Morgunblaðið - 07.01.2008, Qupperneq 20

20 MÁNUDAGUR 7. JANÚAR 2008 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
ÚTGJÖLD til þróunaraðstoðar
er alltaf að aukast og málefni
hennar alltaf að stækka innan ut-
anríkisráðuneytis Íslands. Þrátt
fyrir alla útgjalda-
aukningu sem hefur
orðið á þessum mála-
flokki innan ráðuneyt-
isins hafa þarfar
skipulagsbreytingar
setið á hakanum und-
anfarin ár.
En eins og staðan
er í dag í skipulags-
málum um þennan
málaflokk á Íslandi
virðist eins og Íslend-
ingar vilji einungis
vera bara með og
sýna að við séum að
taka þátt í þessu líka.
En á Íslandi er marghliða og tví-
hliða þróunaraðstoð ekki á sama
stað og telst varla á sömu hendi.
En það sem íslensk stjórnvöld,
eða réttara sagt ráðherrar, hafa
ekki tekið eftir er að þetta tvennt
á að vinna saman, en er ekki sitt
hvor hluturinn eins og und-
anfarnir ráðherrar hafa haldið
fram.
Utanríkisráðherra verður að
vera þróunarmálaráðherra
Eitt af vandamálum Íslendinga
í skipulagi þróunaraðstoðar er að
tvíhliða þróunaraðstoð er ekki
undir utanríkisráðuneytinu að
fullu og ráðherra er ekki einu
sinni með óskorað vald gagnvart
þróunarsamvinnustofnun Íslands
(ÞSSÍ) þar sem Alþingi kýs
meirihluta í stjórn ÞSSÍ. Þetta er
mjög skrítin staða hér á landi að
utanríkisráðherra sé einungis
með vald yfir mestallri marghliða
aðstoð en ekki tvíhliða aðstoð. Ef
við skoðum hvernig málum er
háttað í Danmörku er bæði tví-
hliða og marghliða þróunaraðstoð
þeirra undir sama hatti, enda
hafa Danir áttað sig á að þetta
tvennt verður að
vinna saman. Þannig
hafa þeir náð að
auka skilvirkni þró-
unaraðstoðar sinnar
til muna.
Það er því nær-
tækast og í raun
nauðsynlegt að utan-
ríkisráðherra Ís-
lands geri þarfar
skipulagsbreytingar
á þessum málaflokki
sem fyrst. Ráðherra
verður að taka ÞSSÍ
inn í ráðuneytið
þannig að hann hafi
fullt vald yfir tvíhliða þróun-
arsamvinnu Íslendinga. Best væri
auðvitað að færa ÞSSÍ að fullu
inn í ráðuneytið og stofna sér-
deild innan í ráðuneytisins sem
sér bæði um tvíhliða og marg-
hliða þróunaraðstoð Íslendinga.
Skipulag verður
að komast á hreint
Íslendingar verða að taka þró-
unaraðstoð sína alvarlega enda er
mikill vandi á höndum í þróun-
arríkjum heims. Við Íslendingar
getum lagt mikið á vogaskálar í
baráttunni við fátækt, alnæmi,
spillingu og fleira sem hrjáir þró-
unarríkin. Það er ekki hversu
mikinn pening við setjum í mála-
flokkinn, heldur hvernig við
vinnum úr því fjármagni sem við
setjum í hann. Það er ekkert
endilega betra að dæla endalausu
fjármagni í þróunarmál, heldur
eru það gæðin á aðstoðinni sem
gilda. Fyrsta skrefið okkar til að
gera þróunaraðstoð okkar skil-
virkari og best væri að koma
henni fyrir á einni hendi, og láta
þannig tvíhliða og marghliða þró-
unaraðstoð vinna saman. Und-
irritaður hvetur því utanrík-
isráðherra til að gera þessar
þörfu breytingar á skipulags-
málum. Einnig hvetur undirrit-
aður utanríkisráðherra sem og
Alþingi til að kynna sér hvernig
þróunin hefur verið á þróun-
araðstoð þeirra ríkja sem við ber-
um okkur saman við. Sem og að
vera meira í takt við umræðuna í
alþjóðasamfélaginu í þessum
málaflokki. Fyrst og fremst verð-
um við að taka til í skipulags-
málum þróunaraðstoðar okkar, og
auka þannig gæði þeirra að-
stoðar, áður en við tölum um að
gefa 0,7% af þjóðartekjum til
þróunaraðstoðar. Rétt eins og þú-
saldarmarkmið Sameinuðu þjóð-
anna segir til um. Við verðum því
fyrst að hafa í huga að magnið
skiptir ekki endilega máli heldur
gæðin.
