Lesbók Morgunblaðsins - 15.09.2007, Síða 8

8 LAUGARDAGUR 15. SEPTEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
lesbók
Íslensku sjónli
Íslensku sjónlistaverðlaunin verða afhent á föstudaginn í Flugsafni Íslands á Akureyri. Sex listamenn v
annar á sviði myndlistar en hinn á sviði hönnunar. Tvær milljónir króna koma í hlut hvors listamanns se
hönnunar hér á landi. Hinir tilnefndu eru í ár Birgir Andrésson, Hekla Dögg Jónsdóttir, Hrafnkell Sigu
ardóttir skrifar um myndlistarmennina Birgi, Heklu Dögg og Hrafnkel og Elísabet V. Ingvarsdóttir um
Hekla Dögg Jónsdóttir vinnur verk sín í fjölbreytta miðla í
anda samtímalistar þar sem listamenn hika ekki við að ganga
í efnivið og stíltegundir eftir því sem þarf. Hún er tilnefnd
fyrir verk sitt Fossinn sem sýndur var á Kjarvalsstöðum, röð
verka í skammdegissýningunni Ljósaskipti og innsetninguna
Fire, Fire, Fire. Hér mætast tækni, leikur og rómantík, gjarn-
an með beinni eða óbeinni þátttöku áhorfenda.
Hekla Dögg er yngst listamannanna þriggja en hefur engu
að síður sýnt verk sín víða erlendis og hér heima á ýmsum
stöðum eins og t.d. Kling og Bang og á samsýningu í
Listasafni Íslands. Hekla Dögg hefur einnig unnið sem
sýningarstjóri og er einn af stofnendum Kling og Bang-
sýningarsalsins.
Hekla Dögg spilar saman tækni og náttúru sem húnsviðsetur á ýmsan máta í verkum sínum. Til dæmisfrysti hún poll í einu þeirra, í heitu loftslagi Banda-ríkjanna en hún var í framhaldsnámi við Cal Art í
Los Angeles. Þar notaði hún heimagerða tækni við að kalla
fram bernskuminningu um frosna polla á Íslandi. Önnur svið-
setning náttúrunnar var að hengja upp eins konar leiktjöld í
skógi og gera þannig skóginn sjálfan að leiksviði um leið og
verkið minnir á hvernig sjónarhorn okkar er alltaf háð menn-
ingarlegum bakgrunni.
Sviðsetning náttúrunnar heldur áfram í verki Heklu, Foss,
skúlptúr sem sýndur var á Kjarvalsstöðum, sem samsettur er
úr plastslöngum og ljósleiðurum eins og fleiri verk hennar.
Skúlptúrinn byggist á samspili hljóðs og ljóss og kallar fram
tengsl við náttúrurómantík og náttúruvernd. Viðkvæm bygging
hans og gerð eru eins og barnsleg tilraun til að endurskapa
náttúruna en tæknileg hlið verksins er mun þróaðri. Ekki óá-
þekkt samspil tækni og náttúru á sér stað í innsetningunni
Fire, fire, fire þar sem ljósleiðarar og myndbirting af eldtung-
um á vegg skapa saman hugleiðingu um upplifun og birting-
armyndir náttúru í tæknivæddu samfélagi auk þess sem áhorf-
andinn er leiddur inn í heim sem minnir á sjónarspil
skemmtanahalla eða tívolís þar sem hrein, sjónræn upplifun er í
brennidepli.
Hekla er alls óhrædd við að nota fundna hluti í innsetningar
sínar, bæði hljóð og stærri hluti á borð við bíl, aðaluppistöðu
verksins Art really makes my day sem hún sýndi á bílastæði
Kringlunnar 2003. Í nýrri verkum treystir hún á einfaldari og
viðkvæmari efni til að skapa innsetningar sínar. Eins og segja
má um fleiri af hennar kynslóð einkennist list hennar af leik-
andi léttu samspili brotakenndra, sjónrænna þátta.
Spilar saman tækni og náttúru
Morgunblaðið/Sverrir
Hekla „Í nýrri verkum treystir hún á einfaldari og viðkvæmari
efni til að skapa innsetningar sínar.“
Birgir Andrésson hefur fyrir löngu markað sér sérstöðu
innan íslenskrar myndlistar, annars vegar vegna ein-
stakrar sýnar sinnar á og vinnu með íslenska menningu
fyrr og nú, hins vegar vegna stöðugrar rannsóknar á sam-
spili orða og mynda. Verk hans eru aðgengileg, þjóðleg á
persónulegan hátt og hafa undirtóna íslenskrar fyndni.
Birgir Andrésson hefur sýnt verk sín víða um heim og
hér heima, 1995 var hann fulltrúi Íslands á Tvíæringnum í
Feneyjum, á síðasta ári var haldin yfirlitssýning á verkum
hans í Listasafni Íslands, en Birgir er tilnefndur fyrir verk
sín á henni.
Birgir varð sér snemma meðvitaður um eðli sjón-rænnar skynjunar og möguleika tungumálsins áað miðla mynd af heiminum en hann ólst upp hjáblindum foreldrum. Snemma á ferli sínum tók
hann meðvitað þá afstöðu að leita í verkum sínum gagngert
til íslenskrar hefðar og menningar. List hans, efniviður og
framsetning verka einkennist þó af alþjóðlegum straumum
og stefnum á borð við hugmyndalist og naumhyggju.
Meðal verka sem vakið hafa sérstaka athygli eru texta-
portrett hans sem sýna mannlýsingar í orðum. Þar kallar
textinn fram mynd í huga áhorfandans og birtir um leið
hugsunarhátt þeirrar menningar sem ritaði hann, en text-
ana fann Birgir meðal annars í gömlum íslenskum dóms-
málum.
