Lesbók Morgunblaðsins - 11.08.2007, Blaðsíða 5

til dæmis aldrei sýnt ungum syni mínum í
hvað ég hef eytt ævinni. Maður hefur líka
eytt svo miklum tíma í að hugsa sér hvernig
einhverjir aðrir myndu bregðast við til-
teknum aðstæðum að maður hefur kannski
ekki vanist sjálfum sér. Ég vona að þetta sé
ekki svona.“
Tilfinningaþrungin stund
Guðrún segir boðskap myndarinnar hafa ver-
ið frekar einfaldan.
„Tarkovsky spyr sig hvað einn maður geti
lagt af mörkum. Alexander fórnar því sem
honum er kærast til þess að fá ósk sína upp-
fyllta. Spurningin er bara hvort það var
nornin eða Guð sem uppfyllti óskina.“
Á köflum minnir The Sacrifice um margt á
leikrit, enda hafði Tarkovsky nokkra reynslu
af leikstjórn á sviði. Margar tökur í myndinni
eru mjög langar og lítið er um klippingar.
Þannig er síðasta senan heilar sex mínútur,
en svo langar tökur sjást sjaldan í kvikmynd-
um nú til dags. Tökur á senunni gengu ekki
áfallalaust fyrir sig því taka þurfti hana
tvisvar sem kostaði að minnsta kosti tíu daga
vinnu til viðbótar. Í senunni brennur hús til
grunna, en í fyrra skiptið sem senan var tek-
in festist hún ekki á filmu.
„Við vorum búin að þaulæfa þetta dögum
saman og ekki nokkur skapaður hlutur átti
að geta komið upp á, enda mátti alls ekkert
gerast. Menn höfðu mestar áhyggjur af eld-
inum, en svo stoppaði bara eitthvað í tökuvél-
inni. Myndavélin bilaði en það mátti ekki
segja frá því þá út af fyrirtækinu sem fram-
leiddi vélina. En það var algjör geggjun að
gera þetta án þess að hafa varavél, eins og
Nykvist vildi. Það var hins vegar gert í seinni
tökunni og þá gekk allt upp,“ segir Guðrún,
en það var tilfinningaþrungin stund þegar
tökum á síðustu senunni lauk og nokkrir leik-
aranna áttu erfitt með að hemja tárin.
Lítið sýnd hér á landi
Aðspurð segist Guðrún hafa fengið fremur
lítil viðbrögð við leik sínum í myndinni.
„Ég veit bara í gegnum klipparann að Tar-
kovsky var mjög ánægður með mig, meira
veit ég ekki. Einstaka sinnum rekst ég þó á
einhverja útlendinga sem þekkja mig úr
myndinni, og ég fæ stundum bréf eða þá að
ljósmyndari frá einhverri Tarkovsky-stofnun
úti í heimi bankar upp á. En hér á landi hefur
myndin eiginlega ekki verið sýnd eða dæmd.
Ég sýndi hana þó á sínum tíma þegar leið-
togafundurinn var, þá fékk ég eitt eintak lán-
að og sýndi hana í Tónabíói,“ segir Guðrún
sem telur að myndin hafi ekki haft sér-
staklega mikil áhrif á sinn leiklistarferil.
„Það eru kannski einstaka kverúlantar
sem vita hver ég er. En ég lærði ýmislegt í
sambandi við kvikmyndagerð, og fannst svo-
lítið sveitalegt að lenda í kvikmyndum hérna
heima í kjölfarið. Þá var sú hjátrú meðal
kvikmyndagerðarmanna hér á landi að leik-
arar gætu engan veginn verið „eðlilegir“ í
bíómyndum, betra væri að notast við áhuga-
menn. Þannig var þetta þá. Stemningin var
frekar leiðinleg hvað þetta varðar, hún er
sem betur fer ekki svona lengur, allavega
ekki hjá yngra kvikmyndagerðarfólki. Þetta
listræna virtist fara í taugarnar á fólki og
það endaði með því að maður vildi varla tala
um myndina. Og þetta er svona enn, ef hing-
að koma útlendingar sem setja upp sýningu
sem manni finnst kannski vera fyrir ofan
okkar standard, þá verða allir voðalega reið-
ir. Svo verða að líða einhver tíu til fimmtán
ár þangað til má segja að þetta hafi haft ein-
hver áhrif.“
Tarkovsky-hátíð í Lundúnum
Guðrúnu hefur verið boðið til Lundúna í des-
ember þegar sérstök hátíð tileinkuð Tar-
kovsky verður haldin. Þar verða allar myndir
leikstjórans sýndar í endurbættri útgáfu og
margir samstarfsmanna hans munu segja frá
samstarfi sínu við hann. Guðrún segist
kannski ætla að skella sér, enda þyki henni
alltaf vænt um Tarkovsky.
„Ég verð oft voðalega leið yfir því að hann
skuli hafa dáið því ég hefði viljað vinna meira
með honum. Ég hugsa nefnilega að ég hefði
fengið tækifæri til þess því við náðum ágæt-
lega saman. Ég veit til dæmis að hann lang-
aði að kvikmynda Hamlet,“ segir Guðrún.
„Þetta var eins og að fá aðeins að smakka
einu sinni, og svo aldrei meir.“
getur lagt af mörkum
r því að hann skuli hafa dáið því ég hefði viljað vinna meira með honum,“ segir Guðrún.
