Lesbók Morgunblaðsins - 28.04.2007, Blaðsíða 6

6 LAUGARDAGUR 28. APRÍL 2007 MORGUNBLAÐIÐ
lesbók
Eftir Birtu Björnsdóttur
birta@mbl.is
Kostnaður við kvikmyndir er oft-ar en ekki meiri en fólk gerir
sér grein fyrir. Sérstaklega þegar
dýrustu atriði myndanna eru á end-
anum klippt út.
Svo varð raunin í nýjustu mynd
Will Smith, I Am Legend, sem kost-
ar alls um 150
milljónir Banda-
ríkjadala (um 10
milljarða ís-
lenskra króna).
Um 300 millj-
ónir af þessum 10
milljörðum fóru í
sex nátta vinnu
þar sem tekið var
upp atriði á Bro-
oklyn-brúnni í
New York. Þar höfðu hópast saman
eftirlifendur ónefndra hamfara og
biðu eftir að verða bjargað.
Fyrir upptökur þurftu kvik-
myndagerðarmenn að ráðfæra sig
við 14 opinberar stofnanir auk þess
sem 250 manna tökulið, rúmlega
þúsund aukaleikarar og 160 liðs-
menn heimavarnarliðsins í fullum
klæðnaði hafa kostað sitt.
  
Daniel Tammet er 28 ára ein-hverfur maður. Hann komst í
heimsfréttirnar fyrir skemmstu fyr-
ir að geta nefnt 20 þúsund aukastafi
pí og eiga einstaklega auðvelt með
að læra tungumál, meðal annars ís-
lensku.
Samkvæmt kvikmyndamiðlinum
Variety hefur framleiðandinn War-
ner Bros tryggt sér réttinn á gerð
myndar um Tammet sem byggð
verður á sjálfsævisögu hans Born on
a Blue Day.
  
Nú eru í bígerð metnaðarfullirsjónvarpsþættir unnir af BBC-
sjónvarpsstöðinni um sögu jarð-
arinnar, hvorki meira né minna.
Þættirnir
spanna fjögurra
billjón ára sögu
jarðarinnar og
verður í hverj-
um þætti fjallað
sérstaklega um
hvern þátt í
þróun hennar,
andrúmsloftið,
eldfjöllin og hafið meðal annars.
„Í þáttaröðinni verður einblínt á
hið viðkvæma jafnvægi lífs á jörðinni
og hvernig saga plánetunnar hefur
sveiflast á milli eyðileggingar og
bata,“ segir meðal annars í frétta-
tilkynningu frá BBC.
Þættirnir verða sýndir á BBC
Two síðar á árinu og þáttastjórnandi
er Dr. Iain Stewart, sem einnig sá
um þáttina Journeys From the
Centre of the Earth.
Góður rómur hefur verið gerður
að þáttaröðum BBC um jörðina og
íbúa hennar síðustu ár. Talið er að
um 9 milljónir manna hafi til dæmis
fylgst með þáttunum Jörðin (Planet
Earth) sem sýndir voru hér á landi
fyrir skemmstu.
  
Stikla fyrir nýjustu Harry Potter-myndina, Harry Potter og fön-
ixarreglan, er nú komin á Netið.
Spennan fer greinilega að magn-
ast í baráttu góðs og ills í Hogwarts-
skólanum og Harry verður að taka á
honum stóra sínum í glímunni við
hinn næstum andlitslausa Volde-
mort.
Myndin verður frumsýnd hinn 13.
júlí næstkomandi og nokkru síðar
kemur út á prenti síðasta bókin um
Harry Potter.
Aðdáendur galdrapiltsins eiga því
gott sumar framundan.
KVIKMYNDIR
Will Smith.
Pottergengið.
Jörðin.
Eftir Björn Norðfjörð
bn@hi.is
Bandaríski kvikmyndafræðingurinn Dav-id Bordwell sendi nýverið frá sér bók-ina The Way Hollywood Tells It:Story and Style in Modern Movies.
Eftir að hafa um nokkurt skeið leitað fanga víða
um heim, t.d. kvikmyndagerð í Hong Kong,
beinir hann nú aftur sjónum að kvikmyndagerð
heimalands síns. Þetta nýja verk fjallar um
bæði frásagnaruppbyggingu og listræna fram-
setningu Hollywood-mynda frá hruni stúd-
íókerfisins undir lok sjöunda áratugarins og allt
fram til dagsins í dag. Þetta verk á sér þó langa
forsögu sem snýr að lykilágreiningi um túlkun
bandarískrar kvikmyndasögu sem rétt er að
rifja aðeins upp.