Íslenski fáninn í sauðalitunum, prjónaður úr lopa, segir
allt sem segja þarf um þjóð sem telur sig standa framarlega
á alþjóðlegan mælikvarða, en skynjar kannski bæði sjálfa
sig og umheiminn enn með augum fortíðar.
Samtímamál á borð við innflytjendur á Íslandi er við-
fangsefni Birgis þegar hann setur gróðursetur ávaxtasteina
í alíslenskum jarðvegi í Ora-niðursuðudósum. Hér koma líka
saman hin séríslenska fagurfræði sem birtist í hönnun dós-
arinnar og samspil hennar við fíngerð lauf framandi gróð-
urs. Áherslan á rannsókn á íslenskri fagurfræði er einnig
meginþemað í verkum sem leitast við að birta íslenskt litróf
í húsamálningu og birtist enn og aftur í uppstækkuðum
myndum hans af íslenskum frímerkjum.
Þrívíðu verkin „Build“ byggjast á pappakössum þar sem
letur hefur verið klippt burt, eftir standa kassar sem minna
á líkön úr byggingarlist en hér er það hið fjarlægða letur
sem skapar nýja mynd. Samspil heimspekilegra og málvís-
indalegra vangaveltna í bland við persónulega reynsla og
liðna tíð einkenna þetta verk eins og fleiri verk eftir Birgi,
en hér byggir hann á persónulegri reynslu úr bernsku þegar
hann skar út stafi úr pappakössum fyrir sjóndapran vin.
Endurvinnsla á borð við þessa, á eigin sögu og sögu þjóð-
arinnar í bland einkennir gjarnan list Birgis.
Eðli sjónrænnar skynjunar og
möguleikar tungumálsins
Morgunblaðið/Jim Smart
Birgir „Hefur fyrir löngu markað sér sérstöðu innan íslenskr-
ar myndlistar, annars vegar vegna einstakrar sýnar sinnar á
og vinnu með íslenska menningu fyrr og nú, hins vegar vegna
stöðugrar rannsóknar á samspili orða og mynda.“
Hrafnkell Sigurðsson er tilnefndur fyrir ljósmyndaröð sína
Áhöfn, ljósmyndir af sjóstökkum samtímans og olíuverkin
Athafnasvæði, verk unnin með olíu á pappír, hvort tveggja
innsetningar á mörkum abstraktsins en með samfélagslegu
ívafi.
Hrafnkell hefur sýnt verk sín reglulega og á fjölbreyttum
stöðum á síðustu árum, hér heima bæði í framsæknum list-
rýmum á borð við Bananananas en einnig hjá viðurkennd-
ari sýningarsölum eins og i8. Hann hefur sýnt víða erlendis,
á síðasta ári meðal annars á sýningunni Statements Paris
Photo í Louvre-safninu í París.
Eitt helsta einkennið á list Hrafnkels er óvænt sjón-arhorn á samspil menningar og náttúru. Hanndregur fram sjónræna þætti hversdagslegra hlutaá nýstárlegan hátt. Vísun í abstrakt hefð og
strangflatarmálverk er sterk, einnig tilhneiging til tvíhyggju
þar sem verkin innifela andstæður í sjálfu sér eða byggjast
upp á mótspili andstæðna. Speglun og samhverfur eru af
svipuðum meiði og einkenna sum verka hans.
Íslensk náttúra hefur birst í verkum hans allt frá því hann
á skólaárunum vann með hraunyfirborð í ljósmyndum. Hann
skapaði óvænta skúlptúra á ljósmyndum af speglun hrauns í
vatni, þar birtust fyrstu samhverfurnar og minntu á kjar-
valska hausa nema hér var það tæknin sem skapaði furðu-
myndir. Íslensk náttúra er sömuleiðis viðfangsefni Hrafnkels
í ljósmyndaröð af tjöldum í náttúru Íslands, en ein þeirra
prýddi forsíðu símaskrárinnar 2004. Hér eru tjöldin í samspili
við náttúruna, einföld form þeirra minna á fjöll í lögun og
undirstrika þátt formsins í landslagsmyndum, en ljósmynd-
irnar má einnig sjá sem innlegg í sögu og þróun íslenskra
landslagsmálverka og nálgun Hrafnkels við ljósmyndina
minnir oft á vinnuaðferðir málara.
Maður og menning er gegnumgangandi þema í verkum
hans sem búa gjarnan yfir ríkari skírskotunum en virðist við
fyrstu sýn. Myndraðir hans af rusli, bæði ruslapokum og lit-
ríkar samhverfur byggðar upp á rusli á sorphaugum vísa til
hverfulleika og varpa fram spurningum um neyslusamfélagið.
Samfélagslega vísunin er sterk í nýjustu verkum hans, safa-
ríkir litir og áferð ókræsilegra sjóstakkanna segja meira en
mörg orð um sjómannslífið í dag og áður. Olíumáluð vegg-
verk Athafnasvæðisins fela sömuleiðis í sér lunkna vísun til
listasögunnar og karlmannsímyndarinnar, Hrafnkell forðast
jafnan að vera upphafinn í verkum sínum og húmorinn er
sjaldan langt undan.
Óvænt sjónar-
horn á samspil
menningar
og náttúru
Morgunblaðið/Þorkell
Hrafnkell „Maður og menning er gegnumgangandi þema í
verkum hans sem búa gjarnan yfir ríkari skírskotunum en
virðist við fyrstu sýn.“