Morgunblaðið - 02.04.2008, Page 6

6 MIÐVIKUDAGUR 2. APRÍL 2008 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Eftir Einar Fal Ingólfsson
efi@mbl.is
LÁNINU er oft misskipt í veiði.
Þannig var það í gærmorgun þeg-
ar stangveiðitímabilið hófst á sól-
björtum en nöprum degi í Skafta-
fellssýslunum. Við Tungulæk í
Landbroti, þar sem bændur segja
að ekki hafi vorað jafn seint í ein
fjórtán ár, var lofthitinn um frost-
mark þegar veiðimenn hófu veið-
ar. Og þá var einn veiðimaðurinn
svo lánsamur að eiga leynivopn
sem birtingurinn gein við; straum-
flugur með gúmmílappir, keyptar
í Argentínu. Fiskurinn var ekki
jafn hrifinn af þessum hefðbundnu
íslensku, til að byrja með. Svo
jafnaði þetta sig allt saman, það
hlýnaði í skjólinu við Tungulæk og
þegar blaðamaður var á ferðinni
skömmu fyrir hádegi voru veiði-
mennirnir fjórir komnir með eina
tuttugu sjóbirtinga. Flestum var
sleppt aftur en nokkrir geldfiskar
hirtir. Einn var sérstaklega patt-
aralegur, 76 cm langur. Veiddust
þeir neðst í læknum og skilunum
við Skaftá, við voldugar íshrannir.
Austanmegin við Skaftá var erf-
iðara að athafna sig, veiðimenn
urðu varir við fiska en voru komn-
ir með einn á land um hádegið.
Við Tungufljót í Skaftártungum
hitti blaðamaður kappsama veiði-
menn sem hafa verið þar áður 1.
apríl og gengið betur en nú. Þeir
voru búnir að landa fjórum og
sleppa þeim aftur.
Í Minnivallalæk veiddust átta
urriðar á fyrstu vaktinni og má
teljast gott; Þröstur Elliðason
sagði að í Landsveitinni hefði ver-
ið „rok og sjö stiga frost!“ Enn
kaldara var norðan heiða, við
Litlá í Kelduhverfi. Þótt frosið
hafi í lykkjum veiðimanna, sem
byrjuðu að veiða um hádegisbil,
voru þeir komnir með tíu sjóbirt-
inga og eina bleikju um miðjan
dag.
„Rok og sjö stiga frost“
Rólegra yfir opn-
un sjóbirtings-
ánna en oft áður
Morgunblaðið/Einar Falur
Svalt Það var kuldalegt við Tungufljót í gær og birtingurinn tregur að
taka. Veiðimenn höfðu þó séð tvær torfur af fiski og stóra innan um.
Morgunblaðið/Einar Falur
Einn til Birni Leifssyni gekk vel í Tungulæk í gærmorgun og var kominn með hátt í tug fiska. Allir tóku þeir argentísk leynivopn.
Stangveiðitímabilið hófst í sólskini en kulda í gærmorgun
Eftir Elvu Björk Sverrisdóttur
elva@mbl.is
VÍSINDASIÐANEFND afgreiddi í febrúar
2005 umsókn um rannsókn á viðhorfum þátttak-
enda í rannsóknum Íslenskrar erfðagreiningar,
sem Stefán Hjörleifsson læknir og heimspek-
ingur vann. Í Morgunblaðinu á sunnudag var
rætt við Stefán um rannsókn hans um umfjöllun
íslenskra fjölmiðla um erfðavísindi. Stefán
rannsakaði allt efni sem tengdist Íslenskri
erfðagreiningu frá þessum árum, en auk þess
hefur hann rannsakað viðhorf starfsfólks og
þátttakenda í rannsóknum hjá ÍE.
Kári Stefánsson, forstjóri ÍE, sagði í samtali
við Morgunblaðið í gær að Stefán hefði framið
lögbrot með rannsókn sinni, enda hefði hann
hvorki haft leyfi Vísindasiðanefndar né Per-
sónuverndar áður en hann gerði rannsóknina.
Þá hefði ekki legið fyrir upplýst samþykki.