Þessi ágreiningur varðar þær breytingar sem
áttu sér stað í bandarískum kvikmyndum með
tilkomu hinnar nýju Hollywood (e. New Holly-
wood) samfara endalokum stúdíókerfisins. Hefð
er fyrir því kalla myndir stúdíótímabilsins klass-
ískar (e. classical) en þær sem fylgja í kjölfarið
síð- eða póstklassískar (e. postclassical). Kvik-
myndafræðingar eins og Thomas Elsaesser,
Thomas Schatz og Justin Wyatt eru þeirrar
skoðunar að við þessi umskipti hafi orðið grund-
vallarbreytingar á Hollywood-myndinni þar sem
einsleitni og samfella í efni og stíl klassísku
myndarinnar hafi vikið fyrir miklu opnari texta
þar sem efni og stíll hafi aðskilist. Í þessum
skilningi víkur hin heildstæða frásögn Holly-
wood-mynda fyrir lauslega tengdum senum sem
oftar en ekki vísa út fyrir textann – ekki síst í
margvíslegar markaðsvörur – og stíllinn tekur
æ meira mið af auglýsingum og tónlistar-
myndböndum. Má hér augljóslega greina ákveð-
inn skyldleika við póstmódernisma og jafnvel
póststrúktúralisma. Ásamt Kristin Thompson
og Janet Staiger hefur Bordwell farið fyrir fylk-
ingu sem hefur talið breytingarnar vera minni-
háttar og að Hollywood-myndin nútímans sé í
grundvallaratriðum sú sama og á gullaldarárum
stúdíóanna. Árið 1985 kom út eftir þremenn-
ingana bókin The Classical Hollywood Cinema:
Film Style and Mode of Production to 1960 –
eitthvert áhrifaríkasta verk sem skrifað hefur
verið um klassíska skeiðið – en í niðurlagi bók-
arinnar halda höfundarnir því einmitt fram að
klassíska normið sé allsráðandi í hinni nýju
Hollywood. Líkt og Bordwell segir í inngangi
The Way Hollywood Tells It er hún síðbúinn
rökstuðningur á þeirri umdeildu fullyrðingu, og
kannski gott betur, því tveir áratugir hafa liðið
og að mati höfundar ræður klassíska normið
ríkjum enn í dag.
Reyndar hefur mér sjálfum stundum fundist
þessi deila vera stormur í vatnsglasi. Þótt þær
geri misjafnlega mikið úr þeim eru báðar fylk-
ingarnar sammála um að ákveðnar breytingar
hafi átt sér stað. Kannski er ásteytingarsteinn-
inn ekki svo mikið breytingarnar sjálfar heldur
hvernig beri að mæla eða skilgreina vægi þeirra
– lítilvægar eða stórvægilegar. Enda er bók
Bordwells, þrátt fyrir yfirlýstan tilgang um ann-
að, afar fróðleg og vönduð úttekt á þeim breyt-
ingum sem orðið hafa á Hollywood-myndum
undanfarna áratugi. Eru þær þessar helstar:
Klippingar eru miklu örari (meðallengd mynd-
skeiða hefur styst úr 8-11 sekúndum í 3-6 sek-
úndur), senur hafa styst um allt að helming
sömuleiðis, nærmyndir eru allsráðandi og sam-
hliða hafa úthugsaðar sviðsetningar fjölda per-
sóna nær horfið með öllu (og leika leikarar nú
nær eingöngu með andlitinu í stað alls lík-
amans), kvikmyndavélin er á endalausri en alla-
jafna tilviljanakenndri hreyfingu, ýktar brenni-
víddir (gleiðhorna- og aðdráttarlinsur)
yfirskyggja nú þær hefðbundnu, margvíslegar
tilvísanir í kvikmyndasöguna eru áberandi, og
áhrifa gætir frá evrópsku listamyndinni, sjón-
varpi, teiknimyndasögum og tölvuleikjum. Eru
þetta stór- eða lítilvægilegar breytingar? Dæmi
nú hver fyrir sig.
Sagan að hætti Hollywood
SJÓNARHORN »Klippingar eru miklu örari (meðallengd myndskeiða hefur styst
úr 8-11 sekúndum í 3-6 sekúndur), senur hafa styst um allt að
helming sömuleiðis, nærmyndir eru allsráðandi og samhliða hafa út-
hugsaðar sviðsetningar fjölda persóna nær horfið með öllu ...
