Morgunblaðið - 13.05.2008, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 13. MAÍ 2008 23
Lágmynd Sigurjóns Ólafs-sonar Börn að leik (LSÓ206) frá árinu 1938 er umþessar mundir til sýnis á
sýningunni Home of Finn Juhl í
Ordrupgaard safninu innan um
húsgögn Finns Juhl og höggmyndir
Eriks Thommesen. Þannig er lág-
myndin aftur komin inn í það menn-
ingarsögulega umhverfi sem hún
spratt úr, gróskutíma módernism-
ans í Danmörku á fjórða og fimmta
áratugnum, en Sigurjón dvaldist í
Danmörku frá 1928 til 1945.
Sýningin Home of Finn Juhl var
opnuð fyrr í þessum mánuði í tilefni
þess að danskur listfræðingur,
Birgit Lyngbye Pedersen, hefur
fært danska ríkinu höfðinglega
gjöf. Þegar Birgit Lyngbye Ped-
ersen, sem stundar doktorsnám í
fræðigrein sinni, áskotnaðist arfur
ákvað hún að nota hann til að festa
kaup á heimili danska arkitektsins
Finns Juhl, með öllu innbúi og lista-
verkum sem húsinu fylgdu, og af-
henti það danska ríkinu árið 2007.
Finn Juhl reisti sér þetta íbúðar-
hús 1942 og var það heimili hans
meðan hann lifði. Það stendur rétt
hjá Ordrupgaard safninu í Charlot-
tenlund norðan við Kaupmanna-
höfn og verður framvegis rekið sem
hluti af því safni. Mennta-
málaráðherra Dana, Brian Mikk-
elsen, tók formlega við gjöfinni 3.
apríl síðastliðinn, en þá var húsið
opnað almenningi og af sama tilefni
var fyrrnefnd sýning, Home of Finn
Juhl, opnuð í Ordrupgaard safninu.
Merkasta safn frönsku
impressjónistanna í Danmörku
Sveitasetrið Ordrupgaard var
reist 1918 af danska auðmanninum
Wilhelm Hansen (1868–1936), og
bjó hann þar að sumarlagi. Hann
var ötull listaverkasafnari og hafði
sérstakan áhuga á frönsku impress-
jónistunum og er safn hans hið
merkasta sinnar tegundar í Dan-
mörku. Með dánargjöf ekkju hans,
frú Henny Hansen (1870-1951), var
það gert að ríkissafni og opnað al-
menningi árið 1953.
Hannaði fyrir hús
Sameinuðu þjóðanna
Arkitektinn Finn Juhl (1912-
1989) er fulltrúi þeirrar hönn-
unarstefnu sem hefur
verið nefnd Danish
Modern og sem meðal
annars nöfn Hans
Wegner, Arne Jacob-
sen, Poul Kjærholm og
Børge Mogensen telj-
ast til. Finn Juhl hlaut
menntun sína í húsa-
gerðarlist við Kon-
unglega danska
listaháskólann. Áhugi
hans beindist fljótlega
að húsgagnahönnun og
á fimmta og sjötta ára-
tugnum þróaði hann
nýjan og persónulegan stíl sem
tengdist hinum lífrænu formum
náttúrunnar og hugmyndaheimi
hinnar frjálsu listsköpunar mód-
ernismans.
Finn Juhl fór ávallt eigin leiðir og
breytti útaf nytjastefnunni (funk-
sjónalismanum), sem var ríkjandi á
fyrri hluta 20. aldar. Hann var með-
al þeirra dönsku húsgagnaarkitekta
sem hófu samvinnu við húsgagna-
iðnaðinn og varð fljótlega þekktur
utan landamæra Danmerkur, fyrst
og fremst í Bandaríkjunum og Jap-
an, en á báðum stöðum setti hann
upp teiknistofur. Húsgögn hans
voru meðal annars sýnd í Museum
of Modern Art (MOMA) í New
York og árið 1950 var hann valinn
til að hanna húsgögnin fyrir einn
salinn í húsi Sameinuðu þjóðanna.
