Lesbók Morgunblaðsins - 15.09.2007, Blaðsíða 1

Laugardagur 15. 9. 2007
81. árg.
lesbók
STEFNA LEIKHÚSANNA
ÝMISLEGT BENDIR TIL ÞESS AÐ BREYTINGAR SÉU AÐ EIGA
SÉR STAÐ VARÐANDI STEFNU OPINBERU LEIKHÚSANNA » 12
Er Jón Gnarr frelsari kapítalismans? » 2
Morgunblaðið/Kristinn
Daniel Kehlmann Einn af athyglisverðustu höfundunum á Bókmenntahátíð í Reykjavík hefur skrifað bók um það hvernig er að vera Þjóðverji. Bókin var mest selda skáldsaga heims árið 2006. » 4
Eftir Þröst Helgason
vitinn.blog.is
Til þess að skrifa skáldsögu þarftu aðvera eins konar Atlas með heila ver-öld hvílandi á herðum þér svo mán-uðum og árum skiptir eða þangað til
sagan rennur sitt skeið á enda,“ segir J.M.
Coetzee í glænýrri bók sinni Diary of a Bad
Year (Dagbók um vont ár).
Það er reyndar ein af persónunum í verk-
inu sem talar en hún heitir JC og er 72 ára
gamall rithöfundur sem býr í Ástralíu og er
að skrifa bók um skoðanir sínar á ýmsum
málefnum sem er lýsing sem kemur nokkurn
veginn heim og saman við Coetzee sjálfan og
nýju bókina. Nema hvað Diary of a Bad Year
er meira en bók um skoðanir höfundarins.
Hún er eins og heitið gefur til kynna líka dag-
bók og þar sem hún er dagbók manns sem
heitir JC en ekki John Maxwell Coetzee og er
72 ára en ekki 67 eins og höfundurinn þá
vakna spurningar hvort hún sé ekki einhvers
konar skáldsaga. „Skáldsaga? Nei. Ég hef
ekki lengur úthaldið,“ segir JC.
Diary on a Bad Year er marglaga bók. Á
fyrstu síðu byrjar safn greina þar sem höf-
undur lýsir skoðunum sínum (eða JC) á mál-
efnum svo sem anarkisma, lýðræði, ógn-
arverkum, Al Kaída, völd og háskóla. Neðar á
sömu síðu hefst saga sem fjallar um rithöf-
undinn JC og kynni hans af konu, skutlunni
Önyu, sem býr í sömu blokk og hann í Ade-
laide í Ástralíu. JC biður Önyu, sem er á milli
starfa eins og hún orðar
það, um að vera ritari sinn
og raunar eins konar rit-
stjóri en hann sé að vinna
að bók. Anya segist ekki
hafa neina reynslu af slík-
um störfum en JC er alveg
sama, hann hefur áhuga á
að þessi unga og fallega
kona starfi fyrir sig.
Fljótlega eftir að sagan
hefst byrjar önnur saga neðst á síðunum en
þar er sögumaðurinn ekki JC heldur Anya.
Þar fáum við allt aðra sýn á samband þeirra
JC og Önyu og smámsaman rennur það upp
fyrir lesandanum, sem höfundinum tekst
lengi vel að rugla svolítið í ríminu með fram-
setningu sinni, að í bókinni er verið að segja
eina sögu í mörgum lögum og með mörgum
aðferðum, út frá ólíkum sjónarhornum.
Valdahlutföllin sem endurspeglast til dæmis í
samskiptum þeirra JC og Önyu og eru til um-
fjöllunar út frá sjónarhorni þeirra beggja í
frásögnunum neðanmáls eru þannig einnig til
umfjöllunar í skoðanagreinunum sem á köfl-
um eru heimspekilegar, stundum menning-
arfræðilegar, stundum bókmenntafræðileg-
ar, kvikmyndafræðilegar og pólitískar svo
dæmi séu nefnd. Síðustu áttatíu síðurnar eða
svo inniheldur meginmálið síðan ekki sterkar
skoðanir, eins og höfundur kallar þær, heldur
dagbókarfærslur. Þar bætist við enn ein
röddinn, enn eitt sjónarhornið.
Coetzee er samur við sig. Hann er einn af
fáum höfundum sem text að koma lesand-
anum á óvart í nánast hverri bók. Hann virð-
ist hafa fullkomið vald á þeim heimi sem hann
vinnur með hverju sinni. Um það ber tærleiki
texta hans líka vitni. Coetzee styrkir mann í
trúnni á bókmenntir. Hann er Atlas.
Atlas
MENNINGARVITINN