Lesbók Morgunblaðsins - 15.09.2007, Blaðsíða 16

16 LAUGARDAGUR 15. SEPTEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
lesbók
Eftir Þröst Helgason
throstur@mbl.is
C
arl Jóhan Jensen er stór. Stærri
en ég hélt að Færeyingar væru.
Hann kemur þrammandi nið-
ur stigana á Hótel Holti. Ég
heyri í honum. Síðan birtist
þessi svakalegi rumur í skóm
númer fimmtíu og eitthvað og með hendur eins
og ísbjarnarhramma.
Eins og margir stórir menn er hann fremur
feiminn. Þegar við erum sestir að spjalla horfir
hann ekki beint á mig. Hann horfir eitthvað
annað. Eigi að síður kemst strax á gott talsam-
band. Ég spyr hann hvort hann sé ekki mæltur
á íslensku.
„Jú jú.“
Ég vissi að hann hafði verið hér við nám. Ég
sagðist myndu vilja tala við hann.
„Um hvað?“
Bókmenntir.
„Já.“
Bækurnar þínar.
„Já.“
Hann gaf síðast út 800 síðna skáldsögu, Ó –
sögur um djöfulskap. Hún vakti deilur eins og
fyrri verk hans.
„Já, en það voru aðallega gagnrýnendurnir
sem voru að deila. Þeim fannst óvarleg yfirlýs-
ing mín um að þetta væri langbesta bók síðustu
fimmtíu ára í Færeyjum. Það fór eiginlega allt í
háaloft.“
Var eitthvað á bak við þessa yfirlýsingu
þína?
„Nja, þetta var svona sölubrella.“
Já, þetta er auðvitað gríðarlegur doðrantur.
„Já, þetta er nú eiginlega bara safn af sögum
um eitt grunnþema. Þetta er ekki skáldsaga í
hefðbundnum skilningi.“
Formið er svolítið óvenjulegt. Þú ert með
neðanmálsgreinar þar sem annar sögumaður
gerir athugasemdir við það sem sögumaður
meginmálsins segir.
„Já, það heyrast ýmsar raddir í bókinni.“
Og hún er svolítið svört.
„Já, þetta er að hluta til vampírusaga.“
Og hún berst víða, meira að segja hingað upp
til Íslands.
„Já, hún fer víða, gerist á mörgum tímum, er
söguleg, berst um víða Evrópu og svo hingað
þar sem kemur fyrir persóna að nafni Benedikt
Einarsson sem á ýmislegt skylt við Einar
Benediktsson.“
En þessi dimmi tónn í bókinni?
„Já, bókin fjallar um samfélagsþróun í Fær-
eyjum. Og það er einhver tónn í þessu. Þetta er
samt engin samfélagsgagnrýni.“
Sjálfstæðisbarátta er Færeyingum ofarlega í
huga.
„Já, menn komast ekki hjá því að ræða hana.
Staðan er þannig. Ég geri ráð fyrir að það hafi
líka verið raunin hér fyrir 1918. Árið 1998 var
komið á fullveldisáætlun í Færeyjum eftir
langa kyrrstöðu og síðan hefur sjálfstæðið ver-
ið ofarlega á baugi.“
Í skáldsögunni þinni birtist sjálfstæðisbar-
áttan kannski ekki síst í tungumálinu, þú skrif-
ar ekki dönskuskotna færeysku heldur miklu
frekar íslenskuskotna.
„Já, það má greina það í orðaforðanum. Ég
er ekki mikið fyrir að sletta dönsku.“
Hvernig er færeyskan að þróast? Er hún að
verða dönskuskotnari?
„Nei, ég held ekki. Ég held að málið sé frek-
ar að þróast frá dönskunni þó að hún vomi alltaf
yfir. Einhvern tímann var skrifað í Moggann að
danskan lægi eins og slikja utan á öllu í Fær-
eyjum. Það er eitthvað til í því.“
Þú hefur gefið út fjórar ljóðabækur.
„Já, eitthvað svoleiðis.“
Þú hefur verið kallaður póstmódernískt ljóð-
skáld.
„Já.“
Er það skammaryrði?
„Nja, það fer eftir því hver talar. Ég hef aldr-
ei litið á mig sem póstmódernista. Ég held að
menn viti ekki hvað þessi póstmódernismi er.“
En mönnum þykir ljóðin þín erfið. Er það
kannski málið?
„Já, þeim þykir þau akademísk, sérstaklega
eldri ljóðin. Maður var að reyna fyrir sér með
ýmislegt, formalisma, táknfræði og slíkt. Ljóð-
in voru eins og fræðiritgerðir um bókmenntir.