Húsgögn eftir Finn Juhl eru í dag
fágætir safngripir og slegist er um
þau á uppboðum.
Sameinaði notagildi
og lífrænt yfirbragð
Þrátt fyrir að hafa hlotið mennt-
un í húsagerðarlist teiknaði Finn
Juhl aðeins fáeinar byggingar,
meðal annars fyrrnefnt hús fyrir
sjálfan sig. Heimili hans er merki-
legt dæmi um hvern-
ig hann sameinaði
notagildi og lífrænt
yfirbragð í hönnun
sinni og hvernig
hann hugsaði um-
gjörðina um heim-
ilislífið sem eins kon-
ar „Gesamt-
kunstwerk“, þar sem
allt var mótað og
teiknað af honum
sjálfum niður í
minnstu einingar,
eins og til dæmis
matarstellið og hnífapörin. Lita-
valið var úthugsað og listaverkin
valin af kostgæfni. Málararnir Vil-
helm Lundstrøm og Asger Jorn
voru í miklu uppáhaldi hjá honum
og svo voru einnig myndhöggv-
ararnir Hans Arp, Sonja Ferlov,
Erik Thommesen og Sigurjón
Ólafsson.
Teiknaði hús fyrir Sigurjón
Á fimmta áratugnum lagði Finn
Juhl áherslu á að hanna bólstruð
húsgögn, þrívíddargildi þeirra –
skúlptúreiginleikar – sýna bein
áhrif frá verkum listamanna sem
hann hafði mætur á. Þannig valdi
Finn Juhl oft verk eftir Sigurjón frá
fjórða og fimmta áratugnum fyrir
húsgagnasýningar sínar. Heimildir
eru um að allt að fjórar höggmyndir
eftir Sigurjón hafa verið sýndar á
húsgagnasýningum Finns Juhl á
þessum árum, tvær þeirra eru nú í
eigu Listasafns Sigurjóns og tvær
eru í einkaeigu á Íslandi.
Um tíma hékk lágmyndin Börn
að leik á heimili hans á Kratvænget.
Þegar hjónin Finn Juhl og Inge–
Marie Skaarup slitu samvistum
eignaðist frú Skaarup verkið. Hún
bauð síðar Listasafni Sigurjóns
Ólafssonar verkið til kaups og með
framlagi frá Eimskipafélagi Íslands
eignaðist Sigurjónssafn þetta tíma-
mótaverk árið 1991.
Meðal þeirra fáu húsa sem Finn
Juhl teiknaði var einnig tillaga að
íbúð og vinnustofu fyrir mynd-
höggvarahjónin Tove og Sigurjón
Ólafsson, tímasett árið 1940, hús
sem aldrei komst lengra en á teikni-
borðið, enda sneri Sigurjón með
fjölskyldu sinni heim til Íslands árið
1945 – að stríði loknu – og settist að
í hermannabragga á Laugarnesi
eftir 18 ára dvöl í Danmörku.
Danska þjóðin fær
verðmætt safn listaverka
Með fyrrgreindri gjöf Birgit
Lyngbye Pedersen eignast danska
þjóðin einnig verðmætt safn lista-
verka eftir meðal annarra Vilhelm
Lundstrøm, Richard Mortensen,
Asger Jorn, Pierre Soulages, Carl–
Henning Pedersen, Sonja Ferlov
Mancoba, Önnu og Erik Thomme-
sen. Tvö listasöfn kallast nú á í
garðinum hjá Ordrupgaard, annars
vegar sumarhöll Wilhelms Hansen,
með nýrri viðbyggingu eftir hinn
heimsfræga arkitekt Zaha Hadid,
og hins vegar hús Finns Juhl.
Sýningin á Ordrupgaard stendur
fram til 31. ágúst, sjá nánar
www.ordrupgaard.dk.
