Morgunblaðið - 13.02.2008, Blaðsíða 22

22 MIÐVIKUDAGUR 13. FEBRÚAR 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
HVER ER ÁLSTEFNA
RÍKISSTJÓRNARINNAR?
Í Morgunblaðinu í gær var skýrtfrá því, að undirbúningur aðframkvæmdum við nýtt álver í
Helguvík á vegum Norðuráls væri á
lokastigi. Tilboð í kerskála álversins
hafa verið opnuð og ljóst að leitað
hefur verið eftir tilboðum frá þremur
aðilum í lokuðu útboði. Talsmaður
Norðuráls segir, að öflun tilboðanna
sé liður í lokaundirbúningi þess að
framkvæmdir hefjist við álverið. Þó
eigi eftir að ljúka nokkrum þáttum
áður en framkvæmdir hefjist. Fram
kemur að sveitarfélögin á Suðurnesj-
um leggi nú lokahönd á deiliskipulag
verksmiðjusvæðisins. Mati á um-
hverfisáhrifum sé lokið og þegar
þetta tvennt liggi fyrir verði hægt að
sækja um framkvæmdaleyfi hjá
sveitarfélögunum. Þá kemur fram, að
umsókn um starfsleyfi fyrir álverið
hafi legið inni í Umhverfisstofnun í
tvo mánuði.
Ekki verður betur séð en undir-
búningur að framkvæmdum við þetta
álver sé á fleygiferð. En hefur rík-
isstjórnin tekið afstöðu til þess, hvort
bygging fleiri álvera sé æskileg og, ef
svo er, hvaða álver eigi að njóta for-
gangs?
Rökin fyrir byggingu álvers í
Helguvík eru væntanlega þau, að efla
þurfi atvinnustarfsemi á Suðurnesj-
um eftir brottför varnarliðsins. Það
eru sterk rök. En hvað um álverið við
Húsavík? Hvar eru þau áform á vegi
stödd? Það er ljóst að norðaustur-
hornið frá Húsavík til Raufarhafnar
er smám saman að deyja. Byggðin er
að dragast saman, fólkinu fækkar
o.sv. frv.
Flest bendir til að Alcoa hafi fullan
hug á að byggja álver við Húsavík.
Eru samningaviðræður við Alcoa
komnar á rekspöl? Hefur ríkisstjórn-
in tekið afstöðu til þess, hvort hún
telur æskilegt að þessi tvö álver verði
byggð og hvað um það þriðja við Þor-
lákshöfn? Er þetta kannski svo, að
það sé ekki lengur á valdi ríkisstjórn-
arinnar að taka ákvörðun af eða á um
byggingu álvera? Eru sveitarfélögin
kannski orðin mestu ráðandi í þeim
efnum?
Hver er afstaða umhverfisráðherr-
ans, Þórunnar Sveinbjarnardóttur?
Er hún fylgjandi byggingu tveggja
til þriggja álvera eða er hún kannski
alveg mótfallin slíkum framkvæmd-
um?
Hver er afstaða iðnaðarráðherr-
ans? Mun hann beita sér fyrir bygg-
ingu þessara álvera – eða hvað?
Það er tímabært að skýrar línur
komi frá ríkisstjórninni um þetta
mál. Ekki fer á milli mála, að Suð-
urnesjamenn sækjast eftir álveri í
Helguvík. Húsvíkingar og íbúar
norðausturhornsins hafa mikinn
áhuga á byggingu álvers við Húsavík.
Það er æskilegt að fá skýrar línur í
álstefnu ríkisstjórnarinnar. Hefur
hún markaða stefnu í þessum málum
og, ef svo er, hver er sú stefna?
JAFNRÉTTISFORDÆMI KSÍ
Knattspyrnusamband Íslands hef-ur stigið mikilvægt skref. Sam-
þykkt jafnréttisstefnu sambandsins
markar tímamót og gæti skapað for-
dæmi í íþróttahreyfingunni allri og
jafnvel víðar í þjóðfélaginu. Knatt-
spyrna er vinsælasta íþrótt heims og
nýtur ómældra vinsælda hér á landi.
