Morgunblaðið - 20.09.2006, Blaðsíða 26

26 MIÐVIKUDAGUR 20. SEPTEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Eftir Ásgeir Sverrisson
asv@mbl.is
Með tilvísun til þeirramiklu fórna sem ung-verska þjóðin færði ínafni frelsisins fyrir
réttum 50 árum er vart við hæfi að
ræða um að „uppreisn“ sé brostin á
í landinu. En játningar Ferenc
Gyurcsany forsætisráðherra þess
efnis að skipulega hafi verið logið að
kjósendum á undanliðnum tveimur
árum eða svo hafa skapað alvarlega
pólitíska og þá ekki síður siðræna
kreppu. Gyurcsany neitar að segja
af sér og nýtur enn stuðnings þing-
manna Sósíalistaflokksins. Óvíst er
á hinn bóginn hversu lengi sá stuðn-
ingur heldur. Ólga ríkir og margir
telja játningar forsætisráðherrans
svo yfirgengilegar að óhugsandi sé
að hann geti komið fram sem trú-
verðugur fulltrúi þjóðarinnar á
heimavelli eða erlendis.
Á sunnudag birti ríkisútvarpið í
Ungverjalandi kafla úr ræðu sem
Gyurcsany forsætisráðherra flutti á
fundi þingmanna Sósíalistaflokks-
ins 26. maí. Ræðan hefur nú verið
birt í heild og ákvað forsætisráð-
herrann raunar sjálfur að birta út-
skrift á vefsíðu sinni. Óhætt er að
segja að ræðan sé um flest dæma-
laus.
Orðbragðið hefur vakið hneyksl-
an margra enda hikar forsætisráð-
herrann ekki við að nota kröftug
þjóðinni í stað þess að gera
grein fyrir erfiðri stöðu efn
mála. Ræðan hafi því ekki e
vísað til framgöngu ráðama
Sósíalistaflokksins. Forsæt
herrann boðar nú harkaleg
hagsaðgerðir sem flestar m
bitna á velferðarkerfinu í U
landi. Stjórnvöld segja að s
gjöld verði tekin upp í hásk
að alþýða manna þurfi að b
undir að greiða fyrir heilbr
isþjónustu. Skattar verða o
aðir en fyrri skattlækkanir
valda segir Gyurcsany nú a
verið „mistök“.
Atlaga að lýðræðinu?
Af þessum sökum telja ýms
sérfróðir eru um ungversk
mál hugsanlegt að forsætis
herrann hafi sjálfur ákveði
unni skyldi lekið í fjölmiðla
hafi með þessu viljað vekja
af værum blundi og búa alþ
manna undir þær aðgerðir
nauðsynlegar séu.
Hafi forsætisráðherrann
sér að ná athygli þjóðarinn
ljóst að honum hefur tekist
prýðilega. Mikil spenna rík
inu sökum yfirlýstra lyga r
manna. Margir ganga svo l
fullyrða að Gyurcsany og u
irsátar hans hafi gerst seki
grafa undan sjálfu lýðræðin
Framganga forsætisráðher
vart fallin til að auka traust
blótsyrði er hann ávarpar þing-
menn sína. En mestu skipta vit-
anlega þær fullyrðingar leiðtoga
ríkisstjórnarinnar að talsmenn
stjórnarflokkanna hafi skipulega
logið að þjóðinni í aðdraganda þing-
kosninganna í aprílmánuði til að
auka sigurlíkurnar. Þá vann stjórn
Gyurcsany það afrek að halda velli í
kosningum. Er það í fyrsta skipti
sem það gerist frá því að lýðræði
var endurreist í Ungverjalandi árið
1990 eftir hrun kommúnismans í
Evrópu.
Lygar og „klúður“
Raunar gengur forsætisráðherrann
lengra því hann upplýsir að ekki
hafi einungis verið logið að kjós-
endum um stöðu efnahagsmála og
framgöngu ríkisstjórnarinnar í að-
draganda kosninganna; í ræðunni
segir hann fullum fetum að blekk-
ingum hafi óspart verið beitt á síð-
ustu 18 til 24 mánuðum. „Við lugum
að fólkinu að morgni dags, við lug-
um síðdegis og við lugum þegar
húmaði að kveldi,“ upplýsir Gyurcs-
any í ræðunni. Hann bætir við að
stjórnin hafi gerst sek um stór-
brotið „klúður“ og hafi nákvæmlega
ekkert til að gorta sig af.