Nauðsynlegar
skipulagsbreytingar
Sölmundur Karl Pálsson fjallar
um þróunaraðstoð og skipulag
málaflokksins hérlendis
» Best væri að færaÞSSÍ að fullu inn í
ráðuneytið og stofna sér
deild innan í ráðuneyt-
isins sem sér bæði um
tvíhliða og marghliða
þróunaraðstoð.
Sölmundur Karl
Pálsson
Höfundur er nemi í samfélags-
og hagþróunarfræði við Háskólann
á Akureyri.
FRÉTTIR um framvindu við
undirbúning vegna Sundabrautar
hafa komið á óvart. Samgöngu-
ráðherra hefur látið
hafa eftir sér að
framkvæmdir við
Sundabraut séu ekki
ofarlega í forgangi í
nýju og stærra sam-
gönguráðuneyti. Við
Vestlendingar hljót-
um, eins og raunar
margir aðrir, að undr-
ast forgangsröðun
ráðherra. Sundabraut
er það samgöngu-
mannvirki sem snertir
hag flestra íbúa
landsins. Sundabraut
mun ekki einungis
bæta gæði vegamála
okkar Íslendinga
heldur mun hún bæta
verulega umferðarör-
yggi á Vesturlands-
vegi.
Við Vestlendingar
höfum vissulega lagt
ríka áherslu á úrbæt-
ur í samgöngumálum
vegna stóraukinnar
umferðar á Vest-
urlandsvegi. Við höfum verið hóg-
vær í málflutningi okkar varðandi
samgöngumál og höfum haft skiln-
ing á þörfum annarra landshluta
sem hafa verið verr settir en sjá
nú fram á betri tíð. Vegna um-
mæla samgönguráðherra óttumst
við að Sundabraut og breikkun
Vesturlandsvegar verði látin sitja
á hakanum. Sé það raunin munum
við ekki sætta okkur við það. Við
munum brýna raust okkar og
krefjast bættra vega á leiðinni
Borgarnes – Reykjavík. Allar um-
ferðartölur á þessari leið eru
komnar langt fram úr
þeim spám sem gerðar
hafa verið um umferð-
arþróun og hönnun nú-
verandi vega var
byggð á. Þessi leið hef-
ur reynst allt of mörg-
um lífshættuleg und-
anfarin ár. Við það
verður ekki unað öllu
lengur. Fyrrverandi
samgönguráðherra
tryggði í samgöngu-
áætlun fjármuni til
framkvæmda við
Sundabraut. Hann
lagði fram og fékk
samþykkta áætlun um
breikkun Vesturlands-
vegar og Suðurlands-
vegar. Hann setti á fót
vinnuhóp sem var falið
að undirbúa breikkun
þessara umferðaræða
út frá höfuðborginni og
leggja fram tillögur
um framkvæmd og
fjármögnun. Hann
lagði á ráðin um metn-
aðarfulla áætlun um uppbyggingu
þjóðvegar 1, bæði vestur á land og
austur yfir fjall. Það ósk mín að
núverandi samgönguráðherra og
starfsmenn hans hrindi þeim
áformum í framkvæmd nú þegar.
Sundabraut
öryggisins vegna
Björn Bjarki Þorsteinsson
fjallar um samgöngumál
Björn Bjarki
Þorsteinsson
» Þessi leiðhefur reynst
allt of mörgum
lífshættuleg
undanfarin ár.
Við það verður
ekki unað öllu
lengur.
Höfundur er forseti sveitarstjórnar
í Borgarbyggð.
Á fundi SAMFOKs með for-
eldrum grunnskólabarna í Reykja-
vík 4. desember sl. fjallaði Sigurður
M. Magnússon forstjóri Geislavarna
ríkisins um geislun, farsíma og far-
símamöstur. Í máli Sigurðar kom
fram að notkun farsíma veldur auk-
inni rafsegulgeislun á fólk. Rafseg-
ulgeislun af þeirri tíðni sem farsímar
nýta er ný í umhverfi
okkar. Spurningar
hafa vaknað um hugs-
anleg skaðleg heilsu-
farsáhrif. Vitað er um
skammtímaáhrif, sem
er upphitun. Hvað
varðar langtíma áhrif,
t.d. aukningu í krabba-
meini, er það ekki
sannað að bein tengsl
séu þar á milli.