Að sögn Eiríks Baldurssonar, framkvæmda-
stjóra Vísindasiðanefndar, var í þeirri rann-
sókn, sem sneri að viðhorfum þátttakenda í
rannsóknum ÍE, um að ræða námsrannsókn
Stefáns sem Vilhjálmur Árnason, prófessor í
heimspeki við Háskóla Íslands, var skráður
ábyrgur fyrir.
Vísindasiðanefnd starfar samkvæmt lögum
um réttindi sjúklinga og segir Eiríkur að hún
fjalli eingöngu um vísindarannsóknir á heil-
brigðissviði. Starfsgrundvöllur Vísindasiða-
nefndar sé fyrst og fremst tengdur réttindum
sjúklinga. Sjúklingar eigi að geta treyst því að
fram við þá sé komið með eðlilegum hætti, að
ekki séu stundaðar á þeim rannsóknir sem geti
valdið þeim skaða eða íþyngi þeim og séu jafn-
vel óþarfar fyrir verkefnið sem verið er að
vinna að. Jafnframt þurfi tryggingamál að
vera í lagi.
Viðtöl við starfsfólk falla
ekki undir nefndina
Sú rannsókn sem Stefán Hjörleifsson vann
og laut að hópviðtölum við starfsfólk ÍE, en
rannsóknin var unnin nokkrum árum fyrr, falli
ekki undir verksvið Vísindasiðanefndar og hafi
ekki komið til umfjöllunar hennar. „Sú rann-
sókn hlýtur að hafa verið gerð með samþykki
ÍE og kom ekki hingað inn á borð.“
Í þeirri rannsókn sem sótt var um leyfi
vegna árið 2005 hafi verið um að ræða viðtöl við
sjö manns, 18 ára og eldri, sem þátt tóku í
rannsóknum á vegum ÍE. Í rannsókninni var
verið að kanna viðhorf þátttakenda og hafi verið
sótt um leyfi Vísindasiðanefndar fyrir rann-
sókninni.
Í umsókninni hafi komið fram að þar ætti að
kanna viðbrögð við nýlegum hugmyndum um
arfgenga áhættuþætti algengra sjúkdóma. Um-
sækjandi hafi lagt mikla áherslu á að leita ekki
eftir persónugreinanlegum upplýsingum um
þátttakendurna sjö. Hún hafi fjallað um viðhorf
en ekki um persónulega hagi fólks. „Hins vegar
má það vel vera að einhverjir séu það glöggir að
þeir geti borið kennsl á einstaklinga, það er al-
menn hætta sem tekin er með þátttöku í vís-
indarannsóknum af þessu tagi.“
Ramminn veikur
Eiríkur segist taka undir það með Kára Stef-
ánssyni, forstjóra Íslenskrar erfðagreiningar,
að ramminn utan um vísindasiðfræði á Íslandi
sé mjög veikur og nái í raun bara til rannsókna á
heilbrigðissviði. „Hann snýst fyrst og fremst
um að tryggja réttindi þátttakenda,“ segir hann
og bendir t.d. á rannsóknir sem snúist um próf-
un ákveðinna lyfja í tiltekinn tíma. „Hins vegar
eru stundaðar fjölþættar rannsóknir á öðrum
sviðum, til dæmis í félagsvísindum, þar sem vís-
indasiðferðileg álitamál kvikna ótt og títt,“ segir
Eiríkur. Utan um þetta sé enginn rammi, hvorki
í lögum né reglugerðum. „Menn styðjast við það
besta sem þeir eiga, sem er eigið brjóstvit og
vinnureglur vísindasamfélagsins.“
„Það er afmarkað í lögum og reglum hvar
þarf leyfi og það eru ákveðin tilvik sem eru mjög
skýrt afmörkuð,“ segir Þórður Sveinsson, lög-
fræðingur hjá Persónuvernd. Persónuvernd
hefur það hlutverk að leysa úr ágreiningi sem
upp kann að koma í málum sem snúa að meðferð
persónuupplýsinga.
Umsókn ekki borist
Aðspurður segist Þórður ekki kannast við að
erindi hafi borist vegna rannsóknarinnar á við-
horfum starfsfólks ÍE. Segir Þórður að sækja
þurfi um leyfi til Persónuverndar þegar rann-
sóknir varði til dæmis aðgang að sjúkraskrám
vegna vísindarannsókna, sem og vinnslu með
erfðaupplýsingar. Einnig í tilvikum sem varða
söfnun upplýsinga um áfengisneyslu eða fé-
lagsleg vandamál, án þess að samþykki liggi
fyrir. Hið sama gildi um samkeyrslu skráa með
viðkvæmum persónuupplýsingum án samþykk-
is.