Enn gerast ævintýrin
Eftir Birgittu Spur
Birgitta Spur
Höfundur er safnstjóri Listasafns
Sigurjóns Ólafssonar.
Ljósmynd/Listasafn Sigurjóns Ólafssonar
Sigurjón Ólafsson: Börn að leik, 1938, LSÓ 206. Gjöf Eimskipafélags Ís-
lands til Listasafns Sigurjóns Ólafssonar 1991.
Úr húsi Finns Juhl.
» Finn Juhl fór ávallt
eigin leiðir og
breytti útaf nytjastefn-
unni, sem var ríkjandi á
fyrri hluta 20. aldar.
Ljósmynd/Pernille Klemp
t og til að
erslu á að
ersónu.“
ma í ljós
r það eiga
ávinning-
urinn af netvæðingunni verður.
„Það er ekki hægt að mæla það
fyrr en að fenginni reynslu. Þetta
mun spara fólki fé og fyrirhöfn og
ríkinu og stofnunum heilbrigðis-
kerfisins það að fólk mun koma
minna til þeirra af ákveðnum tilefn-
um. Þannig fæst betri nýting á fjár-
munum inn í kerfið,“ segir Gunnar
Alexander, sem vísar til reynslu af
upplýsingasímanum í Glæsibæ, sem
hafi leitt til þess að 60% fyrirspurna
hafi verið afgreidd í gegnum síma.
Útlit sé fyrir að netið muni jafnvel
útiloka biðraðir eftir heilbrigðis-
þjónustu, ásamt því sem bið eftir
símsvörun muni líklega heyra sög-
unni til.
Það er skoðun Gunnars Alexand-
ers að hér sé á ferðinni löngu brýn
nútímavæðing á þjónustunni.
„Innan kerfisins býr mikil þekk-
ing og mannauður og hann þarf ein-
hvern veginn að skila sér betur til
notendanna á sem aðgengilegastan
hátt og þetta tel ég vera eina leið í
þeirri viðleitni okkar að notandinn
geti á aðgengilegri hátt nálgast upp-
lýsingar og leiðbeiningar án þess að
þurfa að mæta í eigin persónu á
staðinn. Það yrði mikill sparnaður
fólgin í því fyrir alla aðila.“
Hekla tekin í notkun í maílok
Eins og rakið er í rammanum hér
til hliðar hafa rafrænar sjúkraskrár
verið teknar upp í nokkrum mæli.
Inntur eftir frekari nýjungum á
þessu sviði segir Gunnar Alexander
standa til að heilbrigðisnetið Hekla
verði miðlæg samskiptamiðstöð sem
veiti ýmsar heilbrigðisupplýsingar,
svo sem um lyfseðla, læknabréf,
bólusetningar, rannsóknabeiðnir og
-svör, fjarlækningar, vottorð til
Tryggingastofnunar, og fleira.
Hekla hafi orðið til í tengslum við
verkefni um rafræna lyfseðla, en
þar fari miðstöð sem opni leið fyrir
margvísleg rafræn samskipti. Stór
hluti heilbrigðisstofnana sé þegar
tengdur við Heklu og til standi að
allar heilbrigðisstofnanir ríkisins
verði tengdar við hana í maílok.
Spurður um meðferð rafrænna
lyfseðla segir Gunnar Alexander að
ferlið sé þannig að læknir sendi seð-
ilinn á dulkóðaðan hátt í gátt þangað
sem hann er síðan sóttur af apótek-
inu þegar kúnninn komi í apótekið
og fái hann afgreiddan.
„Allt er þetta dulkóðað og fyllsta
öryggis gætt. Þegar apótekið sækir
rafræna seðilinn er hann síðan send-
ur til Tryggingastofnunar og í lyfja-
gagnagrunn landlæknis.“
rfið netvætt
Áhersla á einstaklingsmiðaða aðstoð  Talið
gast persónulegt heilbrigðisyfirlit á netinu
Morgunblaðið/ÞÖK
ænna skráningarkerfa.