Árið 2004 sendu nor-
rænu geislavarnastofn-
anirnar frá sér sameig-
inlega yfirlýsingu en
þar kemur fram að engar vísinda-
legar sannanir eru fyrir skaðlegum
heilsufarsáhrifum geislunar frá far-
símum eða farsímasendum sem eru
innan viðmiðunargilda ICNIRP. Það
eru hins vegar glufur í þekkingunni
og því þörf á frekari rannsóknum.
Líffræðileg áhrif geta verið fyrir
hendi en þau þurfa ekki að jafngilda
skaðlegum heilsufarsáhrifum. Geisl-
un frá farsímamöstrum er mun
minni en frá farsímum. Vegna þeirr-
ar óvissu sem þó gætir um þetta mál
er rétt að sýna alla mögulega varúð,
t.d. að draga úr óþarfa geislun á höf-
uð og nota handfrjálsan búnað.
Kom fram í máli Sigurðar að geisl-
un hefur hvergi farið yfir viðmið-
unarmörk á Íslandi þegar slíkt hefur
verið kannað, en það er gert reglu-
lega.
Í umræðum kom fram mikilvægi
þess að takmarka geislun eins og
kostur er. Börn ættu t.d. ekki að
nota gemsa nema sem öryggistæki
og ekki til langra samtala. Huga þarf
að allri annarri geislun í umhverfinu
eins og t.d. þráðlausum netum,
tölvu- og sjónvarpsskjám. Þeim mun
meira af slíku, þeim mun meiri geisl-
un.
Á fundinum fjallaði Ragnar Þor-
steinsson fræðslustjóri
Reykjavíkur um kostn-
að í skyldunámi. Í 33.
grein grunnskólalag-
anna segir: Kennsla í
skyldunámi í opinber-
um grunnskólum skal
veitt nemendum þeim
að kostnaðarlausu og
er óheimilt að krefja
nemendur eða for-
ráðamenn þeirra um
greiðslur fyrir kennslu,
námsgögn eða annað
efni er nemendum er
gert skylt að nota í
námi sínu og samræmist ákvæðum
laga þessara og aðalnámskrá.
Grunnskólarnir í Reykjavík fá á
þessu ári kr. 15.368.000 í fjárhags-
úthlutun til að mæta vettvangs-
ferðum fyrir 7. bekkinga. Einnig var
gerð tillaga til borgarráðs fyrir 2008
um viðbótarfjárhæð að upphæð kr.
19.865.000 til að fjármagna ferðir ut-
an höfuðborgarsvæðisins (t.d. Reyk-
ir, Laugar, Alviðra o.fl). Ennfremur
var gerð tillaga til borgarráðs um
viðbótarfjárhæð að upphæð kr.
3.875.000 til að fjármagna ferðir inn-
an borgarmarkanna (í strætó, á söfn,
í garða o.s.frv.). Alls fjármagn til
ferðalaga 2008 kr. 39.108.000
Ef grunnskólarnir í Reykjavík
vilja fara í fleiri ferðir en úthlutuð
fjárhæð dugar fyrir verða þeir sjálfir
að borga mismuninn.
Á fundinum kom ennfremur fram
að óheimilt er að láta foreldra greiða
fyrir skautaferðir, kaffihúsaferðir
o.þ.h. sem umbun vegna dugnaðar
nemenda.
Að umræðum loknum lýstu fund-
armenn yfir vilja til að álykta um
staðsetningu mastra á þökum
grunnskóla og var eftirfarandi álykt-
un samþykkt samhljóða:
,,Opinn fundur foreldra á vegum
SAMFOKs (samband foreldrafélaga
og foreldraráða í grunnskólum
Reykjavíkur) mótmælir harðlega
uppsetningu á farsímamöstrum á
grunnskólum borgarinnar sem sett
voru upp án nokkurs samráðs við
foreldra og án kynningar.
Í umsögn Umhverfisráðs Reykja-
víkurborgar varðandi þá ákvörðun
að setja farsímamöstur á þök grunn-
skólabygginga segir: ,,Þrátt fyrir að
geislun frá farsímasendum sé lítil og
ekki sé vísindaleg sönnun fyrir skað-
legum áhrifum á heilsu fólks telur
Umhverfisráð að gæta eigi ýtrustu
varúðar við val á staðsetningu far-
símasenda og þeir þannig staðsettir
að staðir sem ætlaðir eru börnum til
leikja og útivistar séu ekki útsettir
fyrir meiri geislun en þörf krefur.“
Fundurinn tekur undir sjónarmið
Umhverfisráðs og krefst þess að
grunnskólabörn í Reykjavík njóti
vafans og möstrin verði fjarlægð.“
Möstrin verði fjarlægð
Bergþóra Valsdóttir fjallar um
geislun í umhverfinu » Staðir sem ætlaðireru börnum til leikja
og útivistar eiga ekki að
vera útsettir fyrir meiri
geislun en þörf krefur,
Bergþóra Valsdóttir
Höfundur er framkvæmdastjóri
SAMFOK.