Lygar þær og „klúður“ sem for-
sætisráðherrann vísar til lúta að
stöðu efnahagsmála. Gyurcsany
hefur nú útskýrt ummæli sín á þann
veg að ungverskir stjórnmálamenn
hafi almennt árum saman logið að
Sannleikurinn um
Pólitísk kreppa er skollin á í Ungverjalandi í kjölfar þe
að forsætisráðherrann játaði á sig lygar og blekkingar
Forsætisráðherra Ungverjalands,Ferenc Gyurcsany, hafnaði í gæröllum kröfum um að hann segði afsér vegna umdeildrar ræðu sem
hann flutti á flokksfundi í maí og var lekið í
fjölmiðla um helgina. Þar viðurkenndi hann
að hafa logið að þjóðinni fyrir síðustu kosn-
ingar til að halda völdum. Andstæðingar
ráðherrans efndu til mikilla óeirða í höfuð-
borginni Búdapest á mánudagskvöld og
særðust um 150 manns. Múgur réðst á húsa-
kynni ríkissjónvarpsins við Kossuth-torg
eftir hörð slagsmál við fámennt lögreglulið,
rændi þar öllu og ruplaði og hluti hússins var
brenndur. Glerbrot og brunnin bílflök voru á
götunum í gær, bekkir við gangstéttir höfðu
verið rifnir upp og víða voru tóm táragas-
hylki.
Talið er að um 3.000 manns hafi tekið þátt
í mótmælunum sem voru í upphafi friðsam-
leg. Þess var krafist að Gyurcsany segði taf-
arlaust af sér og samsteypustjórn hans var
fordæmd. En síðar kom til harðra slagsmála
og er um að ræða mestu óeirðir sem orðið
hafa í Ungverjalandi eftir að einræði komm-
únista hrundi um 1990.
Skiptar skoðanir eru í landinu um það
hvort forsætisráðherrann eigi að segja af
sér, ef marka má nýja skoðanakönnun Gall-
up. Þar segjast 43% aðspurðra vilja afsögn
Gyurcsanys en 34% vilja að hann sitji áfram.
Leiðtogi helsta stjórnarandstöðuflokksins,
hins hægrisinnaða Fidesz, Viktor Orban,
sagði í gær að ef sósíalistaflokkur forsætis-
ráðherrans tapaði sveitarstjórnarkosning-
um sem verða 1. október, ætti hann að segja
af sér.
Forsætisráðherrann hefur boðað harka-
legar aðgerðir í efnahagsmálum og eru þær
mjög umdeildar. Andstæðingar ráðherrans
á mánudag munu hafa krafist þess að birt
yrði yfirlýsing frá þeim í sjónvarpinu en
kröfunni var hafnað.
„Ég mótmæli vegna þess að mér líkar
ekki við Gyurcsany,“ sagði 24 ára gamall
karlmaður, Tamas Pikarczyk, sem tók þátt í
mótmælunum við sjónvarpshúsið. „Mér
fannst það sem hann sagði vera svívirðilegt
og ég vil ekki að maður af þessu tagi sé
fulltrúi minn eða þjóðarinnar.“ Pikarczyk
sagði að fólk væri búið að fá nóg af skatt-
píningu og öðrum álögum. „Vinir mínir
segja: Við þurfum nú þegar að stela, svindla
og ljúga til að komast af. Nú þegar álögur
eru tvöfaldaðar verðum við að stela, svindla
og ljúga tvöfalt meira.“
Talsmaður mótmælenda, Andras Takacs,
sagði að mótmælum yrði haldið áfram amk.
fram á fimmtudag en þá mun kröfuganga
stúdenta vegna hærri skólagjalda, sem
skipulögð var fyrir löngu, fara fram. „Við
viljum sýna gott fordæmi með skipulögðum
og friðsamlegum mótmælum en viljum líka
sýna fram á styrk okkar,“ sagði Takacs.
Gyurcsany forsætisráðherra sagðist í gær
hafa skipað lögreglunni að beita „öllum ráð-
um“ til að tryggja lög og reglu. Það væri
engin lausn að fara út á göturnar og efna til
óeirða, slík hegðun myndi aðeins verða und-
irrót enn meiri átaka. „Það er skylda okkar
að leysa þessa deilu og koma í veg fyrir
vandræði,“ sagði hann.