Morgunblaðið/Ásdís
muni senn geta rætt
egnum netsíma.
Morgunblaðið/Ómar
Framtíðin Innan tíðar munu einstaklingar meðal annars
geta nálgast yfirlit yfir komur á göngudeild á netinu.
etið
þar sem ákveðin stöðlun við skrán-
ingu upplýsinga var notuð, og á ní-
unda áratugnum önnur kerfi til við-
bótar, svo sem kerfin Medicus,
Starri og Hippokrates. Sjúkra-
skrárkerfið Saga er nú orðið aln-
efni fyrir öll þessi kerfi. SAGA hef-
ur verið í notkun á heilsugæslu-
stöðvum allar götur frá árinu 1992
og sjúkraskrákerfið DIANA frá því
í lok síðasta áratugar, en það er í
notkun hjá hluta sérfræðinga.
sjúkrahúsin vantar kerfi en styðjast að hluta til
GU. Landspítali háskólasjúkrahús notar SÖGU
afræna sjúkraskrá, auk fjölda annarra sértækra
ingakerfa. Sértæku kerfin gefa upplýsingar til
. Að sögn Gunnars Alexanders hleypur kostn-
ið þróun SÖGU á hundruðum milljóna króna og
megi að þróun einnar allsherjarsjúkraskrár
kosta frá 1,5 og upp í 2 milljarða króna. Mun fyr-
að kerfi leysa SÖGU af hólmi, en almennt segir
r Alexander mjög dýrt að vera með tvö ólík
gangi. Þá sé erfitt að uppfæra Sögu að nýjustu
Nýtt kerfi leysti þann vanda.
r A.
n
anni. Að
ta lögum
órna til
n á raf-
em ætti
ð gera
g kjör-
að því að
fi náð
æsta ári,
en slík skilríki og tölva með korta-
lesara eru forsenda þess að hægt sé
að taka upp fjarkosningu.
Geir segir Eista þegar hafa boðið
upp á rafrænar fjarkosningar. Ann-
ars vegar í sveitarstjórnar-
kosningum árið 2005 og svo í þing-
kosningum tveimur árum síðar og
var hlutfall rafrænna atkvæða af
greiddum atkvæðum 1,9% og 5,4%.
Taka beri fram að kosningaþátttaka
sé lítil í Eistlandi, aðeins um 50-60%.
Því megi ætla að þessi kostur hafi
aukið þátttökuna. Geir er bjartsýnn
á að Íslendingar verði fljótir að til-
einka sér möguleika fjarkosninga,
sem munu að hans mati auka kjör-
sókn.
„Ég reikna með að þær auki þátt-
töku í kosningum, sérstaklega hjá
þeim sem eru erlendis við nám eða á
ferðalögum og einnig á meðal
þeirra sem eiga erfitt með að kom-
ast á kjörstað eða sjá ekki ástæðu til
þess að kjósa. Þetta er mjög einföld
leið til þess að kjósa,“ segir Geir.
Um rafrænar fjarkosningar gild-
ir að þær skulu hefjast fjórum til
sex dögum fyrir kjördag og standa
yfir fram að kjördegi. Kjósandinn
getur endurtekið val sitt bæði raf-
rænt eða með hefðbundnum at-
kvæðaseðli þannig að síðasta val
gildir fram að kjördegi, sem Geir
segir minnka líkur á atkvæða-
kaupum og misnotkun.
Hann telur framtíðina liggja í
þessum tveimur aðferðum, tryggja
beri að þær verði notaðar sam-
hliða.
„Það verða náttúrulega allir að
hafa möguleika á að kjósa, þannig
að það er hæpið að nota fjarkosn-
ingu eingöngu. Því sýnist nauðsyn-
legt að nota báðar rafrænu aðferð-
irnar, sem myndu leysa gömlu
pappírsbyggðu kosninguna af
hólmi. Það myndi gera atkvæða-
greiðsluna og talninguna skilvirk-
ari.“
lesara.