Eftir Björn Þór Vilhjálmsson
vilhjalmsson@wisc.edu
Þ
að er sveifla í alþjóðlega kvik-
myndaheiminum þessa stundina.
Kvikmyndahátíð Roberts De
Niro í New York, Tribeca, hefst í
næstu viku og um miðjan maí
hefst sjónarspilið mikla í Cannes.
Það er einkum síðarnefnda hátíðin sem gegnir
hlutverki hálfgerðs vita í kvikmyndalandslag-
inu, ljósgeisli hátíðarinnar stýrir stefnu fjöl-
margra kvikmyndagerðarmanna um allan heim
og eru margir að vinna fram á síðustu stundu
við að gera myndir sínar reiðubúnar. Tilkynnt
var um valið á hátíðina fyrir nokkru og kennir
þar ýmissa grasa eins og venjulega en nú þeg-
ar þeim áfanga að búa til dagskrá fyrir Cannes
er lokið í bili er kannski ekki úr vegi að líta
handan hátíðarinnar og virða fyrir sér úr fjar-
lægð aðrar myndir sem munu líta dagsins ljós
á árinu.
Heimshornin
Einn athyglisverðasti leikstjóri Austur-Evrópu,
Bela Tarr, stundum kallaður Kafka nútíma
kvikmyndagerðar, sendir frá sér nýja mynd, A
Londoni ferfi (Maðurinn frá London) en mynd-
in er að hluta byggð á sakamálasögu eftir hinn
afkastamikla franska rithöfund Georges Sime-
non sem vinsæll var um miðja síðustu öld.
Miklar sögur hafa reyndar gengið um fram-
leiðsluferli myndarinnar sem þykir gefa reyf-
urum Simenons lítið eftir. Oftar en einu sinni
lá við að hætta þyrfti við gerð myndarinnar
sökum fjárhagserfiðleika en vandamálin náðu
hámarki þegar framleiðandinn, Humbert Bals-
an, svipti sig lífi. Myndin fjallar um hafnarnæt-
urvörð sem verður vitni að morði og fær
skyndilega í hendurnar tösku fulla af reiðufé,
en söguþráðurinn gefur vissulega til kynna að
hér sé mynd á ferðinni sem sé um margt ólík
fyrri verkum leikstjórans, myndum á borð við
Werckmeister harmoniak (Werckmeister-
tónverkið, 2000) og Satantango (1994), en hvor-
ug þessara mynda einkennist af æsilegum
söguþræði enda þótt dularfullur sirkus gegni
mikilvægu hlutverki í þeirri fyrrnefndu.
Ný mynd frá Hou Hsiao-Hsien er væntanleg
á næstu mánuðum, Le Ballon Rouge (Rauða
blaðran), en hér munu víst margir búast við og
vona að sigurför leikstjórans haldi áfram eftir
tvíeykið Café Lumiere og Zui hao de shi guang
(Þrisvar sinnum), en þótt ég hafi hvoruga þess-
ara mynda séð finnst mér sjálfsagt að minnast
á Hsiao-Hsien þar sem fáir leikstjórar njóta
viðlíka virðingar meðal kvikmyndaunnenda
þessa stundina. Í ljósi þess að myndir hans
hafa reyndar fengið mjög takmarkaða dreif-
ingu á Vesturlöndum, og á það bæði við í kvik-
myndahúsum og á DVD, er stundum talað um
þennan leikstjóra sem þann besta sem maður
hefur aldrei séð. En meðan myndir Hsiao-
Hsien eru að mínu mati eftirsóknarverðar til
áhorfs, þó ekki sé nema bara til að sjá um hvað
sé verið að tala, þá eru aðrar myndir sem
bjóða af sér slæman þokka samstundis og án
þess að nokkuð sé við því að gera. Belle Toujo-
urs (Ávallt falleg) tilheyrir þeim hópi en mynd
þessi er sjálfstætt og síðbúið framhald af hinni
klassísku S&M hugleiðingu Bunuels frá sjö-
unda áratugnum, Belle de jour (Fegurð dags-
ins, 1967). Michel Piccolini snýr aftur og er
enn, skilst mér, við sama heygarðshornið, en
Catherine Deneuve ákvað að láta verkefnið
fram hjá sér fara. Hinn nær aldargamli Manoel
de Oliveira leikstýrir. Eins og áður segir hefur
maður á tilfinningunni að svona fikt við einn af
hornsteinum kvikmyndasögunnar kunni ekki
góðri lukku að stýra en það er samt eitthvað
svo klikkað við sjálfa hugmyndina, þessa fram-
kvæmd, að hún vekur forvitni.
