Lesbók Morgunblaðsins - 27.10.2007, Page 5

bæði erfitt og dýrt að koma íslenskum bók-
menntum á framfæri erlendis. Fáir lesa
tungumálið og flestir hugsa sig tvisvar um áð-
ur en þeir festa kaup á útgáfurétti á óþekktum
höfundi frá Íslandi. Þjóðverjar hafa hins vegar
sýnt íslenskum bókmenntum töluverðan
áhuga, enda hafa þeir íslensku höfundar sem
út hafa komið í Þýskalandi flestir náð við-
urkenningu og vinsældum þarlendis. Og ekki
má gleyma að þýsk útgáfa hefur svo opnað
þeim leið inn á aðra markaði og önnur mál-
svæði.“ Hólmfríður undirstrikar að verði Ís-
land í brennidepli á bókamessunni muni það
auðvelda mikið kynningu á íslenskum bók-
menntum: „Í stað tveggja bása af sex þúsund á
sýningunni myndum við fá stórt sýningar-
svæði einungis fyrir okkur og aðgang að
tengslaneti kaupstefnunnar, auk þess að njóta
kynningarmáttar þeirra. Við fáum þannig
nægt rými til að sýna talsvert meiri breidd í
bókaútgáfu en fram að þessu – og munum ná
til fjölda nýrra erlendra útgefenda.“
Sjálfstraustið skiptir máli
Að sögn Halldórs hafa Íslendingar lengi sótt
bókamessuna. Í upphafi sjöunda áratugarins
komu þar til dæmis bæði Baldvin Tryggvason
frá Almenna bókafélaginu og Kristinn E.
Andrésson frá Máli og menningu. Gunnar
Dungal, sem lengi var með Pennann, á þó lík-
lega met núlifandi Íslendinga eftir að hafa sótt
messuna í fjörutíu ár. Að auki koma á messuna
höfundar, bóksalar, prentarar og aðrir sem
fást við bókagerð.
En hvernig kom það til tals að Ísland yrði
gestaþjóð?
„Ríkisstjórn Íslands ákvað í byrjun septem-
ber að sækjast eftir því að Ísland yrði heið-
ursgestur árið 2011,“ segir Halldór. „Stjórn-
endur messunnar hafa ekki afgreitt þessa
umsókn, en ég held að líkurnar á jákvæðu
svari séu fremur góðar; það skýrist væntan-
lega síðar á árinu. Í mínum huga væri þetta
frábært tækifæri fyrir íslenskar bókmenntir
og menningu yfirleitt sem er um að gera að
nýta sem best. Auðvitað er bókamessan í
Frankfurt markaðstorg, en ég get nú varla
hugsað mér miklu þarfari sölumennsku en að
koma íslenskum bókmenntum á framfæri við
heiminn. Þetta konsept, heiðursgestur á mess-
unni, gefur færi á öflugri kynningu bæði gagn-
vart hinum þýskumælandi markaði, sem nær
til 100 milljóna manna, en líka út fyrir hann:
Sýnendur á bókamessunni eru yfir 7.000 tals-
ins og frá meira en 120 löndum.
Allt frá árinu 1995 hefur áhugi á norrænum
bókmenntum aukist mjög á messunni og fjöl-
margir af þeim hundruðum útgáfusamninga
sem gerðir hafa verið fyrir hönd íslenskra höf-
unda síðasta áratuginn eiga rætur að rekja til
starfs sem þar er unnið. Ef orðið verður við
umsókn okkar verðum við jafnframt fyrst
Norðurlandaþjóða til að skipa þennan sess, og
fer vel á því. Ég held líka að messan sé áhuga-
söm um að fá fámenna þjóð með sterka bók-
menntahefð eftir þær stórþjóðir sem fram-
undan eru, en það eru Tyrkland, Kína og
Argentína.“
Þannig að litla Ísland á upp á dekk í Frank-
furt?
„Þegar bókmenntir eiga í hlut eru hvorki til
stórþjóðir né smáþjóðir. Sjálfstraustið skiptir
mestu bæði fyrir höfunda og þýðendur,“ segir
Halldór. „Ég minni á hin sígildu orð Thors Vil-
hjálmssonar þegar hann var spurður hversu
margir byggju eiginlega í Reykjavík: Svona
um það bil jafnmargir og í Flórens á tímum
Dantes. Við eigum alls kostar á messunni ef
þetta er viðhorfið.“
Skál fyrir Thor!
Fleyg orð Thors falla svo vel í kramið hjá okk-
ur rithöfundunum að við flýtum okkur að
kveðja Halldór og Hólmfríði til að skála fyrir
honum. Við erum sammála þeim um að öll dýr-
in í skóginum þurfi að vera vinir ef Íslendingar
hreppa hnossið; rithöfundar, útgefendur, þýð-
endur, bókagerðarmenn, ráðamenn og allir
aðrir sem láta sér annt um íslenska menningu.
Svo tökum við aftur til matar okkar og skröf-
um um að íslenskir útgefendur beri mikla
ábyrgð fyrir hönd rithöfunda meðan þeir
skima eftir metsölubókum í Frankfurt, enda
fæstir íslensku höfundanna með umboðsmann
á sínum snærum eins og margir erlendir koll-
egar þeirra.
Í þessum dúr blaðra ég: „Já, vonandi kynna
útgefendur fleiri bækur af þrótti en þær sem
má fljótfærnislega stimpla söluvænlegri en
aðrar eftir misnákvæmum mælistikum, þá að-
allega spennusögur, bækur sem geta orðið bíó-
myndir og bækur eftir höfunda sem þegar er
búið að eyrnamerkja með alþjóðlegum viður-
kenningum. Þessar commercial-bækur – eins
og íslenskur forlagssölumaður nefndi þær á
messunni í tilraun til að telja mér trú um að
nýjasta bókin mín ætti best heima á Borðeyri í
kommersíalskorti sínum.“
Og nokkurn veginn svona hljómar niður-
staða okkar yfir matarborðinu (Hermann er
þó á báðum áttum): Sjálfsagt er að leggja
mikla áherslu á að selja krimma út í heim og
njóta um leið góðs af alþjóðaathyglinni sem
stórgóðir íslenskir krimmahöfundar hafa hlot-
ið undanfarin ár. Þó hlýtur að vera hagur okk-
ar allra að leggja líka ríka rækt við að selja
fjölbreytt úrval bóka sem ljá þjóðinni marg-
slungið bókmenntaorðspor, jafnvel þótt útgef-
endur séu misjafnlega stórhuga í erlendum
sölumálum. Loks er mikilvægt að ráðamenn
hjálpi til við að skjóta á loft fjölmörgum þýð-
ingum sem sýna flóruna í íslenskum bók-
menntum. Að öðrum kosti eigum við best
heima á gamaldags heimilissýningu – já eða í
tímaritadeild í dönsku magasíni – þrátt fyrir
alla monníana eftir hina útrásina.
depli í Frankfurt?
Frankfurtarmessan „Á göngunum og í básunum minnir fólkið á syndandi heilafrumur þar sem það geysist áfram í svarbláum jakkafötum til samráða um hvaða sæðisfruma sé vænlegust til að
synda áfram að egginu og springa út sem metsöluhöfundur,“ segir greinarhöfundur sem er rithöfundur og sótti Bókamessuna í Frankfurt sem slíkur.
Höfundur er rithöfundur.
Morgunblaðið/KristinnHalldór Guðmundsson Morgunblaðið/KristinnHólmfríður MatthíasdóttirMorgunblaðið/G.RúnarÓttar M. Norðfjörð
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 27. OKTÓBER 2007 5