„Þetta er skipulögð dagskrá“
Einar Gunnlaugsson hefur búið í Búda-
pest síðan í vor og lærir þar ungversku en
hefur verið með annan fótinn í borginni und-
anfarin sex ár. Rætt var við hann um sex-
leytið síðde
„Ég var
það eru nok
Hér er allt
húsið. Þett
mælendum
Mér skilst
fyrr en stjó
mikilli viðb
eru skíthræ
kvöld. Men
svona róleg
Það er bú
„Þurfum nú þeg
svindla og ljúga
Mótmæltu
Ferenc Gyu
Í HNOTSKURN
»Tæpar tíu milljónir manna búa íUngverjalandi, tungumálið er
fjarskylt finnsku.
»Síðustu árin hefur fjárlagahallihækkað stöðugt og er nú um 10%
af þjóðarframleiðslu.
»Ráðamenn vilja nú draga úr op-inberum útgjöldum og hækka
jafnframt skatta og aðrar álögur.
Eftir Kristján Jónsson
kjon@mbl.is
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
NÝJAR VÍGLÍNUR Í
VIRKJANAMÁLUM?
Leitin að virkjunarkostum til aðfullnægja orkuþörf hugsan-legrar nýrrar stóriðju heldur
áfram. Í fréttaskýringu Rúnars
Pálmasonar í Morgunblaðinu í gær
kemur fram að orkufyrirtæki á suð-
vesturhorninu beina nú sjónum að
háhitasvæðum í nágrenni höfuðborg-
arsvæðisins og virðist áhuginn einna
mestur á svæðinu í Brennisteinsfjöll-
um. Það svæði er hins vegar líklega
einna verðmætast út frá náttúru-
verndarsjónarmiði af þeim svæðum,
sem orkufyrirtækin vilja rannsaka. Í
Morgunblaðinu í dag kemur enda
fram að umhverfisráðuneytið leggist
gegn því að veitt verði leyfi til rann-
sókna á virkjunarmöguleikum þar.
Það virðist nokkuð ljóst að til
harðra átaka getur komið á milli
náttúruverndarsinna og orkufyrir-
tækjanna vegna áforma þeirra um
virkjanir á Reykjanesskaga, á Heng-
ilssvæðinu og fleiri svæðum suðvest-
anlands. Þetta getur orðið hin nýja
víglína í deilum um virkjanamál, sem
eru orðnar stærsta pólitíska deilu-
málið á Íslandi. Stórar vatnsafls-
virkjanir á borð við Kárahnjúka
verða ekki á dagskrá næstu ár. Átök-
in munu fremur standa um jarð-
varmavirkjanir á háhitasvæðum.
Náttúruverndarsamtökin Land-
vernd hafa lýst þeirri skoðun sinni,
að bíða eigi með allar ákvarðanir um
framkvæmdir vegna orkuöflunar til
stóriðju þar til lokið verði við 2.
áfanga rammaáætlunar um nýtingu
vatnsafls og jarðvarma, sem búizt er
við að verði eftir 3 ár. Þetta þýðir í
raun að Landvernd vill að nákvæm
kortlagning á náttúruverndargildi
hugsanlegra virkjunarkosta liggi
fyrir, áður en gengið verður lengra í
að nýta þá orku, sem býr í iðrum
landsins. Þetta er sjónarmið, sem
nýtur áreiðanlega vaxandi fylgis.
Á móti kemur það sjónarmið, að
orkufyrirtækin verði að hafa sveigj-
anleika til að grípa tækifærin og
bregðast hratt við óskum um afhend-
ingu rafmagns til orkufreks iðnaðar.
Í byggðarlögum á borð við Reykja-
nesbæ og Húsavík á það sjónarmið
áreiðanlega miklu fylgi að fagna.