Þá er hinn mikli meistari þrúgandi andrúms-
lofts, Michael Haneke, á leiðinni vestur um haf
og tók þá að sumu leyti ófrumlegu ákvörðun að
frumraunin á enskri tungu skyldi vera end-
urgerð á eldri mynd eftir sjálfan sig, Funny
Games (1997), en sú mynd lýsir – eins og þeir
sem hafa séð hana eflaust muna – hvernig
tveir ungir geðsjúklingar ráðast inn á sum-
arheimili vel stæðrar fjölskyldu og halda henni
í kvalafullri gíslingu meðan verkið sjálft rann-
sakar samband áhorfanda við ofbeldið sem
fram fer á tjaldinu. Forvitnilegt verður að sjá
hvernig Haneke tekst til en það kæmi mér á
óvart ef miskunnarleysið og sú ríka sjálfsvit-
und sem einkenndi frumverkið skilar sér í end-
urgerðina.
Skrítnir íbúar Bandaríkjanna
Af Ameríku er ýmislegt að frétta. Þeir sem
fylgt hafa eftir sérkennilegum og sérvisku-
legum kvikmyndum Wes Anderson, en óhætt
er að telja hann björtustu von bandarískrar
kvikmyndagerðar nú um mundir, geta byrjað
að hlakka til því ný mynd kemur frá honum á
árinu, The Darjeeling Limited, en hún skartar
þeim Owen Wilson og Jason Schwartzman, en
báðir eru þaulvön Anderson-peð. Söguþráður
myndarinnar virðist við fyrstu sýn afar and-
ersónískur en hún fjallar um þrjá bræður á
ferðalagi um Indland þar sem þeir leita uppi
hvítan hlébarða. Bræðurnir eru víst á þeirri
skoðun að faðir þeirra hafi endurholdgast í áð-
urnefndu dýri. Maður bíður með öndina í háls-
inum eftir tónlistarvalinu.
Þá er von á nýrri mynd frá Francis Ford
Coppola sem nýtur nokkurrar sérstöðu sem
lykilleikstjóri í kvikmyndasögunni þar sem
honum hefur mistekist í hartnær aldarfjórðung
að gera mynd sem horfandi er á. Nýja myndin
heitir Youth Without Youth og gerist víst í að-
draganda síðari heimsstyrjaldar. Í þessu tilviki
er sennilega best að stilla vonum og vænt-
ingum í afar lágan gír. Hinn kanadíski David
Cronenberg verður líka með nýja mynd á
árinu, Eastern Promises, en sögusviðið er
London og myndin fjallar um rússnesku maf-
íuna og kynlífsiðnaðinn þar í borg. Viggo Mor-
tensen gengur aftur til liðs við Cronenberg og
vonandi verður afraksturinn annar og betri en
fyrri mynd þeirra félaga, hin óviljandi bráð-
fyndna en sérlega klunnalega History of Vio-
lence.
Fleiri myndir væri vafalaust hægt að tína til
en spurningin sem er kannski mest aðkallandi
er hvort nokkur ofannefndra mynda rati í bíó
hér á landi. Ég myndi segja að Anderson ætti
sæmilegan séns, Cronenberg og Coppola að-
eins minni en samt nokkurn og hinir alls eng-
an. En það er alltaf Amazon og DVD.
Horft fram á veginn
Fjöldi forvitnilegra mynda er væntanlegur frá
nokkrum af áhugaverðustu leikstjórum sam-
tímans svo sem Bela Tarr, stundum kallaður
Kafka nútíma kvikmyndagerðar, Michael Ha-
neke, David Cronenberg og Hou Hsiao-Hsien
sem stundum er sagður besti leikstjóri sem
enginn hefur séð.
Belle de jour Belle Toujours (Ávallt falleg) er
síðbúið framhald af hinni klassísku S&M hugleið-
ingu Bunuels frá sjöunda áratugnum, Belle de jo-
ur (Fegurð dagsins). Catherine Deneuve ákvað að
láta verkefnið fram hjá sér fara.