Lesbók Morgunblaðsins - 14.10.2006, Blaðsíða 15

Gjöll – Way Through Zero
****
GJÖLL er dúett tveggja manna
sem eiga báðir að baki farsælan fer-
il í íslenskri neðanjarðartónlist. Jó-
hann Eiríksson, sem hér sér um
tónlistina, er líklega þekktastur fyr-
ir að hafa verið annar helmingur
annars dúetts; Reptilicus, sem var
fyrsta alvöru „industrial“ sveit Ís-
lands. Sigurður, betur þekktur sem
Siggi pönk, er aftur á móti söng-
spíra Forgarðs Helvítis, einnar
rosalegustu og ofsafengnustu
hljómsveitar Íslands. Siggi hefur
sinnt ýmsu öðru meðfram þeim
störfum, er mikilvirkur athafnamað-
ur í allra handa neðanjarðarmenn-
ingu og hefur m.a. skrifað ljóð. Á
Way Through Zero má þannig
heyra sögu eftir Sigga, sem sett er
við drungalega rafhljóma eftir Jó-
hann.
Platan byggist á einni heildar-
hugmynd og er skipt upp í fimm
kafla. Siggi leiðir okkur í gegnum
hugsanir manns sem er í upphafi ef-
ins og örvilnaður. „Hver hefur þörf
fyrir trúð …“ spyr hann þreytulegri
röddu. Í öðrum kafla magnast reið-
in og í þeim þriðja hefur sturlunin
tekið við. En í fjórða kafla kemur
sátt, lausn og ró. „Ég veit að hatur
er ætandi efni … það er engin ógn
nema þú hleypir henni að þér …“
segir söguhetjan, með stóískri
röddu. Fimmti kaflinn, sem er sýnu
lengstur, er eins lags útgöngustef.
Dramatískt, myrkt en fallegt um
leið. Síðustu fimm mínúturnar í
honum binda það sem á undan er
gengið glæsilega saman; lágværir,
undurfagrir – eiginlega hugleiðandi
– tónar (Sigur Rós?).
Af þessum lýsingum má sjá að
þetta verk þeirra Jóhanns og Sigga
er geipivel heppnað. Uppbygging
sögunnar og flæði tónlistarinnar
ganga afskaplega vel upp og texti
og tónlist smellpassa saman. Jó-
hann hefur vald á því að dúndra
brakandi og geðveikislegri rafsýru
á hlustendur þegar við á en virðist
geta farið á hinn enda kvarðans jafn
auðveldlega. Siggi „leikur“ sögu-
hetjuna af næmi og bjögun á rödd-
inni í kreppuköflunum er vel til
fundin, sérstaklega í kafla þrjú þeg-
ar nístandi von- og bjargarleysið
hellist yfir af fullum þunga.
Þeir félagar eru þegar farnir að
vinna að næsta verki – sem betur
fer. Ég ný saman höndum af spenn-
ingi.
Til helvítis – og
til baka aftur
TÓNLIST
Morgunblaðið/Ásdís
Gjöll Sigurður Harðarson eða Siggi pönk er í dúettinum Gjöll ásamt Jó-
hanni Eiríkssyni en báðir eiga þeir feril í íslenskri neðanjarðartónlist.
Arnar Eggert Thoroddsen
Íslenskar plötur
Gjöll skipa þeir Sigurður „Siggi pönk“
Harðarson (texti og tal) og Jóhann Eiríks-
son (tónlist). ant-zen gefur út.
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 14. OKTÓBER 2006 15
Morgunblaðið/ÞÖK
Börkur Gunnarsson Ísdrottningin fór ekki vel í Börk þótt fósturdóttir hans hafi skemmt sér vel.
Gláparinn
Ég horfði á Ísdrottninguna með fóstur-dóttur minni um daginn. Myndin var
ágætlega byggð – hetjan var ung stelpa sem
var yfirburða námsmaður en dreymir um að
æfa listskautadans. Hún er að sjálfsögðu líka
mjög góð á skautunum og gerir uppreisn gegn
móður sinni, hafnar boði um skólavist í Har-
vard-háskóla og leggur skautadansinn fyrir sig.
Fósturdóttur minni fannst mjög gaman af
myndinni og hló oft – ég varð aftur á móti nán-
ast þunglyndur. Það eru ekki gerðar neinar
unglingamyndir öðruvísi en að aðalhetjan
skrópi í skóla, spili tónlist í stað þess að gera
stærðfræðina sína, hugsi um hitt kynið í stað
þess að hugsa um hvorugkyn, fallbeygingar og
fleirtöluendingar. Það var örugglega gaman að
horfa á þessar myndir þegar ég var unglingur
en það er það ekki lengur. Leikstjórinn og
handritshöfundurinn höfðu byggt móðurina
upp á þann veg að fyrir flesta virtist hún for-
pokuð, gamaldags, einstrengingsleg og sýndi
tilfinningum dóttur sinnar ekki skilning. En
það var alveg sama hvað þeir reyndu að sýna
hana í slæmu ljósi, mín samúð var algjörlega og
eingöngu með henni. Ég var mjög óánægður
með skilaboðin sem fósturdóttir mín var að fá –
gefa skít í mömmu sína og sleppa Harvard fyrir
skautaflipp. En ég var kannski mest óánægður
með skilaboðin sem voru til mín: „Þú ert bara
orðinn svona fjandi gamall og forpokaður!“
Börkur Gunnarsson kvikmyndaleikstjóri.
