Skinfaxi - 01.05.1916, Blaðsíða 7
SKINFAXI
55
"vildu þeir ekki þola nú, þegar lifrin
hafði hækkaS mjög i verbi sökum striðs-
ins. Þeir vildu fá aS njóta happsins eins
og aSrir framleiðendur. Bændur munu
skilja þetta, því minna var gengið á striðs-
gróða þeirra með frumvarpi Sv.Bj. í fyrra
•og volgnaði þeim þó mjög undir rifjum,
•enda fátt þokað sveitamönnum betur sam-
an, svo sem raun ber nú vitni um. Af
þessu geta menn skilið, að hásetar gerðu
•ekki verklall af þvi, að þeim þætti kaupið
of lágt nú sem stendur, heldur af því þeir
vildu ekki láta ræna sig réttmætum gróða
sínum.
Meðan deila þessi stóð, var hálf Reykja-
vík, sá hluti fólksins, sem E. B. kallar
„yfirstéttina“ haldinn af magnaðri stundar-
.brjálsemi. Hatrið og reiðin hafði algerða
yfirhönd. Þetta fólk var vant fullu sjálf-
dæmi þegar um var að ræða skifti við
verkamenn. Og þegar ekki tókst að kúga
þá með valdboði, var gripið til þeirra ráða
að reyna að beygja hinn þverbrotna verka-
4ýð með steypiflóði af ósannindum. Tæp-
Jega mun hafa verið sagt eins mikið af
vísvitandi lýgi um nokkurn atburð hér á
ilanai, eins og verkfall hásetanna. Helst var
þetta flog höfuðstaðarbúa sambærilegt við
■ofsa kaupmanna fyrrum, þegar pöntunarfé-
lögin komust fyrst á fót, og SláturfélagSuð-
urlands, enda ástæðan hin sama í bæði
skiftin: Ótti við sjálfbjarga alþýðu.
Máttlaus gremja yfir að sjá rangfeng-
inn milliliðsgróða hverfa sér úr sjóði.
Menn geta skiiið, að félag með mörg
ihundruð mönnum, þar sem hver á sín að
(hefna um stórfengilegan fjárskaða, muniekki
þurfa brýningu utan frá, til að vilja ná
rétti sínum. En þetta einfalda atriði vafðist
ótrúlega fyrir yfirstéttinni. Hún þóttist
trúa, að verkfallið væri „tilbúið“ af ein-
hverjum til þess, eins og þeir sögðu, að
leiða bölvun yfir bæjarfélagið. Allir sem
i orði eða verki höfðu lagt gott til með
verkamönnum fyr eða síðar, voru grunað-
ir um „ódæðið“, en ekki síst sá sem þetta
ritar. Af ýmsu. sem eg hafði skrifað, i
Skinfaxa og Tímarit Kaupfélaganna, var
það mörgum kunnugt, að eg áleit mikla
þörf að vinna að verulegum endurbótum
á kjörum alþýðu, bæði í sveitum og í
kauptúnunum. Þetta varð til þess, að
verkamenn í Rvík höfðu mælst til, að eg
væri þeim til aðstoðar, meðan verið væri
að koma skipulagi á félagsskap þeirra.
Eg hafði orðið við þessum tilmælum með
því skiiyrði, að þeir færi aldrei fram á,
að eg færi með nokkur völd fyrir þeirra
hönd, og var gengið að þvi. Eins og síð-
ar mun vikið að, hefi eg jafnan fylgt þeirri
stefnu, að hver stétt verði í öllum aðalat-
riðum að bjarga sér sjálf, og að þeir sem
fara með fulltrúavöld, verði að hafa fund-
ið sjálfir, hvar skórinn kreppir að. Aug-
lýsingablöð kaupmanna ginu yfir kviksög-
unum og fluttu óspart dylgjur um, að eg
hefði komið verkfallinu af stað og jafnvel
hvatt til æsinga og óspekta. Fyltust sið-
ferðishetjur þær, sem lifa af téðum blöð-
um, heilagri vandlætingu yíir, að svo hættu-
legur maður skyldi umgangast börn og
unglinga og vera í þokkabót ritstj. að blaði
ungm.fél. Virtist tilætlun þeirra sú, að
landsstjórnin og sambandsstjórnin hlutuð-
ust til um að æska landsins yrði ekki af-
vegaleidd með kynningu við slíkan mann.
Nú vildi svo illa til fyrir sögusmiðina, að
mér var ekki einu sinni kunnugt um, að
neitt verkfall væri á leiðinni fyr en það
var byrjað, og gat þvi ekki vel hafa kom-
ið því af stað. Og æsingar og óspektir
höfðu engar orðið af hálfu sjómannanna.
Þvert á móti komu þeir stillilega fram í
allri deilunni, svo að bágt var að vita,
hver sökin var þar. Til frekari fullvissu
lýsti eg þó manntetur það, sem mest hafði
opinberlega fleiprað þessa staðlausu stafi,
ómerkan orða sinna, og fór þá að vonum,
að hann gat ekki betur gert, en reynt að
hylja ávirðingu sína með vesælu yfirklóri.
Þegar auglýsingablöðin voru búin að
þjóna sínum herrum með þvi að ófrægja