Morgunblaðið - 13.05.2008, Blaðsíða 8

8 ÞRIÐJUDAGUR 13. MAÍ 2008 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
FRÉTTASKÝRING
Eftir Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
IÐNAÐARMÁLAGJALDIÐ, sem
ríkið leggur á öll fyrirtæki sem
starfa í iðnaði og rennur til Samtaka
iðnaðarins (SI), hefur verið umdeilt
um langt árabil. Gjaldið er lagt á
óháð því hvort fyrirtækin eru aðilar
að SI eða ekki.
Þeir sem gagnrýnt hafa gjaldtök-
una hafa m.a. haldið því fram að það
sé tímaskekkja sem löngu sé tíma-
bært að afnema. Í því felist í reynd
skylduaðild að samtökunum.
Iðnaðarmálagjaldið er lagt á öll
iðnfyrirtæki í landinu og nemur
0,08% af veltu þeirra á hverjum tíma.
Ríkið heldur eftir 0,5% af innheimtu
gjaldi en það rennur að öðru leyti til
SI. Iðnaðarmálagjaldið dregst frá fé-
lagsgjöldum þeirra sem eru aðilar að
SI. Í lögum um gjaldið segir að
tekjur af iðnaðarmálagjaldinu skuli
renna til Samtaka iðnaðarins og
tekjunum skuli varið til þess að
vinna að eflingu iðnaðar og iðnþró-
unar í landinu. Senda samtökin iðn-
aðarráðuneytinu árlega skýrslu um
ráðstöfun andvirðis teknanna skv.
upplýsingum ráðuneytisins.
Upphæðin tengd veltu
Iðnaðarmálagjald var fyrst lagt á
með lögum 1975 í framhaldi af aðild
Íslands að EFTA. Í athugasemdum
með frumvarpi að þeim lögum sagði
að frumvarpið hefði verið lagt fram
að tilmælum Félags íslenskra iðn-
rekenda, Landssambands iðnaðar-
manna og Sambands íslenskra sam-
vinnufélaga. Í rökstuðningi með
gjaldtökunni kom m.a. fram að aðilar
sem hafa með höndum sjálfstæðan
iðnrekstur, annist innheimtu á
margvíslegum gjöldum fyrir opin-
bera aðila, bæði af starfsfólki sínu og
neytendum. Þessi skattheimta skipti
milljörðum króna á ári og komi engin
þóknun fyrir. Ekki sé óeðlilegt að
ríkisvaldið taki að sér að innheimta
fyrir samtök þessara aðila gjald, sem
sé aðeins lítið brot af því, sem þeir
innheimta fyrir ríkið og með þessum
tekjustofni ætti að vera skapaður
fjárhagslegur grundvöllur fyrir virk-
ari þátttöku samtaka iðnaðarins í
mótun iðnþróunarinnar í framtíð-
inni.
Gjaldið er tengt veltu fyrirtækj-
anna og fylgir því umsvifum í iðn-
aðinum á hverjum tíma. Gjaldið var
komið í 380 milljónir króna á sein-
asta ári og hafði aukist um 22,8% á
milli ára samkvæmt upplýsingum
sem fengust hjá Ríkisskattstjóra.
Álagt gjald var 310 milljónir á árinu
2006. Frá 2002 hefur fjárhæð iðnað-
armálagjaldsins aukist um 80,1% eða
úr 211 milljónum í 380 millj. eins og
áður segir.
Gjaldendum hefur líka fjölgað mik-
ið. Þeir voru 4.444 árið 2002, 5.497 á
árinu 2005 en í fyrra var iðnaðarmála-
gjaldið lagt á 6.101 gjaldanda. Fjölg-
unin er 37,3% frá árinu 2002.
Hæstiréttur hefur í tvígang
staðfest lögmæti gjaldtökunnar
Tveir Hæstaréttardómar hafa
fallið á árunum 1998 og 2005 í málum
þar sem einstaklingar í iðnaði sem
ekki tilheyrðu SI, kröfðust þess að
álagning iðnaðarmálagjalds yrði
felld úr gildi. Í hvorugt skiptið hefur
verið fallist á þá kröfu. Féllst Hæsti-
réttur ekki á að ákvæði laga um að
tekjur af iðnaðarmálagjaldi skuli
renna til SI, feli í sér skylduaðild að
samtökunum, sem bryti gegn stjórn-
arskrá og mannréttindasáttmála
Evrópu. Hæstiréttur taldi ekki að
með lagafyrirmælum um álagningu
gjaldsins hefði löggjafinn farið út
fyrir heimildir sínar né að hún stang-
aðist á við jafnræðisreglu 65. gr.
stjórnarskrárinnar.
Einn dómari, Ólafur Börkur Þor-
valdsson, skilaði sératkvæði með
dómnum sem féll 2005 og taldi að
með hliðsjón af athugasemdalausri
ráðstöfun gjaldsins til almennrar
starfsemi samtaka iðnaðarins, verði
að líta svo á að það fyrirkomulag,
sem markað er með lögunum, feli í
raun í sér allríka skyldu mannsins
sem höfðaði málið til þátttöku í starf-
semi samtakanna, án þess að hann
hafi veitt samþykki sitt fyrir því.
