hljómsveit Hart og
Doss, en Mangum lék á
trommur í henni um tíma og
var með á fyrstu smáskífunni.
Aðrar hljómsveitir sem tengj-
ast þeim félögum eru Apples in Stereo (Schnei-
der), Circulatory System (Hart) og Sunshine Fix
(Bill Doss).
Mangum var alltaf eilítið utangarðs, hélst ekki í
vinnu og var oft á flækingi. Hann byrjaði að semja
lög einn og fékk til liðs við sig þá tónlistarmenn
sem næst voru hverju sinni. Hann gerði nokkrar
snældur undir nafninu Neutral Milk Hotel í litlu
upplagi en fyrsta smáskífan, Everything Is, kom
út 1994.
Fyrsta breiðskífa Neutral Milk Hotel var On
Avery Island og kom út 1996. Það er góð plata,
mjög tilraunakennd og útsetningar venju fremur
fjölbreyttar. Þá plötu tók Mangum upp með ýms-
um vinum og félögum og í framhaldinu varð til eig-
inleg hljómsveit sem lék á tónleikum. Sú sveit tók
síðan upp In the Aeroplane Over the Sea sem kom
út 1998.
Núorðið telst In the Aeroplane Over the Sea
með helstu og áhrifamestu rokkskífum sögunnar
vestan hafs og kemur kannski ekki á óvart – mann
setur hljóðan til að mynda þegar maður heyrir lag-
ið Two Headed Boy á plötunni þar sem gítar-
strengirnir eru slegnir af svo miklum krafti að þeir
eru við að slitna og sungið er af svo mikilli innlifun
og tilfinningaþunga að röddin brestur. Enn ýtir
það undir aðdáun manns á verkinu að víða er ekki
hægt að skilja um hvað er sungið því textarnir eru
svo lyklaðir og snúnir, Mangum gæti verið að
syngja um hvað sem er. Hver sá sem á hlýðir upp-
lifir textann á sinn hátt, leggur í hann sína merk-
ingu sem fer fyrir vikið nær hjartanu er texti þar
sem allt liggur ljóst fyrir og greinilegt.
Að þessu sögðu er þó eitt leiðistef, sagan af An-
nie Frank, dagbók gyðingastúlkunnar þýsku sem
varð nasistum að bráð. Stuttu eftir að On Avery
Island kom út las Mangum Dagbók Önnu Frank
og lýsir því svo að hann hafi verið nánast yfirbug-
aður af sorg eftir lesturinn. Sú sorg gegnsýrir plöt-
una, en ekki bara sorg, heldur felst í henni líka von
og gleði, dýpra á henni kannski, en þó þar að finna
– víst er heimurinn vondur og við erum öll glötuð,
en njótum þó þess sem það hefur upp á að bjóða. Í
titillagi plötunnar segir einmitt: „Einhvern daginn
deyjum við / og aska okkar svífur úr flugvélinni til
sjávar / en nú erum við ung – liggjum í sólinni og
tínum til allt það fallegt sem við sjáum.“
Önnu Frank sér víða stað á plötunni, en helst þó
í þremur lögum, Holland 1945, Oh Comely og
Ghost, þar sem Mangum syngur um fæðingu,
dauða og upprisu með textum sem eru margræðir
og snúnir, „Now she’s a little boy in Spain / Playing
pianos filled with flames / On empty rings around
the sun / All sing to say my dream has come“.
In the Aeroplane Over the Sea seldist þokkalega
til að byrja með og hefur síðan sótt í sig veðrið.
Merge gaf plötuna út vestan hafs á sínum tíma, en
dreifing utan Bandaríkjanna var takmörkuð fram-
an af. Seint á síðasta ári gaf svo öðlingsútgáfan
Domino plötuna út að nýju, setti utan um hana
þekkilegt pappaumslag og skreytti meðal annars
tilvitnunum í hljómsveitir eins og Franz Ferdin-
and, Arcade Fire og Fog, aukinheldur sem Boom
Bip fær að leggja orð í belg. Í tilvitnunum mæra
viðkomandi plötuna fyrir inntak hennar, tilfinn-
ingaríkan flutning og útsetningar. Ýmsir hafa síð-
an orðið til að taka lög af henni upp á sína arma, til
að mynda hefur John Darnelle (Mountain Goats)
haft á tónleikadagskrá sinni Two Headed Boy.
Eftir stífa tónleikaferð til að fylgja plötunni eftir
má segja að sveitin hafi verið á barmi frægðar-
innar, útgáfufyrirtæki voru á höttunum eftir henni
og buðu gull og græna skóga fyrir samning. Mang-
um var þó ekki sáttur við lífið, kunni því illa að vera
í sviðsljósinu og félagar hans lýsa því svo að það
hafi eiginlega „slokknað á honum“ eftir að heim til
Atlanta var komið. Hann hætti að umgangast fólk
að mestu, neitaði viðtölum og hætti að troða upp
opinberlega, hélt sig heima allan daginn og gerði
ekkert, sat og horfði út í loftið. Lagðist svo í stefnu-
laust flakk. Hans saga verður ekki rakin frekar
hér, en ólíklegt verður að telja að Neutral Milk
Hotel snúi aftur.
Þegar menn lofa In the Aeroplane Over the Sea
fyrir tilfinningaólguna sem einkennir plötuna,
magnaða texta og kraftmikinn flutning Mangums
gleymist oft hljómsveitin sem leikur undir en því
má halda fram að platan hefði ekki orðið nema
svipur hjá sjón ef Mangum hefði ekki haft það ein-
valalið sem vann með honum á þeim tíma. Ekki var
nefnilega bara að rokk lék í höndum aðstoðar-
manna hans heldur gátu þeir brugðið sér í allra
kvikinda líki þegar tónlistin var annars vegar og ef
lag kallaði á óvenjulega útsetningu lærðu þeir á
þau hljóðfæri sem þurfti til.