En þetta hefur breyst. Nýju ljóðin eru ekkert
fræðileg.“
Carl fer nú ofan í bakpokann sinn og nær í
geisladisk sem inniheldur nýjustu ljóðabók
hans, September í björkum sum kanska eru
bláar (2006). Hann les ljóðin á diskinum. Þau
eru lýrísk og falleg.
En heldurðu ekki bara að fólk sé að missa
tengslin við ljóðið eða tungumál þess?
„Nei, ljóðið hefur alltaf haft sterka stöðu í
Færeyjum. Það kemur alltaf út hellingur af
ljóðabókum, aðallega eftir Joannes Nielsen,
Tórodd Poulsen, mig og einhverja yngri menn.
Það koma út þrjár fjórar ljóðabækur á ári sem
telst ágætt. Skáldsögur eru ekki nema tvær
þrjár á ári. Það er nú allt og sumt. Obbinn af
þessu er hefðbundinn kveðskapur en samt ber
eitthvað á nýjum hlutum.“
Hvaðan koma áhrifin í færeyskum bók-
menntum?
„Sjálfur les ég aðallega ensku og svo íslensku
og norsku en ég bjó í Noregi um tíma. En ég
held að aðallega komi áhrifin frá Danmörku
ennþá. Mörg ungu skáldanna eru undir of mikl-
um áhrifum frá því sem er að gerast í dönskum
bókmenntum þessa stundina. Flest þeirra eru
við nám í Danmörku. Þetta er ekki gott.“
Danmörk var líka eins konar gátt út í heim-
inn fyrir Íslendinga allt fram á miðja síðustu
öld. Á þetta enn við um Færeyjar?
„Já, og ég held að danskan einangri okkur
frekar en hitt.“
Það hafa borist fréttir frá Færeyjum um að
það sé mikil gróska í þarlendu rokki. Er eitt-
hvað svipað að gerast í bókmenntunum?
„Nei, það er of lítið að gerast að mínum dómi.
Það er rétt að rokksenan er mjög lífleg í Fær-
eyjum eins og hér en ekkert slíkt á sér stað í
bókmenntalífinu.“
Hvað eru margir rithöfundar í Færeyjum?
„Í Rithöfundasambandinu eru um 100 manns
en þar af eru um 25 til 30 virkir höfundar.“
Er hægt að lifa af því að vera rithöfundur í
Færeyjum?
„Það er voðalega erfitt. Ég þýði með, kenni
við menntaskólann, skrifa greinar fyrir blöð,
dekkaði til dæmis kosningarnar hér á Íslandi í
vor.“
Já, þú fylgist vel með hér á landi, líka bók-
menntunum ekki satt?
„Jú, þannig séð.“
Og hvað finnst þér forvitnilegast?
„Ja, það er erfitt að segja. Gyrðir hefur lengi
verið í uppáhaldi. Mér finnst yngri kynslóðin
líka áhugaverð. Það er eitthvað að breytast.
Stefán Máni er áhugaverður og sú kynslóð.
Bragi Ólafsson er kannski ekki með yngstu
skáldunum en þar er eitthvað að gerast. En
hvað, er erfitt að segja til um.“
Ég er ekki mikið fyrir
að sletta dönsku
Morgunblaðið/Frikki
Carl Jóhan Jensen „Það er rétt að rokksenan er mjög lífleg í Færeyjum eins og hér en ekkert slíkt á sér stað í bókmenntalífinu.“
„Þeim fannst óvarleg yfirlýsing mín um að
þetta væri langbesta bók síðustu fimmtíu ára í
Færeyjum,“ segir færeyska skáldið Carl Jóhan
Jensen um gagnrýnendur sem hafa deilt um
skáldskap hans um allnokkurt skeið. Hann
hefur verið kallaður póstmódernisti sem hann
segir skammaryrði í munni sumra. En sjálfur
segir hann dönsk áhrif enn of mikil í Fær-
eyjum. Carl Jóhan er gestur á Bókmenntahá-
tíð í Reykjavík og spjallar hér við blaðamann
um skáldskapinn í Færeyjum og fleira.
» Sjálfur les ég aðallega ensku
og svo íslensku og norsku en
ég bjó í Noregi um tíma. En ég
held að aðallega komi áhrifin
frá Danmörku ennþá. Mörg
ungu skáldanna eru undir of
miklum áhrifum frá því sem er
að gerast í dönskum bók-
menntum þessa stundina. Flest
þeirra eru við nám í Danmörku.
Þetta er ekki gott.