Hlustarinn
Í spilaranum er Klarínettukonsert eftirfinnska tónskáldið Magnús Lindberg.
Magnús er eitt afkastamesta og þekktasta
tónskáld Finna í dag og hafa verk hans oft
verið flutt á Norrænum músíkdögum. Klarín-
ettukonsertinn er frá árinu 2002 og var fluttur
á Norrænum músíkdögum sama ár af Berl-
ínarfílharmóníunni undir stjórn Vladimirs
Ashkenazy. Þetta er frábær konsert þar sem
notast er við gamlan tónefnivið sem settur er í
nútímabúning. Kari Krikku leikur á klarínettu
í verkinu en hann er einn af fremstu einleik-
urum Finnlands. Klarínettukonsertinn hefur
síðan verið fluttur reglulega af Kari um víða
veröld og er gott dæmi um þá möguleika og
tækifæri sem tónlistarhátið sem Norrænir
músíkdagar bjóða upp á, bæði fyrir tónskáld
og tónlistarflytjendur.
Kjartan Ólafsson tónskáld.
Morgunblaðið/Eyþór
Kjartan Ólafsson Kjartan hefur staðið í ströngu við að skipuleggja Norræna músíkdaga en
Klarínettukonsert eftir finnska tónskáldið Magnús Lindberg verður fluttur á þeim.
FENGUR var að komu Saxofó-
nakvartetts Stokkhólms hingað á
Norrænum tónlistardögum. Auð-
heyrt var þegar í upphafi að hóp-
urinn er í fremstu röð slíkra
áhafna og e.t.v. sá bezti sem hér
hefur blásið til þessa.
Verkin einkenndust af það há-
afströktu tónmáli að oft mætti
frekar tala um „hljóðverk“ en
tónverk. Gerðu þau víða óvægnar
kröfur til flytjenda, m.a. um
„multiphonics“ og stórvíkkað
tónsvið, auk fjölda séreffekta er
Adolphe Sax óraði tæpast fyrir á
19. öld. Fátt virtist þó vefjast
fyrir SS, því fantaörugg fram-
úrstefnutökin voru ekki laus við
að minna á kunnar erlendar
grúppur á við Avanti strengja-
sveitina eða Ensemble Modern.
Danski Simon Christensen átti
tvö verk, „The Sax’s Track 1
[4:45] og „The Sax’s Track 2“
[1:30], er bættu fyrir krassandi
hjakkið með miskunnarsömum
stuttleika. Á milli þeirra kom
hlutfallslega heilsteypta verkið
„Retur“ [10:30] Svíans Åkes
Parmeruds; n.k. módernískur óð-
ur til Charlies Parkers að við-
bættu tónbandi. Stóð það –
ásamt ystandi hátíðnitrilluklös-
um löndu hans Madeleine Is-
aksson í „Andelek“ [9:55] fyrir 3
S-saxa og barýton næst á eftir –
nokkuð upp úr öðru efni kvölds-
ins.
Síðustu tvö verkin guldu ef-
laust uppsafnaðrar hlust-
unarþreytu flestra nema einörð-
ustu framúrstefnueyrna, enda
virðast ný verk fyrir téða áhöfn
af einhverjum ástæðum jafnan í
hvassari kanti. Eftirtektarverð-
ast við „rgbmix1 – SAXCON“
[8:25] eftir hinn norska Per
Magnus Lindborg var raddskrár-
gerðin, er leitaðist við að brúa
bilið milli spuna og forskriftar;
að sögn n.k. völundarhús er hver
spilari gæti ratað sína leið í
gegnum eftir nánar tilgreindum
umferðarreglum. Heyranleg út-
koman var þó varla frábrugðin
fullútskrifuðu verkunum, hvað þá
eftirminnilegri.
Loks var „Mozaik – Future
past“ [13:20] eftir Kjartan Ólafs-
son fyrir 2 sóprana, alt- og barý-
tonsax og geimeffektaskotið tón-
band. Vann það úr brotum frá
lítt þekktum verkum Mozarts er
m.a. sættu mars-útfærslu og
jafnvel ávæningi af djasssveiflu
og hefði örugglega fallið í þakk-
látari jarðveg í tónleikabyrjun.
En þegar hér var komið sögu
gegndi það frekar hlutverki loka-
hreinsunarelds fyrir langþráða
þögn. Enda hvorki þar né fyrr
gert ráð fyrir öllu minni styrk-
leika en forte, líkt og SS hefði
síður ráðið við það en annað.
Þrátt fyrir frábæra túlkun kvart-
ettsins má því segja að einhæft
„styrkleikaflipp“ höfunda hafi
komið þeim sjálfum mest í koll –
hafi athygli hlustenda annars
þótt einhverju skipta í vernduðu
vinnuumhverfi.
Saxað á
veikleikann
Ríkarður Ö. Pálsson
TÓNLIST
Listaháskóli Íslands,
Norrænir músíkdagar
Stockholm Saxofonkvartett.
Laugardaginn 7. október kl. 17.
Verk eftir Simon Christensen, Åke Parme-
rud, Madeleine Isaksson, Per Magnus
Lindborg (frumfl.) og Kjartan Ólafsson
(frumfl.).