Skýra verði ákvæði 2. mgr. 74. gr.
stjórnarskrárinnar um rétt manna
til að standa utan félaga svo, að til-
högun eins og boðin er með lögum
nr. 134/1993 sé óheimil nema hún
fullnægi þeim skilyrðum sem síðari
málsliður 2. mgr. 74. gr. stjórnar-
skrárinnar tekur til. Samtök iðnað-
arins séu ekki félag með þannig
starfsemi, sem þar um ræðir. Þegar
af þessum sökum beri að fallast á
kröfuna um að fella úr gildi álagn-
ingu iðnaðarmálagjalds á hendur
honum.
Í framhaldi af niðurstöðu Hæsta-
réttar 2005 bar félagsmaður í Meist-
arafélagi húsasmiða málið undir
Mannréttindadómstól Evrópu þar
sem það er nú til meðferðar. Meist-
arafélagið bíður niðurstöðu Mann-
réttindadómstólsins um lögmæti
iðnaðarmálagjaldsins. „Dómstóllinn
Umdeilt gjald til iðnaðarins þenst út
 Iðnaðarmálagjaldið var 380 milljónir
í fyrra  80,1% hækkun frá 2002
 Beðið er dóms Mannréttindadómstóls
Evrópu um lögmæti gjaldtökunnar
Gjaldtaka Iðnaðarmálagjaldið var lagt á rúmlega sex þúsund fyrirtæki og atvinnurekendur í iðnaði í fyrra. Gjaldið
rennur til Samtaka iðnaðarins og er ráðstöfun fjárins háð eftirliti iðnaðarráðuneytisins.
 %%
0 1%!22!3!224


  






5  %. #        
!66
!76
!88
!44
762
792
$$$$
:626
Jón Steindór Valdimarsson,framkvæmdastjóri Samtakaiðnaðarins, segir að tekjumaf iðnaðarmálagjaldinu sé
ráðstafað í samræmi við lögin sem
um það gilda en þar segir að tekj-
unum skuli varið til þess að vinna
að eflingu iðnaðar og iðnþróunar í
landinu. Tekjunum er varið til bar-
áttu fyrir bættum starfsskilyrðum
og margvíslegum umbótum í iðnaði.
Nefna megi fjölmörg verkefni sem
samtökin vinna að með iðnfyr-
irtækjum og stjórnvöldum, s.s. á
sviði menntmála, námsefnisgerðar,
eflingu verk- og tæknináms, ný-
sköpunar, umhverfismála, gæða-
mála, innleiðingu nýrra fram-
leiðsluhátta, rannsókna, þróunar og
opinberra innkaupa svo eitthvað sé
nefnt.
SI hafa sent Alþingi umsagnir
um áðurnefnd frumvörp og lagst
eindregið gegn samþykkt þeirra og
halda samtökin því fram að for-
sendur þingmannanna um að gjald-
ið sé ólögmætt og brot á stjórn-
arskrá séu rangar.
„Nægir í því sambandi að benda
á að Alþingi hefur oftar en einu
sinni haft lögin til meðferðar, frá
því þau voru sett á áttunda áratug
síðustu aldar í tengslum við aðild-
ina að EFTA, og ekki séð ástæðu
til þess að falla frá innheimtu iðn-
aðarmálagjalds. Þá hafa tvö mál
verið rekin fyrir dómstólum, sem
byggjast mjög á sömu forsendum
og flutningsmaður leggur til grund-
vallar. Báðum hefur lokið á sama
veg og Hæstiréttur staðfest lög-
mæti iðnaðarmála gjaldsins. Að
mati Samtaka iðnaðarins er flutn-
ingsmaður því á villigötum að þessu
leyti,“ segir í umsögn um fyrra
frumvarp Péturs.
„Flutningsmaður er að sjálfsögðu
frjáls að þeirri skoðun sinni að iðn-
aðarmálagjald beri að afnema en
hann á ekki að gera það á þeirri for
sendu að gjaldið sé ólögmætt og
standist ekki ákvæði stjórnarskrár.
Ráða má af greinargerð að ein af
ástæðum þess að hann ræðst í
flutning þessa frumvarps er sú að
honum líkar ekki málflutningur
Samtaka iðnaðarins um aðild að
Evrópusambandinu og upptöku
evru en sem kunnugt er tekur Pét-
ur skýra af stöðu gegn hvoru
tveggja,“ segir þar ennfremur.