Forðum liðsmenn Neutral Milk Hotel hafa hald-
ið áfram í tónlist, reka nú sveitirnar The Music
Tapes, The Gerbils, A Hawk & A Hacksaw, Babli-
con og Marta Tennae.
Lykluð og snúin tilfinningaólga
Poppklassík
Eftir Árna
Matthíasson
arnim@mbl.is
T
ónleikarnir í Háskólabíói eru hluti af
tónleikaferð Lisu um Norðurlöndin
sem hófst í Danmörku í síðasta
mánuði. Tilefnið er útkoma hljóm-
plötunnar Pärlor Av Glas sem kom
út hinn 18. janúar en platan fór
beint í 1. sætið í Svíþjóð og 3. sætið í Danmörku. Á
plötunni heldur Lisa áfram samstarfi sínu og Lars
Winnerbäck sem einnig stjórnaði upptökum á síð-
ustu hljómplötu Lisu, Olyckssyster, sem hlaut frá-
bærar viðtökur almennings og
gagnrýnenda þegar hún kom út
fyrir tæpum tveimur árum. Á
Pärlor Av Glas tekur Lisa Ek-
dahl að hluta til upp þráðinn þar sem frá var horfið
en sjálf segir hún að á nýju plötunni sé eilítið meiri
von og bjartsýni að finna.
Fræg á einni nóttu
Lisa fæddist í Stokkhólmi en ólst upp í sveitinni
rétt fyrir utan borgina. Hún hóf að fikta við tónlist
þegar hún komst á táningsaldur og þá lærði hún
líka að spila á gítar með hjálp stráksins í húsinu við
hliðina.
Lisa gaf út sína fyrstu plötu þegar hún var 22 en
þá hafði hún verið að semja lög í tvö ár.
Hún segir að það hafi verið mjög skrítið að verða
allt í einu að þekktri persónu í Svíþjóð. Bæði vegna
þess að þar er mikil og löng hefð fyrir stórum
poppstjörnum en líka vegna þess að hún taldi sig
vera hluta af tónlistarstefnu sem ætti ekki upp á
pallborðið hjá meirihluta Svía.
„Ég var mjög hissa þegar ég sá hvað ég seldi
margar plötur og þetta gerðist líka svo hratt. Að
sjálfsögðu var þetta frábært því að það er nauðsyn-
legt að tónlistarmenn nái eyrum almennings – en
ég var algjörlega óviðbúin þessu,“ segir Lisa með
sinni brothættu röddu sem vekur athygli allra sem
á hana hlýða.
Sérstök rödd
Eins og áður sagði eru tónleikarnir hér á landi í
tengslum við útkomu síðustu plötu söngkonunnar
sem Lisa segir að sé eins konar þjóðlaga-popp-
tónlistarplata. En Lisa hefur einnig látið til sína
taka í djassinum og það var á þeim vettvangi sem
hún reyndi fyrir sér í Bandaríkjunum og á meg-
inlandi Evrópu. Í Bandaríkjunum fékk hún mis-
jafna dóma og það var ekki síst röddin sem fór fyr-
ir brjóstið á gagnrýnendum sem töldu að hún ætti
betur heima í popptónlistinni. Lisa segir að þessi
umræða hafi meira eða minna farið framhjá sér.
Sjálf hafi hún bara fengið senda góða dóma frá
plötufyrirtæki sínu og grínast með að þeir hafi vís-
ast verið að vernda hana.
Djassinn sem Lisa syngur er að því leyti ólíkur
popptónlistinni að lögin eru eftir aðra tónlistar-
menn. Þegar gengið er á hana viðurkennir hún að
hennar eigin tónlist höfði meira til sín en djassinn
sé þó ómissandi hluti af hennar lífi.
Dáir land og þjóð
„Það er auðveldara að túlka sín eigin lög. Þegar þú
flytur lag er ekki nóg að kunna það utan að, þú
verður að lifa lagið um leið og það er flutt. Textarn-
ir mínir fjalla yfirleitt alltaf um mína eigin reynslu
og þess vegna á ég auðveldara með að túlka þá.“
Ennfremur segir Lisa að hún aðskilji djassinn
og sína eigin tónlist mjög greinilega. Bæði sé erfitt
að fara fram og aftur á milli þessara ólíku tónlist-
arstefna en svo sé það líka ópraktískt að hafa tvær
hljómsveitir í takinu á hverjum tíma.
Lisa uppveðrast öll þegar hún er spurð út í tón-
leikana í Austurbæ fyrir einu og hálfu ári. Hún tal-
ar um hversu vel sér hafi verið tekið og að það hafi
komið sér í opna skjöldu hversu alúðlegir og þakk-
látir tónleikagestirnir hafi verið. Hún hafi heillast
af landi og þjóð og það hafi alltaf verið ljóst í sínum
huga að hún kæmi aftur.
„Ég hlakka mikið til að koma og spila fyrir ís-
lenska tónleikagesti. Ég get varla beðið.“
Brothætt perla
SÆNSKA tónlistarkonan Lisa Ekdahl er vænt-
anleg til landsins en hún mun halda tónleika í
Háskólabíói nk. föstudag. Lisa Ekdahl er mörg-
um kunn á Íslandi enda kom hún hingað til lands
og hélt tvenna tónleika fyrir troðfullu húsi í
Austurbæ fyrir einu og hálfu ári.
Eftir Höskuld
Ólafsson
hoskuldur@mbl.is
Lisa Ekdahl er gríðarlega vinsæl í Skandinavíu og hér á landi á hún fjölmarga aðdáendur.