Svo mikið er hins vegar víst, að sú
samstaða, sem ýmsir vonuðu að gæti
tekizt um jarðvarmavirkjanir, hefur
ekki orðið að veruleika. Hugsanlegt
er að fyrsti áfangi Hellisheiðarvirkj-
unar Orkuveitu Reykjavíkur hafi
spillt fyrir slíkri sátt, vegna þess að
ýmislegt bendir til að við gerð henn-
ar hafi þess ekki verið gætt að um-
hverfisáhrif virkjunarinnar væru í
algeru lágmarki. En það eru mistök,
sem hægt er að læra af, og ný stjórn
OR hefur slegið nýjan tón, þar sem
boðað er að ýtrustu umhverfissjón-
armiða verði gætt í rekstri fyrirtæk-
isins.
Það verður að fara varlega í virkj-
un háhita, rétt eins og í virkjun fall-
vatnanna, og leitast við að skapa sem
breiðasta samstöðu um þær leiðir,
sem farnar verða. En það er ekki
ábyrg afstaða af hálfu þeirra, sem
vilja vernda umhverfi Íslands, að
leggjast gegn öllum virkjunum.
Miklir möguleikar liggja í nýtingu
vistvænnar, endurnýjanlegrar orku.
Ef áform um uppbyggingu vetnis-
samfélags á Íslandi ganga eftir,
verður til dæmis hægt að gera ís-
lenzkt efnahagslíf að verulegu leyti
óháð innfluttri olíu og draga stór-
kostlega úr útblæstri gróðurhúsa-
lofttegunda á landinu. En til þess
þarf að virkja og virkja mikið, eigi að
vera hægt að framleiða vetni með
rafgreiningu. Í þessum efnum eins
og svo mörgum öðrum geta menn
þurft að fórna minni hagsmunum
fyrir meiri.
LEIKREGLUR LÝÐRÆÐIS
Óvenjulegt mál er komið upp íUngverjalandi. Forsætisráð-
herra landsins er staðinn að því að
hafa logið að þjóðinni og hefur við-
urkennt lygarnar enda á hann ekki
annarra kosta völ. Viðbrögð almenn-
ings í þeim fögru borgum Búda og
Pest hafa verið harkaleg og í fyrra-
kvöld varð lögreglan að láta undan
síga fyrir reiðum mannfjölda.
Þessi viðbrögð eru skiljanleg.
Ungverjar bjuggu við kúgun komm-
únismans í tæplega hálfa öld. Allan
þann tíma var logið að þeim. Þeir
risu upp gegn kúgurum sínum í
frægri uppreisn árið 1956, sem lengi
verður í minnum höfð. Framganga
Ungverja þá hafði þau áhrif á aðrar
þjóðir, að stórir hópar fólks líta upp
til Ungverja, meta þá mikils og þykir
vænt um þá vegna hetjulegrar fram-
göngu þeirra gegn ofurafli kúgar-
anna.
Ungverjar meta frelsi sitt mikils
eins og allar þjóðir gera.
Þess vegna er skiljanlegt að þjóðin
rísi upp gegn stjórnmálamönnum,
sem fara ekki að leikreglum lýðræð-
isins heldur feta í fótspor kommún-
istaforingjanna, sem sögðu aldrei
satt.
Með viðbrögðum sínum eru al-
mennir borgarar í Ungverjalandi að
gera tilraun til að verja lýðræðið í
landinu. Það verður ekki bezt gert
með því að brenna bíla heldur með
þeim baráttuaðferðum, sem reyndust
Úkraínumönnum vel í lýðræðislegri
byltingu þar fyrir nokkrum misser-
um.
Lýðræði getur ekki þrifizt á lygum
heldur opnum umræðum. Opnar og
gegnsæjar umræður eru styrkur lýð-
ræðisins, hversu erfiðar og óþægileg-
ar sem þær kunna að vera.
Forsætisráðherra Ungverjalands á
að segja af sér vegna þess að hann
hefur ekki virt leikreglur lýðræðis-
ins.
Fimmtíu árum eftir hina sögulegu
uppreisn í Ungverjalandi er almenn-
ingur þar í landi að láta heyra til sín
á nýjan leik með ótvíræðum hætti.
Forsætisráðherrann á að sýna þjóð
sinni þá virðingu að segja af sér.
Ungverjar hljóta að gera þá kröfu
til stjórnmálaflokkanna, að spilin
verði lögð á borðið, réttar og sannar
upplýsingar um efnahagsstöðu lands-
ins lagðar fram og að þjóðin geti
gengið til kosninga á ný með réttar
upplýsingar í höndum.