Hann segir jafnframt að meginreglan sé sú
að fari fram rafræn vinnsla persónuupplýsinga
þurfi að tilkynna slíkt til Persónuverndar, þótt
um kunni að vera að ræða rannsóknir sem ekki
hafi þurft að sækja um leyfi vegna. Sé um það að
ræða að svör úr viðtölum séu geymd í rafrænum
gagnabanka, annaðhvort auðkennd með nöfn-
um eða þannig að hægt sé að tengja þau við nöfn
eða kennitölur, megi ætla að viðkomandi upp-
lýsingar falli undir persónuverndarlögin. Í þeim
sé m.a. mælt fyrir um fræðslu til hinna skráðu.
Greina verði þeim frá því að upplýsingar um þá
séu varðveittar á persónugreinanlegu formi.
Stefán Hjörleifsson gat ekki veitt viðtal
vegna málsins í gær.
 Læknir sem rannsakaði umfjöllun um erfðavísindi sótti um leyfi til að rannsaka viðhorf þátttakenda í
rannsóknum ÍE  Málið ekki á borð Persónuverndar  Ramminn um vísindasiðfræði á Íslandi veikur
Sóttu um leyfi til Vísindasiðanefndar
Í HNOTSKURN
»Stefán Hjörleifsson rannsakaði í dokt-orsritgerð sinni umfjöllun fjölmiðla um
erfðavísindi árin 2000 og 2004.
»Hann skoðaði umfjöllun fjölmiðla ogtók viðtöl við bæði vísindamenn Ís-
lenskrar erfðagreiningar og þátttakendur
í rannsóknum þeirra.
»Kári Stefánsson telur að Stefán hafibrotið lög er hann framkvæmdi rann-
sókn sína.
AFGREIÐSLA pósthússins á Eskifirði var
lokuð í fyrradag vegna veikinda starfsfólks.
Opnað var aftur í gærmorgun.
Tveir starfsmenn eru í afgreiðslu Ís-
landspósts á Eskifirði. Þeir voru báðir veik-
ir í gær. Samkvæmt upplýsingum frá
Ágústu Hrund Steinarsdóttur, upplýsinga-
fulltrúa Íslandspósts, var reynt að fá starfs-
menn frá pósthúsunum í Neskaupstað,
Reyðarfirði og Egilsstöðum til að hlaupa í
skarðið en tókst ekki vegna flensunnar sem
herjar á marga vinnustaði á svæðinu. Því
varð að hafa lokað. Ágústa tók fram að allur
póstur hefði verið borinn út þennan dag og
að viðskiptavinir fyrirtækisins á staðnum
hefðu sýnt þessu vandamáli skilning.
Lokað vegna
veikinda
Ljósmynd/Helgi Garðarsson
DANÍEL Jónsson, kúabóndi á Ingunnar-
stöðum í Reykhólasveit, segir að þó að sam-
þykkt hækkun á mjólkurverði til bænda
hafi tekið gildi í gær, 1. apríl, fái bændur
ekki hækkunina fyrr en í maí.
Eins og greint var frá fyrir helgi var sam-
þykkt 14,6% hækkun á mjólkurverði til
bænda eða 14 kr. hækkun á lítra. Daníel
Jónsson sagði við Morgunblaðið fyrir mán-
uði að 30 kr. hækkun væri nauðsynleg til að
mæta 50 til 100% hækkunum á aðföngum.
Með þetta í huga segir hann að hækkunin
hefði átt að gilda frá áramótum. Daníel seg-
ir að skuldugir bændur séu í erfiðri stöðu.
Þeir geti illa haldið áfram rekstri og heldur
ekki hætt því þeir geti ekki selt. Í því sam-
bandi nefnir hann bónda sem hafi fengið til-
boð í kýr og kvóta en þegar á hafi reynt hafi
viðkomandi ekki fengið fyrirgreiðslu hjá
bönkum og því ekki orðið af viðskiptunum.
Bændur fá
hækkun í maí