SI hafa lýst yfir að þau séu fús
til að ræða endurskoðun þessarar
gjaldtöku en þá verði hið sama yfir
alla að ganga og endurskoðunin að
ná til fjárveitinga og markaðra
tekjustofna annarra atvinnugreina,
stéttarfélaga og hagsmunasamtaka
í landinu. Iðnaðarmálagjaldið sé
einungis lagt á iðnaðinn sjálfan og
ráðstafað til hans aftur en fjölmörg
dæmi séu um að löggjafinn ráðstafi
fé til tiltekinna atvinnugreina og
heildarsamtaka með hliðstæðum
hætti, beint úr ríkissjóði eða með
mörkuðum tekjustofnum í sérstök
um lögum eða setji lögþvingan á
greiðslur frá einum aðila til annars.
Almennu skattfé sé jafnvel ráð-
stafað til sértækra verkefna.
Bændasamtökin fái búnaðargjald,
LÍÚ fái hluta af tekjum sínum með
sérstökum lögum m.a. um skipta-
verðmæti og greiðslumiðlun innan
sjávarútvegsins og ríkisstjórnin
hafi ákveðið að tryggja hagdeild
ASÍ tekjur í tengslum við að Þjóð-
hagsstofnun var lögð niður.
Engar athugasemdir
Spurður hvort ástæða sé til að
ríkið haldi áfram að innheimta
gjald af iðnfyrirtækjum og hafi
þannig milligöngu um að koma pen-
ingunum til SI segir Jón Steindór
að sjálfsagt sé að velta því fyrir sér
en bendir um leið á að þeir sem
greiði stærstan hluta gjaldsins séu
félagsmenn í SI. „Það hafa verið
flutt frumvörp um afnám gjaldsins
a.m.k. í tvígang en þau hafa ekki
náð fram að ganga í þinginu. Auð-
vitað er það Alþingi sem ræður
þessu en við höfum lýst því að sam-
tökin séu fús til þess að ræða gjald-
ið, enda taki menn þá til skoðunar
hliðstæða gjaldheimtu og fjár-
mögnun sem tíðkast í atvinnulífinu.
Við höfum sagt að við séum alveg
reiðubúnir að ræða þessi mál en
viljum að það sé þá gert í samhengi
og það sé þá allt undir.“ Hann segir
að tekjurnar renni beint og óbeint
til alls iðnaðarins í landinu óháð því
hvort um félaga í SI er að ræða eða
ekki. Bætt starfsskilyrði og
framþróun komi öllum iðnaðinum
til góða. „Við erum undir eftirliti
ríkisvaldsins, iðnaðarráðuneytið
fylgist með að við förum að lögum
um gjaldið og við skilum því
skýrslu um ráðstöfun teknanna,
sem ég held að aðrir, sem eru með
sambærilega tekjustofna, geri ekki.
Við förum að þeim lögum sem um
þetta gilda og það hafa engar at-
hugasemdir verið gerðar við það,“
segir Jón Steindór.
Bændasamtökin og LÍÚ
í hagsmunapólitík
SI hafa látið sig þjóðfélagsmál
mikið til sín taka en gagnrýnt hefur
verið að ríkið innheimti gjald fyrir
samtökin og fjármagni með þeim
hætti m.a. baráttu SI fyrir Evrópu-
sambandsaðild. „Við rekum okkar
iðnaðarpólitík á grundvelli vand-
aðrar stefnumótunar og hefur hún
leitt til þess að við höfum verið
miklir talsmenn þess að skyn-
samlegt sé að ganga í Evrópusam-
bandið og taka upp evru, líkt og
aðrir iðnrekendur í Evrópu,“ segir
Jón Steindór þegar þetta er borið
undir hann.
„Ástæðan er sú að við trúum því
og teljum okkur geta fært fyrir því
sterk rök að það muni auka stöð-
ugleika og bæta starfsskilyrði fyr-
irtækjanna okkar. Við erum ekki í
neinni flokkspólitík og höfum haldið
þessu lengi fram, óháð því hverjir
eru við völd á hverjum tíma og höf-
um ekki alltaf uppskorið miklar
vinsældir hjá ráðamönnum þjóð-
arinnar fyrir þessar skoðanir sem
eru að mínu mati ekkert öðru vísi
en þær sem við höldum fram á öðr-
um sviðum og teljum iðnaðinum til
hagsbóta. Mér finnst hins vegar
sérkennilegt að þær séu ávallt
nefndar til sögunnar sem höf-
uðástæða þeirra sem vilja iðn-
aðarmálagjaldið feigt.
Við getum ekki hætt að hafa
skoðanir þótt þær falli ekki í kram-
ið hjá öllum eða séu umdeildar á
flokkspólitískum vettvangi. Það
hvarflar t.d. ekki að mér eitt and-
artak að Bændasamtökin eða LÍÚ
séu í annarri pólitík en hagsmuna-
pólitík þótt þau samtök hafi aðrar
skoðanir en við í Evrópumálum.“
Bæta starfsskilyrði og auka umbætur í iðnaði
Endurskoðun yrði að ná til hliðstæðrar
gjaldheimtu í öðrum atvinnugreinum
Eðlilegt „Við förum að þeim lögum
sem um þetta gilda og það hafa engar
athugasemdir verið gerðar við það,“
segir Jón Steindór Valdimarsson.