»Ég skil margt þarna eig-
inlega miklu betur núna en
á þeim tíma. Alexander talar
um að hann sé jafnvel farinn að
skammast sín fyrir að vera
leikari. Hann veltir því fyrir
sér hvort það geti verið að
sjálfið leysist upp, þegar mað-
ur þykist vera einhver annar
en maður er alla sína ævi, þá
dofni maður smátt og smátt og
leysist upp. Þetta er ef til vill
ástæða þess hversu margir
leikarar verða óhamingjusamir
með aldrinum. Það liggur nátt-
úrulega ekkert eftir okkur, það
er að segja eftir okkur sem
leikum á sviði.
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 11. ÁGÚST 2007 5
Þessa mynd tók Tarkovsky af Guðrúnu
þar sem hún er að reykja pípu. „Hann var
alltaf að nappa mig við reykingar,“ segir
hún, en Tarkovsky var hættur að reykja..
Frá Fórninni
Reykingar
Daniel Bergman, sonur Ingmars Berg-
mans, Tarkovsky og Sven Nykvist við
tökur. Bergman yngri fór oft heim til föð-
ur síns um helgar og gaf honum skýrslu.
Sænskt-rússneskt
Erland Josephson og Guðrún í hlut-
verkum sínum. „Þótt ég væri að koma í
mína fyrstu bíómynd og þetta væri
heimsfrægur maður þá var hann alveg
laus við alla stjörnustæla,“ segir Guðrún
um einn besta leikara hvíta tjaldsins.
Laus við hroka
Tarkovsky er einn áhrifamesti kvik-
myndagerðarmaður sem uppi hefur verið
og er oft nefndur í sömu andrá og leik-
stjórar á borð við Federico Fellini, Akira
Kurosawa og Ingmar Bergman.
Einn af þeim bestu
„Þau lentu hins vegar í mikilli deilu við yf-
irvöld því sonur þeirra var fastur í Sovétríkj-
unum. Myndin er tileinkuð honum, enda vissi
Tarkovsky líklega að hann var að deyja,“
segir Guðrún, og bætir við að enginn á töku-
stað hafi vitað af veikindum leikstjórans.
„Það var ekki fyrr en veturinn eftir, þegar
verið var að klára hljóðvinnslu. Þá þurfti ég
að fara aftur út og þá var mér sagt þetta, að
hann væri dauðvona.“
Tarkovsky þjáðist af krabbameini í lung-
um sem dró hann til dauða 29. desember árið
1986, skömmu eftir að The Sacrifice var
frumsýnd. Hann var 54 ára gamall.
Dauðinn virðist hafa svifið yfir vötnum við
gerð The Sacrifice því að sögn Guðrúnar kom
staðurinn sem Olof Palme, forsætisráðherra
Svíþjóðar, var myrtur á fyrir í myndinni
nokkru áður en hann var myrtur.
„Tarkovsky hætti við stóra senu sem átti
að vera í myndinni, en setti í staðinn inn senu
þar sem mörg hundruð manns hlaupa niður
tröppur. Þar liggur strákur í blóði sínu ofan
á glerplötu sem er beint fyrir ofan staðinn
sem Palme var myrtur á í Stokkhólmi,“ segir
Guðrún, en Palme var myrtur 1. mars árið
1986, tveimur mánuðum áður en myndin var
frumsýnd í Svíþjóð.
Guðrún segir Tarkovsky hafa verið ákaf-
lega vandvirkan leikstjóra.
„Sérstakast við hann voru hreyfingarnar,
hann var svo kvikur. Svo fengum við á til-
finninguna að hann tæki eftir öllu, og því
treystir maður alltaf mjög vel í fari leik-
stjóra. Það er gott að vita til þess að ekkert
fari fram hjá honum. Svo var hann auðvitað
rússneskumælandi og smátt og smátt lærð-
um við að komast að því hvað honum fannst,
eftir einhverjum öðrum leiðum en að tala um
það. Hann var annars hláturmildur, en suma
daga var hann þó svartur. Þá var hann líka
alltaf búinn að klæða sig í hálfgerðan her-
mannabúning og þá vissum við að hann var í
frekar vondu skapi.“
Margir leikarar verða
óhamingjusamir með aldrinum
Leikhópurinn í The Sacrifice var óvenju fá-
mennur því aðeins sex manns léku í mynd-
inni, auk Tommys Kjellqvists sem fór með
hlutverk litla drengsins. Þekktastur leik-
aranna var Erland Josephson sem fór með
hlutverk Alexanders af sjaldséðri innlifun.
Guðrún segir kynni sín af Josephson hafa
verið mjög góð.
„Hann er afskaplega indæll maður. Hann
sagði brandara inn á milli, eins og allir reyna
að gera, en ég veit þó ekki hversu hamingju-
samur maður hann er. En þótt ég væri að
koma í mína fyrstu bíómynd og þetta væri
heimsfrægur maður þá var hann alveg laus
við alla stjörnustæla.“
Eins og áður hefur komið fram er persóna
Alexanders leikari sem lagt hefur leiklistina
á hilluna. Hann er orðinn leiður á starfinu og
telur það jafnvel mannskemmandi.
„Ég skil margt þarna eiginlega miklu bet-
ur núna en á þeim tíma. Alexander talar um
að hann sé jafnvel farinn að skammast sín
fyrir að vera leikari. Hann veltir því fyrir sér
hvort það geti verið að sjálfið leysist upp,
þegar maður þykist vera einhver annar en
maður er alla sína ævi, þá dofni maður smátt
og smátt og leysist upp. Þetta er ef til vill
ástæða þess hversu margir leikarar verða
óhamingjusamir með aldrinum. Það liggur
náttúrulega ekkert eftir okkur, það er að
segja eftir okkur sem leikum á sviði. Ég get
The Sacrifice fæst á Aðalvideoleigunni við
Klapparstíg og Laugarásvideo við Dalbraut.