Þátttaka barna í íþróttum á borð við
knattspyrnu er mikilvæg og þau geta
búið að henni alla ævi – bæði stelpur
og strákar. Því er brýnt að ekki fari á
milli mála að báðum kynjum sé gert
jafnhátt undir höfði í íþróttum.
Stefnan hefur greinilega verið
vandlega undirbúin. Hjá KSÍ kemur
fram að hún sé byggð á gildandi lög-
um hér á landi og mannréttindasátt-
málanum, sem Ísland eigi aðild að.
Markmiðið er að allir knattspyrnu-
iðkendur geti stundað íþróttina „óháð
kynferði, trúarbrögðum, skoðunum,
þjóðernisuppruna, kynþætti, litar-
hætti, kynhneigð, efnahag, búsetu,
ætterni og stöðu að öðru leyti“.
Silja Bára Ómarsdóttir, fulltrúi
Femínistafélags Íslands, fagnar
áætluninni í Morgunblaðinu í dag og
hrósar því sérstaklega að henni fylgi
aðgerðaáætlun, sem sýni að KSÍ sé
alvara: „Á vinnumarkaði vantar oft
að slíkt sé gert sem vill leiða til þess
að jafnréttisáætlanir verða aldrei
meira en formleg plögg sem hvorki
eru lifandi né virt.“
KSÍ hyggst meðal annars leggja
áherslu á að jafnréttissjónarmiða
verði gætt í hvívetna í starfi sam-
bandsins og allir hafi sömu tækifæri;
að í starfi KSÍ verði gætt jafnréttis
við skipun í stjórnir, ráð og nefndir á
vegum þess og við ráðningu starfs-
fólks; að veita þeim einstaklingum
sem valdir eru til verkefna á vegum
KSÍ jöfn tækifæri og gera engan
greinarmun á drengja- og stúlknalið-
um við útdeilingu æfingatíma. Meira
mætti telja.
Jafnréttisáætlun KSÍ dettur ekki
af himnum ofan og sambandið hefur
verið gagnrýnt fyrir að gera körlum
hærra undir höfði en konum. Þegar
Halla Gunnarsdóttir bauð sig fram til
formanns KSÍ sagði hún: „Annað er
þó verra og það er hvernig staðið hef-
ur verið að kvennaknattspyrnu á
landinu undanfarin ár. Kvennalands-
liðið, sem hefur staðið sig með sóma á
alþjóðavettvangi, hefur fengið
skammarlega lítinn stuðning. Sama
má segja um úrvalsdeild kvenna en
skemmst er að minnast umræðu um
skiptingu verðlaunafjár milli kvenna-
og karladeildarinnar. Meðan ástand-
ið er svona hjá bestu knattspyrnu-
konum landsins er augljóst að ekki er
vel hlúð að þeim sem yngri eru.
Í þessum efnum þarf eina allsherj-
ar tiltekt.“
Margt hefur breyst í rétta átt í
knattspyrnunni undanfarið og nú er
tiltektin hafin fyrir alvöru. Jafnrétt-
isáætlunin er KSÍ til sóma og verður
vonandi fordæmi til eftirbreytni.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Miklar verðhækkanir ámatvæla- og áburðar-verði að undanförnuhafa dregið athyglina
svo um munar að auknu vægi vax-
andi hagkerfa í viðskiptum með
landbúnaðarvörur. Ræðir þar eink-
um um Kína, Indland, Brasilíu og
Rússland, sem öll eru hægt og bít-
andi að byggja upp geysistóra neyt-
endamarkaði.
Og eins og fram kemur í hnot-
skurninni hér til hliðar eru uppi
áætlanir um að stórauka mjólk-
urneyslu í risaríkinu Kína. Slíkar
fyrirætlanir krefjast mikils vatns,
auðlindar sem þegar er af skornum
skammti í Kína.
