Sjómannablaðið Víkingur - 01.08.1952, Blaðsíða 2

Vilhjálmur Jón Sveinsson:
Skipsskaðar á Skagafirði
Fyrir nokkrum árum (1946-1947) birtust hér
í blaðinu nokkrar greinar eftir Vilhjálm Jón
Sveinsson um sjósókn Skagfirðinga á áraskipa-
tímunum. Grein sú, sem hér fer á eftir, er eins
konar framhald þeirra frásagna. — Ritstj.
í eftirfarandi línum mun ég segja frá nokkr-
um skipssköðum, sem urðu frá Skagafirði á
áraskipatímunum.
Þegar Gísli Andrésson, bróðir Einars skálds
Andréssonar, bjó á Reykjum á Reykjaströnd,
stundaði hann sjóróðra af kappi vor og haust.
Haustið 1858 réði hann fyrir háseta hjá sér
tvo Húnvetninga. Var annar þeirra Björn
Guðmundsson frá Kúfustöðum, þrekmenni hið
mesta, tvígildur á ár og sundmaður góður. Hinn
hásetinn hét Jón Guðmundsson, vel á sig kom-
inn og sjómaður góður, en það kom í ljós, að
hann var einráður og framgjarn hvað tillögur
snerti um sjósóknina. Þegar Jón var að flytja
sig í verið, eins og kallað var, hóf hann máls á
því við fylgdarmann sinn: „Bleik er lestin“.
Þegar þeir komu út á svokallaða Brekku (milli
Ingveldarstaða og Reykja), benti Jón norður á
Sandvíkina, norður af Reykja-Diskinum, og
sagði: „Þarna verður nú gröfin mín í haust“.
Góður afli var framan af vertíðinni, en frem-
ur ógæftasamt. Kom svo að því, þegar leið á
vertíðina, að fiskilaust varð inni í firðinum.
Þegar fiskilaust varð inni í firðinum, fengu
menn uppsátur á Reykjum til þess að geta sótt
norður eftir. Þá komu tvær skipshafnir innan
af Reykjaströndinni, og var formaður á öðru
skipinu Árni Jónsson frá Innstalandi, aldavin-
ur Gísla Andréssonar. Þegar skipshafnir þessar
voru búnar að búa svo um sig, að þær gátu
róið daginn eftir, ef veður leyfði, þá hafði borið
á því, að Jón var eitthvað órórri en hann var
vanur, — einhver samkeppnisóró hefur þving-
að hann.
Menn fóru svo að hátta að kvöldi eftir venju.
Jón fór ekki úr fötum. Þegar Gísli kom á fætur
nokkru fyrir dag, að gá til veðurs, var Jón bú-
inn að beita mestalla lóðina; var svo lokið við
að beita það, sem eftir var óbeitt. Jón tók svo
þegjandi bjóðið sitt og gekk til sjávar. Gísli
sjálfur var eitthvað einkennilega þögull. Hann
og hásetar hans fóru svo af stað á eftir Jóni.
Árni Jónsson, vinur Gísla, gekk í veg fyrir hann
og ávarpaði Gísla þessum orðum: „Ætlarðu
virkilega að fara að róa út í svona ljótt útlit;
það er ekkert vit í því“. Gísli gegndi því engu,
en þegar Gísli og félagar hans komu ofan í f jör-
una, var Jón búinn að taka undan bátnum allar
skorður, og búinn að ýta honum fram undir
flæðarmál.
Veðurútlit var mjög ískyggilegt; hríðarkólgu-
bakki fyrir hafinu, svo heita mátti stórhríðar-
útlit. Þeir börðu svo norður fyrir Reykja-Disk-
inn, en aldan var alltaf að stækka, eftir því,
sem norður eftir kom. En það þurfti að sækja
norður á svokallaðan Sand, sem er fiskimið
vestur af Drangey. Loks brast á stórviðri með
kafaldri; var þá sjálfsagt að snúa við. Engin
barlest var í bátnum, svo hann þoldi ekki mikla
siglingu, og óvanur maður, sem hélt í klóna
(kunni ekki að gefa úr seglinu eftir þörfum);
segir svo ekki af siglingunni fyi'r en bátnum
hvolfdi norðan við Diskinn (hafa ekki náð fyrir
framan hann).
Björn Guðmundsson bjargaði sér á sundi í
land. Honum gekk mjög erfiðlega að ná fót-
festu í sandinum. Þegar hann var búinn að
bjarga sér frá sjó, klæddi hann sig úr öllum
skinnklæðum; flaug honum þá í hug að reyna
ið synda gegnum brimið út að bátnum, því þá
sá hann Gísla á kjölnum, og hélt Björn að
vegalengdin út að bátnum hefði ekki verið meiri
en 100 faðmar. Þó hætti hann við það áform. —
Komst hann loks heim, yfirkominn af harmi
og þrekaður mjög. Kristín móðir mín var fyrsta
manneskjnn, sem tók á móti Birni, því að hún
var þá hjá Kristínu móður sinni, seinni konu
Gísla. Hún hlynnti að honum eins og hægt var,
því enginn karlmaður var heima. Árni Jónsson
lét alla karlmenn raða sér með sjónum norður
1BD
VÍ KIN G U R