OFT hefur því verið haldið fram að
háskólanám sé fjárfesting til fram-
tíðar, en í hvaða skilningi? Mín per-
sónulega reynsla er sú að háskólanám
sé vissulega fjárfesting hvað varðar
reynslu, þekkingu og
fróðleik. Um það hvort
frekara háskólanám sé
ávallt fjárhagsleg fjár-
festing hef ég nokkrar
efasemdir. Svo virðist
sem mikil mismunun
viðgangist í launaröðun
stétta hjá hinu opinbera
sem stafar hvorki af
lengd háskólanáms né
ábyrgð í starfi. Saga
okkar systra er ef til vill
táknræn í þessu sam-
hengi, en það er fyrir
hvatningu systur minn-
ar sem ég sit nú í kjara-
nefnd fyrir Ljósmæðrafélag Íslands.
Ljósmóðir eða lögfræðingur
Ég ólst upp sem eineggja tvíburi.
Við systur erum og höfum verið afar
nánar og höfðum alltaf farið sömu
leiðir í lífinu þar til við lukum stúd-
entsprófi. Á þeim tíma stóðum við á
tímamótum og þurftum að velja okk-
ur starfsvettvang til framtíðar. Aldrei
kom annað til greina en að fara í há-
skóla, enda aldar upp við að mennt sé
máttur. Við útskrift úr framhalds-
skóla var meðaleinkunn okkar systra
sú sama, við áttum báðar auðvelt með
að læra. Í mínum huga var valið auð-
velt því frá barnsaldri hafði mig
dreymt um að verða ljósmóðir. Systir
mín var ekki eins ákveðin, hennar val
stóð á milli lögfræðinnar eða einhvers
sviðs innan heilbrigðisfræða. Hún
valdi lögfræði og eftir fimm ár í Há-
skóla Íslands lauk hún embættisprófi
í lögfræði. Eftir fjögurra ára há-
skólanám lauk ég BSc prófi í hjúkr-
unarfræði, stuttu síðar stjórn-
unarnámi frá EHÍ og síðar
embættisprófi í ljósmóðurfræði. Ég
er því með ríflega 7 ára háskólanám,
en systir mín með 5 ára nám, auk rétt-
inda sem héraðsdómslögmaður. Báð-
ar störfum við hjá ríkinu, báðar sem
millistjórnendur, hvor í
sínu fagi.
Báðar höfum við í tví-
gang farið í fæðing-
arorlof, jafnlangt í hvort
skipti. Launamunur
okkar systra er nú 35%
á grunnlaunum. Þá eru
ótalin þau fríðindi sem
hennar starfi fylgja.
Mínar aukatekjur eru
engar nema ég vinni
kvöld, nætur, helgar og
helgidaga. Það má alls
ekki misskilja mig, mér
finnst að systir mín eigi
sín laun fyllilega skilið
og meira til.
Hver er ástæðan?
Er þessi launamismunur okkar
systra ásættanlegur? Mitt svar er nei
og systir mín er mér hjartanlega sam-
mála. Vinnur hún mikilvægara starf
en ég? Svo er ekki að mati okkar
systra. Báðar vinnum við ábyrgð-
armikið starf, hún vinnur flókið og
krefjandi skrifstofustarf en ég vinn
flókið og krefjandi starf þar sem líf
fólks er í húfi.
Hver er ástæða þessa mikla launa-
munar? Ég sé í raun einungis tvær
ástæður. Í fyrsta lagi hefur lögfræð-
ingurinn systir mín möguleika á að
vinna á einkamarkaði, en mínir mögu-
leikar takmarkast við starf hjá ríkinu,
vilji ég starfa áfram við það starf sem
ég menntaði mig til og hef unun af. Í
öðru lagi tel ég að ein helsta skýringin
sé sú, að lögfræðistéttin er blönduð
Háskólanám er fjár-
festing... eða hvað?
Bára Hildur Jóhannsdóttir
fjallar um laun háskólageng-
inna kvenna
Bára Hildur Jóhanns-
dóttir