Stjórnvöld reyna að gera sem
minnst úr vandanum og líður um-
ræða um þessi mál fyrir skort á töl-
fræðilegum upplýsingum, líkt og um
fórnarlömb mengunarinnar syðra.
Þörfin fyrir innflutt korn er við-
kvæmt mál, svo eitthvað sé nefnt.
Undanfarinn aldarfjórðung eða
svo hefur verið offramboð á mat í
þróuðum ríkjum og matur orðið
veigaminni útgjaldaliður heim-
ilanna.
Aukin eftirspurn frá ofan-
greindum ríkjum, einkum Kína,
hátt olíuverð, áhersla á lífrænt elds-
neyti og óhagstætt veðurfar hafa
hins vegar breytt jöfnunni: Með til-
komu milljarða manna í millistétt
verður spurningin ekki hvort hægt
verður að finna markaði fyrir mat-
væli, heldur hvernig megi sjá öllum
þessum fjölda fyrir nægu kjöti,
mjólkurafurðum og jafnvel lífrænu
eldsneyti.
Eins og sjá má á grafinu hér til
hliðar fjölgar mannkyni ört. Og ekki
nóg með það, ef hinn mikli fjöldi tek-
ur upp neysluhætti Vesturlandabúa
og neytir kjöts í jafnmiklum mæli og
gert er í dag þarf að lyfta grettistaki
í framboði á vatni til ræktunar fóð-
urs fyrir skepnurnar, eins og ráða
má af línuritinu með pistlinum að
neðan.
Á hinn bóginn er talið svigrúm til
að auka framleiðni í landbúnaði
verulega og stórbæta vatnsnýtingu.
Ekki er ofmælt þegar ful
að órói sé á matvælamörkuð
Matvælavísitala tímaritsins
nomist í desemberbyrjun 20
sú hæsta síðan hún var teki
ið 1845 og hafði þá hækkað
þriðjung á árinu.
Stofnunin International F
licy Research Institute, IFP
áætlar að sökum þess að fra
muni ekki halda í við eftirsp
muni verð á kornmeti hækk
milli 10 og 20 af hundraði til
2015, spá Matvælastofnuna
einuðu þjóðanna, FAO, ben
ig til hækkana, matur og áb
haldist dýr.
Skepnur þurfa fóður, sem
krefst ræktarlands, en alme
ur eftirspurn eftir korni í þr
arlöndunum staðið í stað síð
en kjötneyslan tvöfaldast.
Kína er ágætt dæmi. Árið
borðaði meðalneytandi í Kín
meðtaltali 20 kíló af kjöti á á
talan komin upp í 50 kíló.
Fræðimaðurinn Lester B
vakti athygli á þessari þróu
inni „Who Will Feed China?
kom árið 1995, en hún var ö
þræði röksemdafærsla fyrir
Kínverjar myndu fyrr en sí
þurfa að flytja inn matvæli,
Japanir.
Taldi hann Kínverja ekki
geta orðið sjálfum sér næga
og að þeir þyrftu að flytja in
legt magn af korni, með tilh
áhrifum á heimseftirspurn,
arskorti í þróunarlöndum í
Spurður um kenningu Br
segist Martin Haworth, yfir
stefnumótunar ensku bænd
samtakanna, NFU, telja að
sinn hafi í grundvallaratriðu
Matarverðið mun
og kjötneysla Kínv
Á kjötmarkaðnum Svínakjötssali á markaði í Beijing fyrr í mánuð
Í HNOTSKURN
»„Ég á mér þann draum að all-ir Kínverjar, einkum börn,
fái næga mjólk á degi hverjum.“
– Wen Jiabao, forsætisráðherra
Kína.
»Meðalmjólkurneysla á hvernKínverja á dag jókst úr 27
kílókaloríum 2002 í 43 kílókal-
oríur 2005, eða í jafngildi 50 ml.
»Neyslan eykst að meðaltalium 15 til 20 prósent á ári.
»Stjórnvöld hafa sett stefnunaá 0,5 l neyslu á mann á dag.
»Næstum allt nýtanlegt landfyrir landbúnað sem byggist
á úrkomu og þarfnast ekki áveitu
(0,7 gígahektarar) er nú notað
undir beitiland.
»Ef meðalkjötneysla í heimin-um nær meðaltalinu á Vest-
urlöndum nú, sem er um 80 kíló,
þá þarf að bæta við 2,5 gígahekt-
urum ræktanlegs lands til að
framleiða fóður fyrir skepnur.
»Að því gefnu að fóðurfram-leiðsla fyrir skepnur aukist
eru eftir 0,44 milljónir gígahekt-
ara af mögulegu ræktarlandi
fyrir korn og er helminginn af
þessu landi að finna í Súdan,
Argentínu, Bólivíu, Brasilíu, Kól-
umbíu og Lýðveldinu Kongó.
»Mörg þessara ríkja búa viðóstöðugt stjórnarfar.
Aukin kjötneysla í
Kína mun hafa áhrif á
matarverð um allan
heim. Baldur Arn-
arson kynnti sér þró-
unina í átt að hærra
kjötverði.
ÞAÐ HLJÓMAR líklega eins og
kaflabrot í vísindaskáldsögu en er
engu að síður staðreynd að Kín-
verjar hafa á síðustu árum varið
tugum milljarða króna í að fram-
kalla regn, ef svo má að orði kom-
ast, með aðferð sem á ensku nefn-
ist „cloud-seeding“ og gengur út á
að dreifa ögnum úr flugvél sem síð-
an setjast í skýin og eiga þátt í að
þétta vatnsgufuna svo hún falli til
jarðar í formi regndropa.
Blaðamaðurinn Fred Pearce
gerir þetta að umtalsefni í bók
sinni „When the rivers run dry:
What happens when our water
runs out?“ sem gefin var út 2006 og
útleggja má á íslensku sem „Þegar
árnar þorna: Hvað gerist þegar
vatnið okkar gengur til þurrðar?“
Hefur hann þar eftir kínverskum
veðurfræðingum að Kínverjar hafi
varið um 250 milljónum Banda-
ríkjadala, um 16,5 milljörðum
króna, til þessa verkefnis á ár-
unum 1995 til 2003. Segir þar að
aðferðin hafi aukið úrkomu um 200
rúmkílómetra, eða sem nemur
helmingi af rennsli Gulár á þeim
tíma.
Ekki fylgir sögunni hversu
miklu fé hefur verið varið í slíkar
aðgerðir undanfarin hagvaxtarár í
Kína, þegar hagkerfið hefur vaxið
um tíu af hundraði ár frá ári og
nálgast óðfluga það bandaríska að
umfangi.
Hitt er ljóst að eftirspurnin eftir
vatni eykst gríðarlega í Kína og í
heimspressunni birtast reglulega
fregnir af hinni gríðarlegu fram-
kvæmd sem vatnsflutningar frá
suðurhlutanum til Norður-Kína
munu verða á næstu áratu
hefur talan 4.000 milljarða
fjörutíufaldur framkvæmd
aður Kárahnjúkavirkjuna
nefnd í því samhengi.
Ekki veitir af vatninu í n
hlutanum. Þær 540 milljón
manna sem þar búa hafa a
gang að 14% vatnsmagnsi
inu og fer grunnvatnsstað
ugt lækkandi.
Almennt má segja að au
neysla, hvers eðlis sem hú
Verja tugum milljarða krón
89 :" 
9  
0  )
")
B + )
")
/ )
")
C, ")
? ")
5 ,'<")
A* ,'<")
!    "!   > 
, D  '  Vandinn og lausnin Á myn
svæðinu hefur vatnsstaðan
tilgangur framkvæmdarin